bli kjent med palekastro

..300 soldager..lavaste gj.snitts temp: jan 16 grader..hoegaste gj.snittstemp: juli og aug 29 grader..1700 innb..600 000 kg olivenolje pr aar..

litt om mat og drikke

Det kretiske kjoekken er kjent for aa vere verdens sunnaste. No garanterer ikkje det for smaken jfr. tran, men eg trur dei aller fleste som ferierer paa Kreta synest maten smaker..

Eg skal ikkje komme med oppskrifter, men heller litt generelt om mattradisjoner.
Mat og maaltidet er viktige for ein kreter. Maten skal vere sunn, ingrediensane ferske og helst lokaproduserte eller iallefall greske.

Eit tradisjonelt maaltid bestaar av MEZE, FAI og FRUTA. Paa norsk blir det til forrett, hovedrett og frukt.

MEZE kan vere litt av kvart, vanlige MEZE  for Kreta er oste- og spinatpaier, oliven, ost, fylte vinblad, blekksprut, sardiner og reker.
FAI blir alltid servert med salat. Til fest er det vanlegvis minst to FAIA , enten av fisk eller kjoett.
Til slutt serverest det FRUTA.  Dessert er ikkje vanleg i Hellas, kanskje fordi maten inneheld mykje olje, og derfor passer det godt med litt frisk frukt etterpaa. FRUTA serverest alltid fersk og helst lokal-dyrka og varierer derfor med sesongen.

Til MEZE er det vanleg aa drikke RAKI, det kretiske druebrennevinet. Paa Kreta drikk ein ikkje ouzo. Ellers er den lokale roedvinen alltid populaer, baade til MEZE og FAI.

den gresk-ortodokse kyrkja

I Hellas er den gresk-ortodokse kyrkja saa og seie eineraadande. Religion er viktig for grekerane. Kyrkjeaaret med merkedager har fremdeles stor betydning. Den mest vesentlege forskjellen mellom den protestantiske og den gresk-ortodokse kyrkja er at den protestantiske kyrkja legg vekt paa innhald i bodskapet, medan den gresk-ortodokse legg meir vekt paa symbolikken. Det bere da ogsaa kyrkjene preg av, der utsmykning og helgenbilder er framtredande.

meir om...MAT

LADERA er gresk vegetar mat, og namnet kjem av oljeinnhaldet ! -som dominerer all vegetarmat. Utvalget i denne type mat er nesten uendeleg og berre avgrensa av eins egen fantasi. Den enklaste retten, med mange varianter, er BRIAM.
BRIAM er ovnsteikte groennsaker. Groennsakene varierer, men PATATES (poteter), KOLLOKITIA (squash), MELITZANES (aubergine) og DOMATES (tomater) er mest vanleg, ilag med smakstilsetninger som KREMIDI (loek) , SKORDO(kvitloek) og SELLINO.(selleri)
Anna populaer vegetarmat er det rikhaldige utvalget av  OSPRIA (boenne- og linseretter)

    Viss du ferierer paa Kreta tidleg paa vaaren, og tar deg ein soendagstur , er det stor sjanse for at du vil sjaa masse kreterer ute i naturen som ser ut som dei plukker blomster.  Det gjer dei nok ikkje, dei plukker CHORTA , som er ulike typer viltveksande vekster, som  er ganske ukjende for dei fleste nordmenn ! Eit unntak er SPANAKI (spinat).  CHORTA blir renska umiddelbart etter at det er plukka og kokast godt foer det blir tilsatt olje, siton og salt og ete som salat. Pussig mat for oss nordmenn..men det smaker bedre enn ein skulle tru !

I Hellas er det fremdeles mange som tar fastetidene på alvor. Det er kanskje hovedgrunnen til at det finst saa mykje god vegetarmat !

Ellers er grekerane veldig glad i KREAS (kjoettt). Billeg "kvardagskjoett" er kylling og kanin. Til fest et ein kjoett av sau, geit og hare. Svinekjoett er ogaa vanleg, medan storfekjoett er mindre tradisjonelt.

PSARI (fisk)  er ekslusiv mat og boer nytast paa PSAROTAVERNA (fiskerestaurant) ved vannkanten. Dei mest populaere rettane er KAKAVJA (fiskegryte) og PSAROSOUPA (fisk m/suppe)  Absolutt ein smaksopplevelse som kan anbefalast !

          ..RELIGION
For ein utlending er det vanskeleg aa faa full innsikt i alle merkedagane i kyrkjeaaret.   Som fastbuande blir ein noedt til aa proeve..og for den som reiser ofte til Hellas, kan det kanskje vere interessant med ei lita innfoering i dei viktigaste..
(ag=agios som betyr heilag(sankt))
25.des. Ag. Emmanuelaos (Manolis) sin namnedag. I foelge den gr.-ort.kyrkja er ikkje Kristus sitt namn Jesus, men Emmanuelaos.
1.jan. Ag. Vassilis, blir feira som sankt-Claus, dvs. Ag.Vassilis er den som kjem med julgaver.

6.jan. Ag.Fotios sin namnedag. Fotios staar for lys og haap. Ein stor festdag i Hellas. Denne dagen bruker prestane til aa velsigne heimer, butikker, restauranter, baater osv.  (mot ei lita betaling !)

25.mars Ag.Evangeleos (Vangelis) er ogsaa gresk nasjonaldag og den einaste store festdagen i fasta foer paaske.
15.aug. BANAHJITSA, jomfru Maria sin navnedag. Dette er ein av dei stoerste festdagane i Hellas.

BEVEGELEGE:
TSIKNOPEMTI markerer inngangen til karnevalstida som varer fra denne torsdagen og ti dager fram til KATARI DEFTERA. (clean Monday) Dei to mest kjente karnevala er i Moscaton (Aten) foerste soendagen og i Patras siste soendagen.

KATARI DEFTERA er første dag i den 40 dagers lange fasta foer paaske. Denne dagen er "heile"Hellas paa piknik med masse god faste-mat og alle barna har med vinddrager.
MEGALI EVDOMADA (den lange veka) varer fra Palmesoendag til Paaskeaften.  Desse dagane er fasta noeye overhaldt. Det er faa grekerer som et kjoet, og fra Skjaertorsdag og fram til midnatt Paaskaftan et ein tradisjonelt heller ikkje fisk eller olje.
Langfredag kveld er det tradisjon med soergetog gjennom gatene. Og mange tilbringer heile natta i kyrkja. Paaskeaftan er det messe fram til midnatt , med framimot 100% oppomeøte. Det er ein ganske sterk opplevelse ! Midnatt blir paaska ringt inn, og paaske feiringa begynner, med fyrverkeri og masse braak !!

Deretter moetest familiane og et  MAGJERITSA, suppe kokt paa innmaten av paaskelammet. (smaken er ikkje til aa tru..anbefalest kun for spesielt interesserte ! )
PASKA (Paaske) 1. Paaskedag er den stoerste festdagen i Hellas. Lammet blir heilsteikt , og medan det steiker et ein masse god MEZE og drikk masse god vin !
(I Palekastro har vi barbeque i Squaren, der alle er velkomne.) Om kvelden forsetter festen med dans (boozouki) og fest  !
AGIA TRIADA (den heilage ande/pinse) blir feira i Palekastro fordi kyrkja er oppkalt etter AGIA TRIADA. Fest og dans i squaren.