Voïng töôûng, trong nhaø Phaät coøn ñöôïc goïi laø "taâm vieân yù maõ". Moät mình Lao Ñöùc Naëc khoâng theå loät taû heát moïi khía caïnh cuûa noù. Ñuùng ra, voïng töôûng chæ laø taùc ñoäng cuûa yù, hay noùi cho chính xaùc thì YÙ laø traïng thaùi ñoäng cuûa Taâm. Kim Dung caàn nhieàu ñaøo keùp thay nhau vai troø naøy thì môùi phôi baøy ñöôïc ñieàu mình muoán noùi vaø caâu chuyeän theâm phaàn laâm ly, gay caán. Nhö ñaõ bieát, song song vôùi Lao Ñöùc Naëc laø Luïc Ñaïi Höõu, Doanh Doanh vaø Ñaøo Thöïc Tieân trình dieãn vai troø cuûa yù. Nhaân vaät Ñaøo Thöïc Tieân ngay sau khi xuaát hieän, laõnh ngay moät kieám cuûa Nhaïc phu nhaân vaø bò Kim Dung ñeå trong tình traïng dôû soáng dôû cheát cho ñeán khi heát truyeän. Ñieàu ñoù cho thaáy teân naøy laø moät vai phuï, ñoùng vai em uùt trong boïn luïc tieân, coù nghóa haén laø ngöôøi thöù saùu trong caùc anh em. Luïc caên trong Duy Thöùc goàm: maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù. Gheùp ñoâi töøng caëp luïc tieân vaø luïc caên, ta thaáy Ñaøo Thöïc Tieân chính laø yù, trong luïc caên. Teân naøy chæ goùp maët cho coù leä ñeå ñuû boä luïc caên, theá neân haén bò taùc giaû ñeå cho bò thöông töø khi xuaát hieän cho tôùi cuoái truyeän.
Doanh Doanh cuõng ñoùng vai yù nhöng dieãn taû chöùc naêng khaùc. Ñoái töôïng cuûa yù trong Duy Thöùc laø phaùp, cuõng nhö maét chæ ñeå thaáy chöù khoâng theå nghe, muõi ñeå ngöûi chöù khoâng theå neám.
* "YÙ Doanh Doanh duyeân phaùp" ñöôïc taùc giaû nhaân caùch hoùa ôû ñoài Nguõ Baù Cöông, luùc hai ngöôøi chaïm traùn taêng, cuøng ñeä töû tuïc gia cuûa phaùi Thieáu Laâm.
Thieáu Laâm laø sao Baéc Ñaåu cuûa voøm trôøi voõ thuaät, hôn nöõa laø choán thieàn moân, theá neân Kim Dung choïn caùc oâng sö cuõng nhö moân phaùi Thieáu Laâm ñeå ñaïi dieän cho Phaùp trong nhaø Phaät. Caàn xem kyû ñoaïn naøy môùi thaáy choã thaâm traàm cuûa Kim Dung tieân sinh.
Noùi veà phaùp thì raát phöùc taïp, coù taø phaùp vaø chaùnh phaùp. Trong khi Leänh Hoà Xung vaø Doanh Doanh ôû trong nhaø raïp treân ñoài Nguõ Baù Cöông, boång coù ba ngöôøi xuaát hieän, moät ngöôøi laø Ñaøm Ñòch Nhaân thuoäc phaùi Coân Luaân, hai ngöôøi kia laø Taân Quoác Löông vaø Dòch Quoác Töû thuoäc phaùi Thieáu Laâm. Coân Luaân khoâng thuoäc Trung Nguyeân maø ôû vuøng quan ngoaïi. Nôi ñaây, taùc giaû möôïn yù naøy ñeå aùm chæ Ñaøm Ñòch Nhaân laø ngoaïi ñaïo.Vì theá laõo hoï Ñaøm bò chaát ñoäc trong ngöôøi Leänh Hoà Xung ñöùa veà chín suoái laø aùm chæ Chaân Taâm khoâng chaáp nhaän ngoaïi ñaïo.
Keá ñoù laø boïn ñeä töû Thieáu Laâm goàm Giaùc Nguyeät, Hoaøng Quoác Baùch, Taàn Quoác Löông vaø Dòch Quoác Töû cuøng vôùi Phöông Sinh ñaïi sö chaïm traùn hai ngöôøi. Keát cuoäc ba ngöôøi ñeä töû Thieáu Laâm bò saùt haïi, chæ coù Taàn Quoác Löông soáng soùt cuøng vò cao taêng. Caùi cheát cuûa nhöõng tieåu taêng naøy laù aùm chæ taâm haønh giaû khoâng chaáp nhaän phaùp tieåu thöøa.
