Traân troïng giôùi thieäu

TRÍ VOÂ THÖÔÏNG
MAI HIEÀN LÖÔNG

Keå töø ngaøy coäng saûn chieám ñoaït mieàn nam, Taân ñöôïc ñaûng chæ ñònh phuï traùch an ninh tình baùo thaønh phoá Hoà Chí Minh. ÔÛ chöùc vuï naøy, haén ñaõ phaù vôû nhieàu aâm möu phaûn ñoäng choáng phaù nhaø nöôùc vaø caùch maïng. Sôû dó Taân laäp ñöôïc coâng traïng naøy vì haén laø ngöôøi mieàn nam, deã la caø vaø gaây caûm tình vôùi nhöõng ngöôøi daân maát ñieåm töïa chính trò.

Cuøng sinh thôøi vôùi hoïc sinh Traàn vaên AÂn, nhaân caùi cheát cuûa ngöôøi naøy, haén thaáy roõ boä maët thaät cuûa thöïc daân Phaùp, loøng yeâu nöôùc cuûa tuoåi treû thuùc ñaåy Taân tham gia caùc toå chöùc choáng Phaùp. Sau ñoù, vì non keùm chính trò neân bò coäng saûn ñaùnh löøa. Nhôø coù hoïc thöùc chuùt ñænh, haén daàn daàn ñöôïc theo hoïc caùc khoùa chính trò cao caáp veà lyù thuyeát coäng saûn. Trong cuïc chính trò cuûa ñaûng, Taân ñöôïc xeáp vaøo haøng coù caên baûn vöõng chaéc. Vôùi Taân, Caùc Maùc ñuùng laø ñænh cao trí tueä cuûa loaøi ngöôøi.

Taân coù ngöôøi chò goùa buïa. Trôù treâu thay, oâng anh reå naøy laïi cheát veà tay coäng saûn. Vì theá neân hai chò em khoâng traùnh khoûi ngôõ ngaøng pha laãn cay ñaéng trong ngaøy taùi ngoä. Ñeå laáp bôùt hoá ngaên caùch, ngaên caùch veà yù thöùc chính trò vaø ngaên caùch bôûi haäu quaû tang toùc xaõy ra cho gia ñình baø chò, Taân tìm cho Thaûo, con baø Hai, moät choã laøm trong cô quan cuûa Taân.

Thaûo laø sinh vieân döôùi thôøi Vieät Nam Coäng Hoøa. Nhôø khoâng dính daùng vôùi quaân ñoäi hay cô quan coâng quyeàn cuûa cheá ñoä cuõ, chaøng khoâng bò taäp trung vaøo tuø. Thaûo khoâng theå naøo thích hôïp vôùi Taân, ngöôøi caäu cuûa theá giôùi voâ saûn, nhöng vì hoaøn caûnh vaø vì moät lyù do rieâng maø chaøng chaáp nhaän söï giuùp ñôû cuûa Taân.

Hoâm nay Taân gheù thaêm baø Hai, ngoaøi ra haén coøn coù muïc ñích thaàm kín khaùc

Böôùc vaøo nhaø trong luùc baø Hai ñang chöng doïn baøn thôø Phaät ñeå cuùng raèm, Taân chaøo chò:

- Thöa chò Hai, hoài naõy, nhôn ñi ngang chôï Baø Chieåu, thaáy coù maáy traùi caây tuôi toâi coù mua moät chuïc ñem bieáu chò, saún dòp thaêm chò luoân. Hoâm noï nghe thaèng Thaûo noùi chò khoâng khoûe nhöng vì baän vieäc cô quan neân chöa ñi thaêm ñöôïc; hoâm nay chò khoûe chöa?

Baø Hai vui veû traû lôøi:

- Caäu Ba noù coøn nhôù tôùi chò laø quí laém roài. Ñöøng baøy veû mua saém cho toán tieàn. Cha meï maát ñi, chæ coøn laïi hai chò em mình, nay mình cuõng ñaõ lôùn tuoåi, raùng tu nhôn tích ñöùc cho con chaùu ñôøi sau. Hoâm nay raèm, saún coù traùi caây cuûa caäu Ba noù, ñeå chò cuùng Phaät xong, ôû laïi aên côm moät theå.

Laâu nay, Taân khoâng taùn thaønh söï tín ngöôõng cuûa chò. Ít khi haén ñeà caäp ñeán chuyeän Trôøi, Phaät. Nay, saún dòp naøy, haén khoâng boû lôû cô hoäi:

- Chò laø Phaät töû maø chò coù ñi chuøa thöôøng khoâng? Vaø chò hay ñi chuøa naøo?

Baø Hai thaønh thaät traû lôøi:

-Tröôùc caùch maïng, chò cuõng thöôøng ñi chuøa nhöng maáy luùc gaàn ñaây, vì ña ñoan nhieàu coâng chuyeän neân chò chæ ôû nhaø lo tuïng nieäm thoâi. Chæ khi naøo coù raèm lôùn thì chò môùi baûo thaèng Thaûo noù chôû ñi. Chuøa cuûa thaày boån sö chò ôû taän treân ñöôøng ñi Laùi Thieâu laän.

