Języki programowania (małe JTZ)

Autor: Risto S. Varanka
v?, 22 lipca 2000
Wersja polska: Tomasz Sienicki, tsca@edb.dk
v1.0, 10 grudnia 2001

Krótkie porównanie najważniejszych języków programowania oraz bibliotek służących do tworzenia graficznego interfejsu użytkownika (GUI) pod Linuksem.

SPIS TREŚCI

Formalności
Wstęp
Języki programowania
Narzędzia do tworzenia GUI
Od tłumacza

1. Formalności

1.1 Najnowsza wersja tego dokumentu

Najnowsza wersja tego dokumentu dostępna jest pod adresem http://www.helsinki.fi/~rvaranka/Computer/Linux/HOWTO/.

1.2 Prawa autorskie

1.3 Licencja

Omówione tu warunki używania dotyczą wszystkich dokumentów LDP, o ile w danym dokumencie nie stwierdzono inaczej. Dokumenty LDP można kopiować i rozpowszechniać w całości lub w części za pomocą dowolnego fizycznego lub elektronicznego medium pod warunkiem, że niniejsza licencja nie jest usunięta. Rozpowszechnianie komercyjne jest dozwolone. W przypadku rozpowszechniania proszę miesiąc wcześniej skontaktować się pocztą elektroniczną z autorami w celu uzyskania najnowszej wersji tekstu.

Warunki modyfikacji tekstu

Wszelkie zmodyfikowane wersje dokumentów, w tym tłumaczenia, antologie oraz dokumenty rozpowszechniane w części muszą spełniać następujące warunki:

Wersja musi być oznaczona jako zmodyfikowana
Osoba wprowadzająca modyfikacje nie może być anonimowa
Należy pozostawić nazwisko pierwotnego autora
Należy podać informację o lokalizacji oryginalnej wersji tekstu
Bez zgody pierwotnego autora/autorów nie wolno ich/jego nazwiskiem/nazwiskami potwierdzać ani sugerować ważności zmodyfikowanego dokumentu.

Dodatkowe wymagania:

Zmiany (w tym cięcia) muszą być zaznaczone
Przed rozpoczęciem dystrybucji należy autora o tym powiadomić pocztą elektroniczną (jeśli w dokumencie podany został adres)

Antologie dokumentów LPD mogą wyjątkowo zawierać w widocznym miejscu pojedynczą kopię tej licencji. W takich przypadkach treść licencji zawartej w dokumentach można zastąpić informacją o jej lokalizacji w antologii; wówczas zmiany w niniejszej sekcji nie nadają dokumentowi statusu tekstu zmodyfikowanego.

Umieszczenie dokumentów LPD na wspólnym nośniku z innymi dokumentami bądź programami nie powoduje objęcia owych innych prac niniejszą licencją.

Wszelkie tłumaczenia, modyfikacje i teksty wywodzące się z dokumentów LDP nie mogą mieć bardziej restrykcyjnej licencji niż niniejsza. Wyjątkiem jest możliwość wymagania od dystrybutorów udostępniania wersji źródłowych dokumentów.

1.4 Zastrzeżenie

DOKUMENT NINIEJSZY OPISUJE SZEROKĄ I STALE ZMIENIAJĄCĄ SIĘ DZIEDZINĘ WIEDZY. DLATEGO INFORMACJE ZAWARTE W TYM TEKŚCIE MOGĄ BYĆ BŁĘDNE LUB NIEAKTUALNE. JAKIEKOLWIEK UŻYCIE TEGO DOKUMENTU I ZAWARTYCH W NIM INFORMACJI MOŻE ODBYWAĆ SIĘ WYŁĄCZNIE NA WŁASNE RYZYKO UŻYTKOWNIKA. AUTOR NIE DAJE ANI NIE SUGERUJE ŻADNYCH GWARANCJI.

1.5 Informacje o autorze

Adres poczty elektronicznej: mailto:risto.varanka@helsinki.fi
Strona domowa: http://www.helsinki.fi/~rvaranka/.

1.6 Podziękowania

Chciałbym podziękować osobom, które wypowiedziały się na temat języków programowania. Rozmowy te dały mi lepszą orientację w temacie, mam też nadzieję, że reakcje czytelników w przyszłości przyczynią się do rozwoju niniejszego dokumentu. Podziękowania swoje kieruję szczególnie do użytkowników kanału #linux: Morphiego, Bluesmurfa, Vadima, Zonk^a, Rikkusa i wielu innych, których nicki zapomniałem. Dziękuję też Stigowi Erikowi Sandoe za pomocne uwagi.