Sau khi gaïn loïc kyû caøng, bieát chaéc laø ñaïi thöøa thì thieàn giaû môùi chòu thoï giaùo, qua söï öng thuaän uoáng vieân thuoâc cuûa Phöông Sinh vaø cuï theå hôn nöõa, Doanh Doanh chaáp nhaän ôû laïi chuøa Thieáu Laâm möôøi naêm ñeå cho Leänh HoàXung ñöôïc cöùu soáng. Giai ñoaïn naøy laø hoaït caûnh "yù duyeân phaùp" trong nhaø Phaät. Khi thöïc haønh thieàn, taâm thöùc cuûa haønh giaû baét ñaàu saùng suoát daàn. Sau khi hoân meâ ba thaùng, luùc tænh daäy Leänh Hoà Xung ñöôïc Phöông Sinh ñöa ñi gaëp phöông tröôïng, vaø sau ñaây laø traïng thaùi böøng ngoä cuûa taâm thöùc:
" ...Ñaõ laâu ngaøy chaøng chöa ñöôïc thaáy boùng maët trôøi, baây giôø ñoät nhieân tröôùc maët saùng loøa, töôûng chöøng mình laïc vaøo moät baàu vuõ truï khaùc, tinh thaàn chaøng phaán chaán theâm leân nhieàu."
* Nhaäm Ngaõ Haønh ñoùng vai ngaõ laïi laø cha cuûa Doanh Doanh, ñoù laø duïng yù cuûa taùc giaû muoán noùi yù thöùc chaáp ngaõ laø yù caên trong Duy Thöùc hoïc vaäy.
* Moïi hoaït ñoäng cuûa boïn Ñaøo Coác luïc tieân ñeàu do Doanh Doanh ñieàu ñoäng. Duy Thöùc chæ roõ raèng naêm giaùc quan chòu söï chi phoái cuûa yù.
* Cuoái cuøng, khi haønh giaû ñaït ñaïo giaûi thoaùt thì Taâm vaø YÙ trôû laïi traïng thaùi Nhaát Nhö, qua leã thaønh hoân cuûa Leänh Hoà Xung vaø Doanh Doanh. Caû hai hoøa taáu baûn Tieáu Ngaïo Giang Hoà laø hoaït caûnh dieãn taû taâm cuûa haønh giaû chöùng ngoä giaûi thoaùt.
Nhaân vaät Luïc Ñaïi Höõu cuõng laø moät keùp ñoùng vai YÙ, dieãn taû ñaëc tính "taâm vieân yù maõ". Nhöõng tình tieát sau ñaây laøm noåi baät söï voïng töôûng cuûa haønh giaû. Teân naøy luùc naøo cuõng mang theo con khæ beân mình. Trang 146, taùc giaû nhaán maïnh:
...Thieáu nöõ ngoù con khæ, cöôøi noùi:
- "Luïc sö ca! Thaûo naøo ngoaïi hieäu cuûa Luïc sö ca laø LUÏC HAÀU NHI. Luïc sö ca cuøng con khæ kia ñuùng laø moät caëp anh em." Gaû Luïc Haàu Nhi veânh maët leân ñaùp :
- "Chuùng ta khoâng phaûi laø anh em ruoät thòt maø laø sö huynh sö ñeä. Chuù nhoû naøy laø sö ca ta, coøn ta laø laõo nhò! "
Chuù yù kyû ñoaïn trích daãn môùi thaáy söï thaâm traàm cuûa Kim Dung. Söï hieän dieän cuûa con khæ laø moät chöùng côù huøng hoàn cho vai troø "yù vöôïn" cuûa nhaân vaät naøy.Voïng töôûng khoâng laø tính chaân thaät cuûa taâm neân Luïc Ñaïi Höõu xaùc nhaän mình khoâng laø anh em ruoät vôùi khæ, vì ñaõ laø ruoät thòt thì khoâng theå taùch rôøi. Theá neân sau khi YÙ Doanh Doanh hoøa hôïp vôùi Leänh Hoà Xung thì Lao Ñöùc Naëc bò coät vaøo vôùi khæ vaø traû veà vôùi nuùi röøng.
- Ñieåm thöù hai caàn löu taâm laø Luïc Ñaïi Höõu toân con khæ laø sö ca, coøn mình chæ laø laõo nhò. Laõo Nhò ñaây chính laø Lao Ñöùc Naëc vì teân naøy laø nhò ñeä töû cuûa Hoa Sôn. Con khæ laø sö ca töùc laø Leänh Hoà Xung raát xöùng vôùi hai chöõ "taâm vieân" trong nhaø Phaät.
- Thöù baäc cuûa Luïc Ñaïi Höõu laø haøng thöù saùu trong ñaùm moân sinh Hoa Sôn. Chi tieát naøy khieán chuùng ta nhôù ñeán "yù" ñöùng haøng thöù saùu cuûa luïc caên trong Duy Thöùc. Söï truøng hôïp naøy khoâng phaûi laø ngaåu nhieân.