Taân ñi saâu vaøo caâu chuyeân:

- Chò cuõng bieát, nhaø nöôùc caùch maïng raát toân troïng töï do tín ngöôõng. Laâu nay, baän lo choáng Myõ cöùu nöôùc neân chaúng coøn taâm trí ñaâu ñeå nghó ñeán chuyeän Phaät Trôøi. Daïo naøy, ngaøy moät lôùn tuoåi, toâi thaáy cuõng muoán coù moät choã nöông töïa cho ñôøi soáng tinh thaàn. Vaäy hoâm naøo coù dòp, chò cho toâi theo ñeán chuøa leã Phaät. Thuù thieät vôùi chò, ñaõng vaø nhaø nöôùc tuy chaáp nhaän töï do tín ngöôõng nhöng khoâng khuyeán khích chuyeän cuùng kieán vì trong thöïc teá, Trôøi Phaät ñaâu coù lo cho chuyeän no côm aám aùo cho mình ñöôïc; nhöng caù nhaân toâi thì laïi nghó khaùc. Giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät chaêùc cuõng coù ñieàu hay neân môùi coù nhieàu tín ñoà nhö vaäy. Toâi mong coù ngaøy ñöôïc nghe quí vò cao taêng thuyeát phaùp ñeå ñöôïc hieåu roõ hôn.

Baø Hai nghe noùi theá, nghó raèng caäu em thaät loøng muoán "caûi taø qui chaùnh" neân hôùn hôû tieáp lôøi:

- Nghe caäu Ba noùi vaäy, chò thieät möøng trong loøng. Caùm ôn Trôøi Phaät. Ñeå chò bieåu thaèng Thaûo noù ñöa cho caäu vaøi cuoán kinh cho caäu ñoïc tuïng.

Noùi xong baø Hai goïi voïng ra nhaø sau:

- Thaûo ôi, coù caäu Ba tôùi chôi neø con, ra chaøo caäu Ba ñi con.

Thaûo töø nhaø trong böôùc ra chaøo Taân:

- Thöa caäu Ba môùi tôùi chôi. Con ñang baän tay ôû nhaø sau neân khoâng nghe caäu ñeán.

Baø Hai noùi vôùi Thaûo:

- Caäu Ba maøy hoûi maù veà giaùo lyù nhaø Phaät nhöng maù coù bieát gì ñaâu maø noùi, vaäy con coi coù cuoán kinh naøo deã tuïng cho caäu con tuïng.

Baø Hai laâu nay chæ bieát ñaïo Phaät qua vieäc tuïng nieäm, cuùng sao, caàu an neân môùi nghó laø caäu em muoán tuïng kinh nhö baø. Töï naõy giôø Thaûo cöù ngôõ laø mình nghe laàm. Chaøng nhìn Taân vôùi caëp maét doï hoûi, trong khi ñoùTaân traû lôøi baø Hai:

- Thoâi ñöôïc chò Hai, toâi chöa coù thì giôø ñeå ñi chuøa tuïng kinh nhö chò ñaâu, ñeå hoâm naøo tìm gaëp quí thaày ñeå nghe giaûng coù leõ tieän hôn.

Baáy giôø Thaûo môùi bieát mình khoâng nghe laàm. Chaøng ñaâu coù nghó laø caäu mình buoâng dao moå heo sôùm quaù vaäy, nhaát laø moät ngöôøi coäng saûn thuoäc haøng cao caáp nhö Taân. Loøng Thaûo caûm thaáy coù ñieàu chi khoâng oån, voäi noùi cho qua chuyeän:

- Hoâm naøo caäu raûnh, con ñöa caäu ñi chuøa gaëp thaày truï trì caäu seõ hoûi roõ hôn.

Khoâng ngôø Taân laïi taùn ñoàng ngay:

- Cuõng ñöôïc, nhöng chuøa coù xa khoâng?

Thaûo traû lôøi phaân hai:

- Noùi xa thì cuõng khoâng xa, maø gaàn thì cuõng khoâng gaàn. Neáu caäu thích thì ta ñi vaäy.

Ngoâi chuøa naèm ôû ngoaïi oâ, thuoäc vuøng Gia Ñònh treân ñöôøng ñi Laùi Thieâu. Chuøa troâng coù veû quaù cuõ kyõ, khoâng ñöôïc trang hoaøng saùng suûa vaø ñieàu ñaùng buoàn laø chuøa khoâng taáp naäp tín ñoà nhö döôùi thôøi cheá ñoä cuõ. Truï trì laø moät vò sö giaø thöôøng ñöôïc goïi laø Sö Baûy, thuoäc thaønh phaàn khoâng teân tuoåi ngay töø döôùi thôøi Vieät Nam Coäng Hoøa. Sö oâng khoâng thuoäc phe AÁn Quang hay Vieät Nam Quoác Töï. Haèng ngaøy Sö vaãn saên soùc maûnh vöôøn nho nhoû cuøng vôùi ñaùm raãy ñeå coù côm rau qua ngaøy.

Thaûo vaø Taân ñeán gaëp luùc Sö ñang laøm coû ngoaøi vöôøn. Thaûo cung kính chaøo Sö ñoàng thôøi giôùi thieäu Taân:

- Moâ Phaät, thöa thaày con môùi ñeán, vaø ñaây laø caäu Ba cuûa con.

Taân cuõng leã pheùp chaøo Sö Baûy:

- Moâ Phaät, kính chaøo Hoøa Thöôïng.

Sö Baûy chaép tay xaù laïi:

- Moâ Phaät, chaøo ñaïo höõu, chaøo con. Laâu nay ít gaëp, troâng con khaùc tröôùc nhieàu. Chuùng ta haõy vaøo chuøa duøng nöôùc.

