เอดีบีพิจารณาว่าที่ผ่านมารัฐบาลไทยใช้งบประมาณสนับสนุนการศึกษาสูงเกินจำเป็นซึ่งงบประมาณด้านการศึกษาเป็นงบประมาณ
รายจ่ายที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ จึงเสนอให้รัฐบาลไทยแปรรูประบบการศึกษาโดยให้ภาคเอกชนเข้ามารับช่วงดำเนินธุรกิจด้านการศึกษาแทนรัฐบาล

โดยทิศทางการศึกษาไทยต่อไปจะถูกกำกับควบคุมโดยภาคธุรกิจเอกชน ซึ่งจะเข้ามาจัดการควบคุมให้ระบบการศึกษาผลิตแรงงานที่เอื้อต่อการลงทุนทางธุรกิจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รวมถึงการเพิ่มสัดส่วนของแรงงานในระดับพื้นฐาน (การศึกษาในระดับมัธยมต้น) การขยายการศึกษาด้านอาชีพเพื่อพัฒนาฝีมือแรงงานที่ตอบสนองตลาด และการพัฒนาฝีมือแรงงานหญิง เป็นต้น

ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจากการปล่อยให้ภาคธุรกิจเอกชนเข้ามากำกับดูแลระบบการศึกษาคือ ต่อไประบบการศึกษาจะถูกบริหารในเชิงธุรกิจ ค่าใช้จ่ายการศึกษาและค่าเล่าเรียนจะสูง รัฐจะไม่อุดหนุนภาคการศึกษาให้กับลูกคนยากจนอีกต่อไป ลูกหลานคนจนที่ไม่มีทุน จะไม่สามารถศึกษาต่อในระดับสูงหรือในระกับมหาวิทยาลัยได้ แต่จะต้องเป็นแรงงานที่มีประสิทธิภาพให้กับภาคอุตสาหกรรมและธุรกิจเอกชน
เงื่อนไขที่ให้มหาวิทยาลัยทุกแห่งออกนอกระบบภายในปี 2545 มีผลต่อสถาบันราชภัฎ และสถาบันราชมงคลด้วย แต่การถกถียงเกี่ยวกับเรื่องนี้กลับอยู่ในแวดวงของมหาวิทยาลัยมากว่า และการถกเถียงจะให้น้ำหนักกับประเด็นการบริหารบุคลากร และการบริหารจัดการของมหาวิทยาลัย ไม่ค่อยมีใครให้ความสนใจกับประเด็นสำคัญที่ว่าเมื่อออกนอกระบบแล้ว บทบาทของมหาวิทยาลัยต่อสังคมและคนด้อยโอกาสจะเป็นอย่างไร

ข้อสังเกตเกี่ยวกับเงื่อนไขนี้ก็คือ มีแนวโน้มว่าการออกนอกระบบของมหาวิทยาลัย จะเกิดผลดังนี้