THEO VAN DOESBURG / PIET MONDRIAAN / ANTONY KOK
Manifest II van De Stijl 1920 - De literatuur
het organisme van onze hedendaagsche literatuur teert nog geheel op de sentimenteele gevoelens eener verzwakte generatie HET WOORD IS DOOD de naturalistische cliché's en de dramatische woordfilms die de boekenfabrikanten ons leveren per meter en per pond bevatten niets van de nieuwe handgrepen van ons leven HET WOORD IS MACHTELOOS de asthmatische en sentimenteele ik- en zij-poesie die overal en vooral in holland nog gepleegd wordt onder de invloeden van een ruimteschuw individualisme gegist overblijfsel van een verouderden tijd vervullen ons met weerzin de psychologie in onze romanliteratuur slecht berustend op subjectieve inbeelding de psychologische analyse en meer belemmerende spraakrethoriek hebben ook de BETEEKENIS VAN HET WOORD GEDOOD de netjes naast en onder elkaar geplaatste zinnen deze dorre FRONTALE zinsbouw waarin de vroegere realisten hun tot zichzelf beperkte ervaringen uitdrukten zijn ten eenenmale ontoereikend en onmachtig om de collectieve ervaringen van onze tijd tot uitdrukking te brengen evenals de oude opvatting van het leven zijn de boeken op de LENGTE en DUUR gebaseerd ze zijn DIK de nieuwe levenopvatting berust op de DIEPTE en de INTENSITEIT zóó willen wij de poesie om de menigvuldige gebeurtenissen om en door ons heen literair te construeeren is het noodig dat het woord zoowel volgens het begrip als volgens de klank hersteld wordt is in de oude poesie door overheersching van relatieve en subjectieve aandoeningen de innerlijke beteekenis van het woord te gronde gegaan wij willen met alle middelen die ons ten dienste staan syntaxis prosodie typografie arithmetica orthografie het woord een nieuwe beteekenis en een nieuwe uitdrukkingskracht geven de dualiteit tusschen proza en vers kan niet voortbestaan de dualiteit tusschen inhoud en vorm kan niet voortbestaan daarom zal voor den modernen schrijver de vorm een direct-spiritueele beteekenis hebben hij zal geen handeling beschrijven hij zal in het geheel niet beschrijven maar SCHRIJVEN zal hij het collectief der handelingen herscheppen tot woord: constructieve eenheid van inhoud en vorm wij rekenen op de moreele en aesthetische medewerking van hen die medewerken aan de geestelijke hernieuwing der wereld leiden, april 1920