Caû ba im laëng ñi vaøo chuøa. Trong khi Sö Baûy ñi röûa tay, Thaûo leân chaùnh ñieän leã Phaät. Taân khoâng ñeán noåi xa laï vôùi nhöõng leã nghi naøy vì haén ñaõ töøng nöông töïa vaøo cöûa thieàn trong thôøi gian hoaït ñoäng bí maät. Hoâm nay Taân môùi coù dòp chieâm ngöôõng töôïng Ñöùc Phaät. Tuy laø töôïng ñaát nhöng aùnh maét Ngaøi döôøng nhö toûa ra nieàm an laïc. Loøng Taân chôït caûm thaáy chuøn xuoáng, bao nhieâu döï tính trong loøng boãng nhö tan bieán trong khoâng gian.

Caû hai trôû vaøo nhaø khaùch vöøa luùc vò truï trì ñang roùt nöôùc traø vaøo taùch. Sö Baûy phaù tan baàu khoâng khí xa laï:

- Hoâm nay con vaø ñaïo höõu ñaây chaéc cuõng nhaøn roãi neân môùi ñeán chuøa leã Phaät?

Thaûo voäi ñaùp:

- Baïch thaày, rieâng con cuõng muoán ñeán vaán an thaày, tieän theå caäu Ba cuûa con muoán tìm hieåu giaùo lyù nhaø Phaät, kính xin thaày hoan hæ daønh cho moät buoåi phaùp thoaïi.

Vò sö höôùng maét nhìn Taân chôø ñôïi. Taân vaøo ñeà:

- Baïch Hoøa Thöôïng, toâi thaät tình chöa hieåu nhieàu veà ñaïo Phaät tuy coù nhieàu dòp sinh hoaït nôi choán thieàn moân. Hoâm nay ñeán ñaây khoâng ngoaøi yù muoán tìm hieåu nhöõng neùt chính yeáu trong giaùo lyù cuûa Ñaáng Thích Ca, kính xin laõo Hoøa Thöôïng töø bi khai môû cho toâi nhöõng choã coøn thaéc maéc laâu nay.

Voán laø ngöôøi mieàn nam boäc tröïc, Sö Baûy vui veõ traû lôøi:

- Ñaïo höõu ñöøng khaùch saùo, haõy xem nhau nhö ngöôøi nhaø. Ñaïo höõu coù ñieàu chi khoâng roõ xin cöù haõy neâu leân ñeå chuùng ta cuøng thaûo luaän.

Taân ñi thaúng vaøo ñeà:

- Baïch Hoøa Thöôïng, toâi thaáy ngöôøi ta ñi chuøa cuõng nhö ñi nhaø thôø ñeå khaán nguyeän caàu xin Phaät hoaëc Thöôïng Ñeá ôn phöôùc nhöng toâi chöa heà thaáy keát quaû thöïc tieãn cuûa söï thaønh taâm aáy. Vaø neáu quaû thaät caùc vò aáy coù quyeàn naêng tuyeät ñoái vôùi chuùng sinh, theá sao caùc vò aáy khoâng töï chöùng toû ñöôïc söï hieän höõu cuûa mình? Toâi nghó Thöôïng Ñeá khoâng coù thöïc.

Vaø ñeå bieän minh cho laäp tröôøng cuûa mình, Taân say söa nhai laïi nhöõng lyù luaän cuõ rích cuûa toå sö Caùc Maùc:

- Toân giaùo xuaát hieän khi con ngöôøi rôi vaøo caûnh ñau khoå tuyeät voïng. Khi gaëp caûnh ngoä nan giaûi, trong luùc baát löïc vaø voâ voïng khoâng coøn choã baùm víu, con ngöôøi môùi naõy sinh yù töôûng caàu cöùu moät ñaáng voâ hình. Vaø khi coù moät söï ngaãu nhieân trong muoân moät, neáu coù moät tröôøng hôïp ñöôïc vöôït qua khoå naïn, ñaáng voâ hình ñoù trôû thaønh linh thieâng. Keá tieáp laø huyeàn thoaïi ñöôïc theâu deät. Thöôïng Ñeá hay Ñaáng Toaøn Naêng ñöôïc ra ñôøi töø nhöõng tröông hôïp töông töï nhö vaäy. Neáu con ngöôøi soáng trong vaät chaát ñaày ñuû thì chaúng maáy ai nghó ñeán thaàn linh. Nhö vaäy khi moät xaõ hoäi vôùi ñaày ñuû tieän nghi vaø coù vaät chaát sung tuùc thì toân giaùo seõ chaúng coù cô hoäi xuaát hieän. Hoøa Thöôïng nghó sao veà ñieàu naøy?