2. Wstęp

2.1 Tematyka dokumentu

Linux jest fascynującym systemem, ponieważ każdy może uczestniczyć w jego rozwijaniu. Czasem jednak różnorodność dostępnych języków programowania może powodować zagubienie początkującego programisty. Niniejszy dokument opisuje najbardziej typowe z tych języków. Nie jest moim celem pisanie recenzji ani układanie ich rankingu. Każdy język na swoje zastosowania i zwolenników. Jeśli interesujesz się tematem, łatwo możesz natrafić na sprzeczne informacje. Znajdujące się w tym dokumencie odnośniki skierują cię do źródeł, dzięki którym będziesz mógł wyrobić sobie własną opinię.

Języków programowania i bibliotek do tworzenia GUI pod Linuksem jest zatrzęsienie. Dokument ten ogranicza się tylko do aktualnie najpopularniejszych z nich. Starałem się być neutralny, ale nie byłem w stanie wspomnieć tu o wszystkich dostępnych językach. Ponieważ moje opinie z pewnością są w taki czy inny sposób stronnicze, osobom poważnie podchodzącym do tematu proponuję zajrzenie na strony bardziej kompletnie go wyczerpujące. Pamiętaj też, że w niniejszym tekście omówione są tylko linuksowe wersje danych języków i narzędzi; nie wspominam o ich możliwościach dostępnych w wersjach na inne platformy.

Dokument niniejszy dopiero niedawno trafił do zasobów Linux Documentation Project, czytelnicy nie mieli więc póki co wiele czasu na wyrażenie swoich opinii. Mam jednak nadzieję, że tekst ten przyda się osobom (szczególnie początkującym) interesującym się programowaniem pod Linuksem.

Znak zapytania w tabelach oznacza brak informacji. Skontaktuj się z autorem, jeśli je posiadasz.

2.2 Odnośniki

Wyczerpujące listy języków i narzędzi programistycznych dla Linuksa:

Interesującym, szczególnie dla początkujących programistów, tekstem jest Hacker FAQ napisane przez Erica S. Raymonda. Dokument ten traktuje o kulturowych i psychologicznych aspektach pracy nad rozwojem oprogramowania wolnodostępnego.

Innymi zajmującymi się tematem programowania dokumentami LDP są "Reading List HOWTO" oraz "Linux Programmer's Guide". Oprócz nich dostępny jest szereg tekstów poświęconych bardziej szczegółowym zagadnieniom.

3. Języki programowania

Tradycyjnie w GNU/Linuksie używanymi językami są C, Lisp i Perl. Ostatnio do grupy tej dołączyły Python, PHP, Java i C++.

3.1 Pojęcia użyte w tabeli

Język

Powszechnie używana nazwa języka.

Początkujący

Czy język jest dobrym wyborem dla początkującego programisty?

Szybkość

Jak szybko aplikacje będą w praktyce działać. W zasadzie zależy to bardziej od jakości ułożonego przez programistę algorytmu, niż od samego języka. Generalnie przyjmuje się, że języki C, C++ i Fortran oferują większą szybkość niż ich alternatywy. Wszystko zależy jednak od celu, jaki chcemy osiągnąć: czasem języki te mogą okazać się bardziej nieporęczne od innych. (Mam pomysł na mało naukowe porównanie języków: należy napisać w każdym z nich prosty algorytm sortujący i porównać czas jego wykonania. To oczywiście nie zmierzy szybkości samych języków -- taki pomysł byłby bez sensu -- a jedynie ich implementacji. Nie jest to również szczególnie niezawodna ani dokładna metoda, pozwala jednak porównać szybkość wykonania zadania. Ktoś chce spróbować?)

OOP, programowanie obiektowe kontra inne metody

Programowanie obiektowe jest ważną i coraz bardziej popularną metodą tworzenia aplikacji. W tym modelu struktury danych i algorytmy połączone są w jednostki zwane klasami. OOP przeciwstawia się często programowaniu proceduralnemu (w którym używa się oddzielnych algorytmów i struktur danych). Nie jest to wyłącznie kwestia języka; można programować obiektowo w językach nie opisanych jako obiektowe, i odwrotnie: proceduralnie w językach obiektowych. Jako języki obiektowe wymieniłem te, które takie programowanie ułatwiają różnymi dodatkami. Języki funkcjonalne (np. Lisp) to jeszcze inna sprawa, bowiem programowanie funkcjonalne jest nadzbiorem obiektowego. Z drugiej strony programowania logicznego (np. Prolog), zwanego także programowaniem deklaratywnym, nie można w podobny sposób odnieść do innych modeli programowania.