- Quan saùt haønh ñoäng cuûa teân naøy, ta thaáy taùc giaû möôïn haén ñeå laøm cho "taâm Leänh Hoà Xung" dong ruoåi theo saéc. Suoát thôøi gian Leänh Hoà Xung saùm hoái treân ñænh Ngoïc Nöõ, Luïc Ñaïi Höõu vaø Nhaïc Linh San laø hai nhaân vaät thay phieân nhau mang côm nöôùc cho chaøng. Luïc Ñaïi Höõu coá tình baùo caùo moïi lieân heä tình caûm giöõa Laâm Bình Chi vaø Nhaïc Linh San khieán Leänh Hoà Xung luùc naøo cuõng böùt röùt nhö ngoài phaûi baøn choâng. Ñoù laø taâm traïng cuûa ngöôøi haønh thieàn trong giai ñoaïn ñaàu, luùc naøo cuõng tô töôûng ñeán saéc duïc.
-Cuoái cuøng, chính Luïc Ñaïi Höõu loâi keùo Leänh Hoà Xung rôøi choã saùm hoái ñeå ñi cöùu Nhaïc Baát Quaàn. Ñoù chæ laø caùi côù ñeå cho taâm Leänh Hoà Xung nhaän dieän "luïc caên" cuûa haønh giaû qua nhöõng teân maët muõi xaáu xa, gôùm ghieác khoâng gioáng ai cuûa Ñaøo Coác luïc tieân.
Coù moät vaán naïn maø chuùng ta caàn phaûi laøm saùng toû tröôùc khi chaám döùt chöông naøy. Taïi sao Lao Ñöùc Naëc laïi gieát Luïc Ñaïi Höõu? Taïi sao yù laïi ñi gieát yù? Theo doõi kyû doøng tö töôûng cuûa haønh giaû töø luùc phaùt taâm xuaát gia ta seõ thaáy raèng yù muoán ñi tu cuõng laïi laø voïng töôûng. Neáu voïng töôûng naøy toàn taïi thì Chaân Taâm laøm sao hieän baøy. Vì theá ngöôøi tu haønh theo ñaïo Phaät phaûi yù thöùc roõ ñieàu naøy, nghóa laø töï mình phaûi dieät boû tö töôûng "toâi tu". Coøn voïng nieäm naøy laø coøn maéc beänh "taùc" nhö lôøi Phaät daïy trong kinh Vieân Giaùc. Do ñoù Kim Dung tieân sinh ra lònh cho Lao Ñöùc Naëc phaûi töï gieát mình qua hình aûnh nhaân vaät Luïc Ñaïi Höõu.
Trong Coâ Gaùi Ñoà Long, cuõng cuøng moät yù naøy nhöng taùc giaû laïi trình baøy khaùc hôn. Chaéc chuùng ta coøn nhôù luùc Haân Toá Toá ñeán möôùn boïn baûo tieâu mang Dö Ñaïi Nham veà cho phaùi Voõ Ñang, coù giao heïn raèng neáu vieäc naøy khoâng ñöôïc chu toaøn thì naøng seõ gieát heát gia ñình boïn baûo tieâu keå caû heo gaø, meøo choù laø 71 maïng. Ñeán khi Tröông Thuùy Sôn ñeán truï sôû tieâu cuïc naøy ñeå ñieàu tra ngöôøi ñaû thöông Dö Ñaïi Nham, cuõng noùi moät caâu töông töï raèng seõ gieát heát gia ñình boïn baûo tieâu keå heo gaø meøo choù laø 72 maïng. Haân Toâ Toá, ñoùng vai yù cuûa thieàn giaû Taï Toán, nguyeän tieâu tröø taát caû 71 phieàn naûo cuûa cuoäc ñôøi. Ñeán phieân Chaân Taâm cuûa Taï Toán qua vai troø Tröông Thuùy Sôn thì phaûi dieät luoân caû "yùmuoán" tu haønh cuûa mình nöõa thì môùi thaät söï laø giaûi thoaùt. Ñaáy laø choã roát raùo, khoù hieåu, khoù vaøo cuûa ñaïo Phaät.
Luùc chaám döùt Tieáu Ngaïo Giang Hoà, taùc giaû ñeå cho YÙ Doanh Doanh thoå loä noåi loøng cuûa mình raèng naøng khoâng ngôø chính Nhaäm Doanh Doanh naøy laïi buoäc Lao Ñöùc Naëc chung thaân vôùi loaøi khæ vì Doanh Doanh cuõng laø yù, Lao Ñöùc Naëc cuõng laø yù. Baäc nhaïo thuyeát bieän taøi Kim Dung muoán noùi raèng khi ngöôøi ñaït ñaïo giaûi thoaùt thì töï hoï xa lìa voïng töôûng, soáng ñôøi ung dung töï taïi.
Ñeå ngöôøi ñoïc khoâng caûm thaáy ñang bò thuyeát veà Phaät phaùp, taùc giaû thay theá "taâm vieân yù maõ" cuûa nhaø Phaät baèng boán chöõ "loøng höôu yù vöôïn."
Vaøo thieàn, moïi söï khoâng nhö ngoân ngöõ.