Vò sö oân toàn traû lôøi:

- Toâi chæ coù theå traû lôøi nhöõng gì thuoäc phaïm vi hieåu bieát cuûa mình. Ñoái vôùi tín ñoà ôû ñaây, toâi khoâng heà baûo hoï caàu xin chö Phaät ban ôn phöôùc. Ngöôøi Phaät töû ñeán chuøa ñeå tu taäp söûa ñoåi taùnh haïnh xaáu cuûa mình. Vieäc leã laïy Phaät laø ñeå toû loøng toân kính ñoái vôùi baäc giaùc ngoä chöù khoâng phaûi ñeå van xin caàu khaån moät sö ban phöôùc. Phaät laø moät ngöôøi bình thöôøng nhö chuùng ta. Phaät nhaän chaân cuoäc ñôøi naøy laø khoå neân töï tìm con ñöôøng giaûi thoaùt. Sau khi giaùc ngoä, Ngöôøi duøng moïi phöông tieän ñeå löu truyeàn phaùp moân cao quí ñoù ñaëng ngöôøi sau thöïc haønh haàu töï cöùu mình chöù Ñöùc Phaät khoâng heà töï toân vinh mình laø Ñaáng Toaøn Naêng coù quyeàn phaùn xöû ngöôøi khaùc. Troïng taâm cuûa giaùo lyù nhaø Phaät laø chæ cho chuùng sinh voâ minh con ñöôøng töï giaûi thoaùt khoûi nhöõng khoå ñau cuûa cuoäc ñôøi chöù khoâng möu tìm söï hieän höõu cuûa Ñaáng Toái Cao.

Sö Baûy döøng laïi nhaám chuùt traø thaám gioïng vaø tieáp tuïc:

- Chuû tröông cuûa ñaïo höõu veà cuoäc soáng vaät chaát ñaày ñuû seõ khoâng caàn ñeán toân giaùo, toâi nghó laø hôi cöïc ñoan. Vì moät xaõ hoäi duø ñöôïc thoûa maõn hoaøn toaøn veà vaät chaát, con ngöôøi vaãn khoâng thoaùt khoûi caùi khoå gaây ra bôûi caùi giaø, caùi beänh, caùi cheát, caùi khoå do loøng ham muoán voâ ñoä, söï giaän hôøn, ganh gheùt vaø söï ngu muoäi. Ñaïo Phaät ñeán vôùi theá gian ñeå giuùp con ngöôøi thoaùt khoûi nhöõng caûnh khoå ñoù. Ñaïo Phaät khoâng chuû tröông haï thaáp giaù trò con ngöôøi baèng caùch daïy baûo tín ñoà van xin caàu khaån ôû Thöôïng Ñeá. Khi naøo ñi saâu vaøo giaùo lyù nhaø Phaät, ñaïo höõu seõ thaáy raèng ngöôøi Phaät töû phaûi yù thöùc traùch nhieäm veà haäu quaû cuûa haønh ñoäng gaây ra do baûn thaân mình, qua thuyeát nghieäp baùo. Vì theá vaán ñeà Thöôïng Ñeá khoâng phaûi laø moái öu tö cuûa ngöôøi con Phaät.

- Hoøa Thöôïng noùi theá töùc laø ñaïo Phaät khoâng maøng ñeán söï hieän höõu cuûa Ñaáng Toái Cao. Nhö vaäy thì Caùc Maùc coù cuøng chuû tröông vôùi Ñöùc Thích Ca?

Caâu hoûi cuûa Taân khoâng laøm vò sö giao ñoäng maø ngöôøi vaãn nhoû nheï traû lôøi:

- Ñaïo höõu keát luaän quaù sôùm seõ khoâng traùnh khoûi sai laàm. Vaán ñeà thuoäc laõnh vöïc voâ hình, toâi khoâng noùi coù vaø toâi cuõng khoâng noùi khoâng coù. Duø thaät söï toâi bieát ñieàu aáy coù thöïc, toâi cuõng khoâng theå chöùng minh moät caùch cuï theå ñeå cho ñaïo höõu coù theå caûm nhaän ñöôïc. Töông töï nhö vaäy, khi toâi noùi khoâng coù thì toâi cuõng khoâng theå giaûi thích cuï theå roõ raøng veà nhöõng hieän töôïng sieâu nhieân. Neáu caâu traû lôøi döøng ôû ñaây chaéc ñaïo höõu seõ khoâng thoûa maõn. Nhöng neáu muoán ñi saâu vaøo vaán ñeà, tröôùc heát ñaïo höõu phaûi buoâng boû nhöõng thaønh kieán ñaõ coù trong tö töôûng ñaïo höõu, ñaëc bieät laø thieân kieán chaáp khoâng. Coù nhö vaäy, ñaïo höõu môùi mong thaáy ñöôïc phaàn naøo ñaïo lyù cao sieâu vaø maàu nhieäm cuûa Ñöùc Phaät.

Chôø cho Taân thaâm nhaäp nhöõng lôøi cuûa mình, vò sö tieáp lôøi:

- Tröôùc tieân, nhöõng danh xöng veà caùc ñaáng voâ hình maø theá gian thöôøng duøng, chæ laø nhöõng qui öôùc, khaùi nieäm chöù khoâng noùi leân ñöôïc thöïc chaát cuûa vaán ñeà. Coù vaø khoâng laø hai bieân kieán cuûa yù nieäm. Rôi vaøo "caùi coù", ñaïo höõu khoâng giaûi quyeát gì ñöôïc thöïc traïng cuûa con ngöôøi, rôùt vaøo "caùi khoâng" thì caùi thöïc traïng ñoù caøng trôû neân toài teä hôn. Khi naøo khoâng coù moät yù nieäm noåi leân veà caùi coù hay khoâng, veà Thöôïng Ñeá hay ma quæ thì baáy giôø caùi maø ñaïo höõu ñang thaéc maéc seõ hieän baøy roõ raøng.