RAD (błyskawiczne programowanie aplikacji)

Zależy bardziej od używanych narzędzi niż języka. Istnieje dokument HOWTO omawiający narzędzia ułatwiające tworzenie GUI pod Linuksem, jest jednak przestarzały. Dobre narzędzie znacznie przyspiesza prace nad graficznym interfejsem użytkownika, umożliwia także prace nad istniejącym już kodem; wolnodostępne oprogramowanie jest tu więc doskonałym punktem wyjścia.

Zastosowania

Domeny programowania, w których dany język jest najczęściej używany. Istnieją także inne, mniej lub bardziej sensowne zastosowania języka, są jednak mniej typowe.

Uwagi

Dodatkowe informacje o języku, np. jego możliwości lub odmiany.

3.2 Najważniejsze języki

Perl
Początkujący: tak - OOP: tak
Zastosowania: Skrypty, administracja systemem, WWW
Uwagi: Doskonały do przetwarzania tekstów

Python
Początkujący: tak - OOP: tak
Zastosowania: Skrypty, skrypty do aplikacji, WWW
Uwagi: 

TCL
Początkujący: tak - OOP: nie
Zastosowania: Skrypty, administracja systemem, aplikacje
Uwagi: 

PHP
Początkujący: tak - OOP: tak
Zastosowania: WWW
Uwagi: Używany przy tworzeniu sieciowych baz danych

Java
Początkujący: tak - OOP: tak
Zastosowania: Programy działające na wielu platformach systemowych, WWW
Uwagi: Zakres zastosowań rozszerza się (np. handel elektroniczny)

Lisp
Początkujący: tak - OOP: funkcjonalny
Zastosowania: Tryby Emacsa (Elisp), AI (Sztuczna inteligencja)
Uwagi: Odmiany: Elisp, Clisp i Scheme

Fortran
Początkujący: nie  - OOP: nie
Zastosowania: Aplikacje matematyczne (naukowe)
Uwagi: Odmiany: f77 i f90/95

C
Początkujący: nie  - OOP: nie
Zastosowania: Oprogramowanie systemowe, aplikacje
Uwagi: 

C++
Początkujący: nie  - OOP: tak
Zastosowania: aplikacje
Uwagi:

3.3 Programowanie w powłoce (szelu)

Powłoki są również ważnym środowiskiem programistycznym. Nie omawiam ich, ponieważ nie zrozumiałem jeszcze dokładnie całości tematu. Znajomość powłok jest istotna dla wszystkich używających regularnie Linuksa, szczególnie administratorów. Istnieje wiele podobieństw między programowaniem w szelu i pisaniem skryptów w innych językach -- często osiągnąć można identyczne rezultaty, wybór jest więc wolny. Do najpopularniejszych powłok należą bash, tcsh, csh, ksh i zsh. Podstawowe informacje o nich znajdują się w podręczniku systemowym (użyj polecenia man, np. man bash).

3.4 Inne języki

Inne warte zauważenia języki to: AWK, SED, Smalltalk, Eiffel, Ada, Prolog, asembler, Objective C, Logo, Pascal (konwerter p2c).

3.5 Odnośniki

Strona z dużą ilością informacji i opinii o różnych językach programowania
TCL
Perl
Python
PHP
Java
clisp

4. Narzędzia do tworzenia GUI

Standardowym środowiskiem graficznym w systemach Unix i Linux jest posiadający swoje własne biblioteki GUI X Window System. Biblioteki te umożliwiają niskopoziomowe tworzenie graficznych aplikacji dla X, bywają jednak trudne w użyciu. Wykorzystuje je głównie starsze oprogramowanie, dziś graficzne aplikacje tworzy się raczej w oparciu o biblioteki GTK+ i Ot -- to na nich oparte są dwa najpopularniejsze duże środowiska graficzne dla Linuksa: GNOME i KDE.

4.1 Pojęcia użyte w tabeli

Biblioteka

Powszechnie używana nazwa biblioteki

Początkujący

Czy biblioteka nadaje się dla początkującego programisty?

Licencja

Poszczególne narzędzia opatrzone są różnymi licencjami. Licencje GTK+, TK i GNUstep pozwalają na bezpłatne tworzenie zarówno wolnodostępnego, jak i zamkniętego oprogramowania. Licencja Motifa jest płatna, a licencja Qt jest płatna tylko w przypadku tworzenia oprogramowania zamkniętego.