Taân loä veõ ngoan coá cuûa mình:

- Hoøa Thöôïng baûo nhöõng danh xöng veà caùc ñaáng voâ hình chæ laø nhöõng khaùi nieäm, theá coù khaùc naøo Hoøa Thöôïng ñoàng yù vôùi Caùc Maùc raèng Thöôïng Ñeá chæ laø saûn phaåm cuûa trí töôûng töôïng cuûa con ngöôøi. Noùi theá coù khaùc gì khoâng coù Thöôïng Ñeá? Hôn nöõa, thuyeát nhaân duyeân vaø lyù voâ ngaõ cuûa nhaø Phaät cuõng chuû tröông voâ thaàn gioáng nhö Caùc Maùc, ñænh cao trí tueä cuûa loaøi ngöôøi?

Vò sö vaãn kieân nhaãn:

- Ñaïo höõu ôi, haõy laéng loøng mình laïi. Thoaït tieân, Ñöùc Phaät thuyeát nhaân duyeân laø ñeå giaûi toûa thaéc maéc cuûa ngöôøi ñôøi veà söï hình thaønh cuûa vaïn höõu. Choã guùt maéc laø khi öu tö veà vaán ñeà treân, ngöôøi ta ñaõ dính maéc trong taâm raèng vuõ truï naøy ñaõ do moät baøn tay naøo ñoù taïo ra hoaëc do thuyeát ngaãu nhieân hay töï nhieân hay gì gì ñoù sinh ra. Laäp luaän cuûa thuyeát nhaân duyeân raát chaët cheû, maõi cho ñeán ngaøy nay vaãn chöa ai phaù vôû ñöôïc, neân coù ngöôøi voäi vaõ keát luaän laø ñaïo Phaät voâ thaàn. Thaät ra, theo kinh Laêng Nghieâm, thuyeát naøy chöa phaûi laø ñeä nhaát nghóa ñeá. Duïng yù cuûa Phaät khi daïy veà thuyeát nhaân duyeân laø ñeå phaù caùi chaáp trong taâm cuûa ngöôøi ñôøi veà söï hình thaønh cuûa vuõ truï döôùi baát cöù luaän thuyeát naøo.

Cuõng nhö theá, lyù voâ ngaõ laø ñeå phaù caùi chaáp trong taâm cuûa nhöõng ngöôøi tin quyeát raèng coù moät Thöôïng Ñeá toaøn naêng, saùng taïo vaø cai quaûn vuõ truï . Caùi maø ñaïo höõu cho raèng khoâng coù Thöôïng Ñeá cuõng chæ laø moät yù nieäm. Neáu caùi yù nieäm ñoù khoâng ñöôïc khôi daäy thì vaán ñeà coù Thöôïng Ñeá hay khoâng coù Thöôïng Ñeá coù phaûi chæ laø loâng ruøa söøng thoû hay khoâng?

Taân caûm thaáy boái roái tröôùc laäp luaän cuûa nhaø sö nhöng haén vaãn khoâng nhöôïng böôùc:

- Nhöng chaéc Hoøa Thöôïng cuõng nhaát trí vôùi toâi raèng giöõa vaät chaát vaø tinh thaàn, caùi maø Hoøa Thöôïng goïi laø yù nieäm, vaät chaát laø caùi coù tröôùc roài tinh thaàn môùi nhaân ñoù maø sinh ra? Ví nhö nhôø coù söï hieän höõu cuûa traùi cam neân môùi coù caùi bieát veà traùi cam. Neáu khoâng coù traùi cam thì caùi bieát veà traùi cam seõ khoâng sinh ra.

Nhaø sö ñieàm ñaïm traû lôøi:

- Lyù luaän cuûa ñaïo höõu döïa vaøo caùc hieän töôïng ngoaïi giôùi. Toâi seõ nöông vaøo ñoù maø haàu ñaùp ñaïo höõu. Traùi cam maø baïn noùi ñoù coù thöôøng coøn hay seõ hoaïi dieät? Chaéc chaén noù seõ theo thôøi gian maø bò hö hoaïi. Caên cöù vaøo moïi hieän töôïng xaõy ra treân ñôøi naøy, coù caùi gì sinh ra maø khoâng dieät khoâng? Khoâng coù caùi gì ñi ra ngoaøi ñònh luaät thieân nhieân ñoù, coù ñuùng theá khoâng? Nay toâi hoûi baïn, caùi bieát, ñöôïc sinh ra töø traùi cam ñoù coù thöôøng coøn hay cuõng hoaïi dieät?

Döøng laïi vaøi giaây ñeå cho Taân theo kòp vaán ñeà, nhaø sö chaäm raõi tieáp tuïc:

- Neáu noù thöôøng coøn thì traùi vôùi ñònh luaät sinh dieät cuûa thieân nhieân, nhöng neáu noù hoaïi dieät theo traùi cam nghóa laø khi traùi cam bò hö thoái vaø huûy dieät thì caùi bieát seõ khoâng coøn. Caùi bieát ñoù theo traùi cam maø hoaïi dieät, vaäy sao khi thaáy caùi xe thì ñaïo höõu laïi bieát ñoù laø caùi xe, khi thaáy caùi nhaø thì ñaïo höõu laïi bieát ñoù laø caùi nhaø? Chaúng leû caùi bieát ñoù laïi cöù sinh sinh dieät dieät theo caùi nhaø, caùi xe vaø traùi cam? Hôn nöõa, neáu traùi nuùi toàn taïi ngaøn naêm thì caùi bieát keùo daøi ngaøn naêm hoaëc giaû con muoãi soáng vaøi ngaøy thì caùi bieát chæ baèng vôùi ñôøi soáng con muoãi? Laïi nöõa, khi caùi bieát bò huûy dieät theo traùi cam thì taïi sao khi nghe ai noùi veà traùi cam thì hình aûnh vaø caùi bieát veà traùi cam laïi hieån hieän trôû laïi? Vaäy ñaïo höõu coù thaáy laø thuyeát naøy khoâng ñöùng vöõng khoâng?

Bò nhaø sö hoûi vaën moät hôi, Taân thaáy choaùng vaùng. Trong khi Taân chöa tìm ñöôïc loái thoaùt, nhaø sö laïi boài theâm:

- Theo nhö lyù luaän cuûa ñaïo höõu, traùi cam sinh ra caùi bieát; vaäy taïi sao cuøng moät traùi cam laïi sinh ra nhieàu caùi bieát khaùc nhau? Ví nhö ngöôøi bò loaïn thò seõ coù caùi bieát veà traùi cam khaùc vôùi ngöôøi coù con maét bình thöôøng?

Ñeå coù loái thoaùt, Taân hoûi vaën laïi:

- Neáu noùi nhö Hoøa Thöôïng, thì tinh thaàn sinh ra vaät chaát hay noùi caùch khaùc, tinh thaàn coù tröôùc vaät chaát?

Nhaø sö móm cöôøi roäng löôïng:

- Coù bao giôø toâi baûo nhö theá ñaâu? Khi ñaët vaán ñeà tröôùc hay sau, ñaïo höõu ñaõ khôi daäy yù nieäm veà khôûi thuûy vaø taän cuøng. Ñaïo höõu laïi rôi vaøo bieán keá chaáp. Thöïc theå cuûa vaán ñeà laø neáu theá gian naøy khoâng coù con ngöôøi thì moïi vaät trôû thaønh voâ nghóa.

Taân laïi coù choã baùm víu:

- Nhöng con ngöôøi laø moät toång hôïp vaät chaát, vaø caùi bieát cuûa con ngöôøi xuaát phaùt töø khoái vaät chaát ñoù?

Taân yeân trí nhaø sö seõ bò baét bí bôûi caâu hoûi treân. Sö Baûy chaäm raûi môøi Taân uoáng traø. Ñôïi khi Taân ñöa tay caàm laáy taùch traø, nhaø sö laøm nhö voâ tình caàm laáy bình traø chaâm vaøo taùch cho Taân nhöng nguyeân voøi nöôùc noùng töø bình traø tuoân vaøo baøn tay cuûa Taân khieán Taân suyùt laøm rôi taùch traø. Haén xuyùt xoa baøn tay vaø tuy trong loøng khoâng ñöôïc vui nhöng Taân vaãn coá laøm nhö khoâng quan troïng. Sö Baûy toû lôøi xin loãi veà söï voâ yù vaø cuõng nhaân ñoù traû lôøi caâu hoûi cuûa Taân.

- Naøy ñaïo höõu, baøn tay cuûa baïn vöøa bò noùng. Caùi caûm giaùc noùng ñoù ñang hieän höõu nôi caùc teá baøo treân tay cuûa baïn. Giaû duï raèng caùi caûm giaùc ñoù phaùt sinh töø caùi toån g hôïp vaät chaát naøy, nhöng coù moät ñieàu chaéc chaén laø caùi caûm giaùc khoâng phaûi laø vaät chaát. Ñaïo höõu coù ñoàng yù vôùi toâi hay khoâng? Vì neáu caùi caûm giaùc aáy laø vaät chaát thì hieän giôø noù ôû trong cô theå baïn, baïn haõy mang noù ra ñaây cho toâi sôø moù noù xem sao. Chaéc chaén baïn seõ khoâng laøm ñöôïc vì caûm giaùc khoâng theå laø vaät chaát.

Sau khi uoáng moät hôùp traø ñeå thaám gioïng vaø cuõng ñeå cho Taân vaø Thaûo bình taâm laïi, nhaø sö tieáp tuïc:

- Ñeán ñaây môùi laø vaán ñeà troïng yeáu maø toâi muoán noùi vôùi ñaïo höõu. Nôi tay baïn baây giôø coù caûm giaùc ñau, vaäy phaûi coù caùi bieát ñeå baïn bieát caûm giaùc ñoù chöù. Vaäy haõy taïm cho raèng caùi bieát ñöôïc phaùt sinh töø caùi caûm giaùc ñau, vaø theo nhö lyù luaän cuûa baïn thi roõ raøng caùi bieát ñöôïc phaùt sinh töø moät caùi khoâng phaûi laø vaät chaát. Baïn nghó sao veà vaán ñeà naøy?

Trong khi Taân chöa tìm ñöôïc caâu traû lôøi thì nhaø sö tieáp:

- Naøy ñaïo höõu, trong kinh Laêng Nghieâm, Ñöùc Phaät coù ví duï nhö theá naøy. Ngaøi baûo oâng La Haàu La ñaùnh moät tieáng chuoâng roài Ngaøi hoûi ñaïi chuùng coù nghe khoâng. Ñaïi chuùng traû lôøi laø coù nghe. Ñeán khi tieáng chuoâng döùt, Phaät hoûi laïi caâu cuõ, ñaïi chuùng traû lôøi laø khoâng nghe. Phaät laïi baûo oâng La Haàu La ñaùnh theâm moät tieáng chuoâng, xong Phaät laïi hoûi ñaïi chuùng laø coù tieáng khoâng, ñaïi chuùng ñaùp laïi laø coù tieáng. Ñeán khi tieáng döùt, Ngaøi laïi hoûi laø coù tieáng khoâng, ñaïi chuùng ñaùp laø khoâng tieáng. Nhaân ñoù Phaät daïy: Khi nghe tieáng chuoâng khoâng phaûi vì coù tieáng chuoâng maø caùi nghe phaùt sinh, ñeán khi heát tieáng chuoâng thì khoâng nghe, ñöøng töôûng raèng caùi nghe ñaõ dieät theo tieáng chuoâng. Vì khi caùi nghe ñaõ bò dieät sao laïi nghe ñöôïc caùi khoâng tieáng. Ñöøng laàm laãn giöõa caùi khoâng tieáng vaø caùi khoâng nghe. Khi khoâng coù tieáng thì ñöøng töôûng laø khoâng coù caùi nghe. Vaäy tieáng laø thinh traàn giaû doái, do duyeân hôïp maø sinh, coøn caùi nghe laø baûn tính chaân thaät nôi moãi con ngöôøi, khoâng sinh dieät theo caùc tieàn traàn giaû doái.

Ñeán ñaây, quaû thaät Taân ñaõ ñuoái lyù tröôùc nhaø sö nhöng vaãn gaéng göôïng:

- Nhöng Caùc Maùc noùi raèng vaät chaát laø yeáu toá quyeát ñònh, vaät chaát chi phoái ñôøi soáng con ngöôøi. Ñieàu naøy toâi nghó khoâng sai vì ngöôøi xöa noùi raèng coù thöïc môùi vöïc ñöôïc ñaïo, thaày nghó sao?

Thaûo nhaän ra Taân thay ñoåi caùch xöng hoâ, goïi Sö Baûy laø thaày, loøng chaøng caûm thaáy vui vui, baàu khoâng khí trôû neân thaân maät vaø gaàn guûi hôn. Nhaø sö vaãn an nhieân töï taïi nhö bao giôø, oâng traû lôøi Taân:

- Caùi tay sai xöû yù töôûng cuûa baïn hay yù töôûng ñieàu ñoäng caùi tay? Khi naõy toâi roùt nöôùc leân tay baïn, ñoù laø caùi yù chuû ñoäng chöù ñaâu phaûi caùi tay töï tung töï taùc muoán laøm gì thì laøm. Toâi noùi nhö theá ñeå baïn buoâng boû yù nghó raèng vaät chaát laø yeáu toá quyeát ñònh, chöù khoâng phaûi toâi muoán noùi tinh thaàn chi phoái vaät chaát. Vì neáu noùi nhö theá thì taïi sao ta khoâng baûo ñöôïc vaät chaát bieán maát treân coõi ñôøi naøy? Toâi nghó ñaïo höõu ñoàng yù vôùi toâi raèng vaät chaát vaø tinh thaàn coù moái töông quan khoâng theå taùch rôøi.

- Nhöng ôû ñaây toâi muoán noùi vaät chaát duy trì söï soáng con ngöôøi, vì neáu khoâng aên con ngöôøi seõ cheát.

- Thaân theå cuûa baïn thuoäc veà hình saéc höõu vi, dó nhieân noù phaûi hoøa hôïp ñoàng ñieäu trong theá giôùi cuûa noù. Thaân theå cuûa baïn ví nhö chieác xe, chaân taâm baïn ví nhö ngöôøi taøi xeá; caùi xe thì phaûi aên xaêng uoáng nhôùt môùi chaïy ñöôïc chöù ngöôøi taøi xeá coù uoáng nhôùt aên xaêng ñeå maø soáng bao giôø?

Taân baây giôø nhö ngöôøi môùi ñöôïc loät xaùc, thöø ngöôøi ra ñoù, chìm ñaém trong röøng aùnh saùng môùi. Laâu nay Taân haáp thuï caùi hoïc moät chieàu hoaøn toaøn böng bít vaø nhoài soï neân trong moät phuùt giaây khoâng theå xoùa tan heát taø kieán ñöôïc huaân taäp töø laâu. Taân trôû neân leã ñoä hôn khi hoûi nhaø sö:

- Thöa thaày, vaäy thì quan nieäm cuûa ñaïo Phaät nhö theá naøo ñoái vôùi tieán trình thay ñoåi cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi?

- YÙ ñaïo höõu muoán noùi veà caùc giai ñoaïn kinh qua cuûa con ngöôøi töø hình thöùc coâng xaõ nguyeân thuûy cho ñeán tö baûn roài ñeán coäng saûn? Caùc Maùc ñaõ heát söùc sai laàm khi töôûng töôïng ra caùi khôûi thuûy. Vì coù caùi baét ñaàu neân phaûi coù choã chaám döùt. Vôùi Caùc Maùc, xaõ hoäi coäng saûn laø xaõ hoäi tieán boä toät cuøng. Theo oâng, ñoù laø ñieåm tieán trình cuoái cuøng cuûa xaõ hoäi. Vì neáu noù tieán nöõa töùc laø kinh qua moät hình thaùi xaõ hoäi tieán boä hôn, theá coù nghóa laø chuû thuyeát coäng saûn chöa hoaøn haûo. Do ñoù ñeå baûo veä laäp tröôøng cuûa mình, Caùc Maùc phaûi chaám döùt tieán trình ôû ñoù. Nhöng khi laøm theá, oâng ta laïi phaûn boäi laïi vôùi laäp luaän caên baûn cuûa mình. Ñoù laø söï maâu thuaãn noäi taïi. Tuy raèng lyù thuyeát naøy vay möôïn cuûa Heâ-ghen, nhöng noù giöõ vai troø quan troïng trong chuû thuyeát coäng saûn. Theo ñoù, moät caùi goïi laøA, töï noù mang tính a döông. Trong tính a döông naøy tieàm aån moät löïc ñoái nghòch a aâm. Theo tieán trình, tính a aâm phaùt trieån cho ñeán luùc noù töông ñöông vôùi a döông vaø caû hai phaù huûy laãn nhau ñeå cuoáùi cuøng caùi A sinh ra caùi B. Ñaïi löôïc laø nhö theá vaø theá giôùi vaät chaát cöù nhö vaäy maø phaùt trieån. Theo lyù luaän naøy thì yeáu toá maâu thuaãn noäi taïi trong hình thöùc xaõ hoäi coäng saûn ôû ñaâu?

Uoáng theâm moät mieáng traø vaø khoâng chôø Taân coù yù kieán, Sö Baûy tieáp luoân:

- Neáu noù coù thì xaõ hoäi coäng saûn seõ khoâng coøn laø xaõ hoäi tieán boä toät ñænh; nhöng neáu noù khoâng coù thì hoùa ra Caùc Maùc phaûn boäi laïi laäp thuyeát cuûa mình. Choïn caâu traû lôøi naøo, chuû thuyeát Coäng Saûn cuõng rôi vaøo choã beá taéc. Do ñoù nhaõn quan cuûa Caùc Maùc coøn raát giôùi haïn vaø caùi bieát cuûa oâng khoâng vöôït qua khoûi caùnh röøng khaùi nieäm. Ñoái vôùi vaán ñeà naøy, Phaät giaùo nhìn söï vaän haønh cuûa vuõ truï nhö laø moät chuoãi luaân hoài tieáp noái khoâng ngöøng. Theá neân töï noù khoâng coù ñieåm baét ñaàu thì laøm sao coù choã taän cuøng? Ñaïo höõu coù thaáy choã khaùc nhau giöõa caùi trí cuûa baäc giaùc ngoä vaø tö töôûng cuûa ngöôøi töï troùi buoäc mình vaøo voøng khaùi nieäm cuûa chính mình veõ ra?

Taân ngoài haù hoác, khoâng coù ñöôïc moät lôøi. Nhaø sö chôø cho caû hai thaám nhaäp nhöõng lôøi vöøa qua, roài chaåm raõi tieáp tuïc:

- Töø ñieåm naøy, toâi muoán noùi vôùi ñaïo höõu moät ñieàu heát söùc quan troïng. Ñoù laø ñaïo Phaät khoâng coù laäp thuyeát.

Caû Taân laãn Thaûo ñeàu ngô ngaùc. Caû hai khoâng hieåu nhaø sö muoán noùi gì. Baáy giôø Thaûo môùi leân tieáng:

- Thöa thaày, con quaù hoang mang ôû ñieåm naøy. Thaøy baûo ñaïo Phaät khoâng coù laäp thuyeát theá thì Töù Dieäu Ñeá laø gì? Thaäp Nhò Nhaân Duyeân laø gì? Nhaân quaû luaân hoài laø gì? Nghieäp baùo laø gì?

Sö Baûy töø bi ngöôùc nhìn ngöôøi ñeä töû cuûa mình:

- Taát caû nhöõng thöù con vöøa keå cuøng taát caû nhöõng lôøi daïy quí baùu cuûa Phaät khoâng phaûi laø chaân lyù roát raùo. Nhaân vì chuùng sinh thöôøng chaáp giöõ nhöõng sôû hoïc neân Ñöùc Phaät phaûi ñöa ra nhöõng laäp luaän kieân coá vaø vöõng chaéc nhö vaäy ñeå phaù vôû söï coá chaáp trong taâm hoï chöù Phaät khoâng muoán ngöôøi sau khö khö oâm giöõ nhöõng lôøi Phaät daïy nhö laø khuoân vaøng thöôùc ngoïc. Do ñoù sau hôn boán möôi naêm laën loäi ñi truyeàn baù giaùo lyù nhieäm maàu, Ñöùc Phaät khoâng muoán ngöôøi sau oâm giöõ cöùng ngaéc nhöõng giaùo lyù ñoù, nhö nhöõng ngöôøi coäng saûn ngaøy nay ñoái vôùi chuû thuyeát cuûa Caùc Maùc vaø Leâ Nin. Cuõng nhö trong haøng Phaät töû coù ngöôøi nghó raèng thuyeát nhaân duyeân vaø thuyeát voâ ngaõ laø chaân lyù neân ñi ñeán keát luaän laø ñaïo Phaät voâ thaàn. Bieát tröôùc taâm nieäm chuùng sinh hay chaáp giöõ nhö theá neân Ngaøi môùi nhieàu laàn nhaán maïnh trong kinh Kim Cöông:

* Phaùp ta noùi ví nhö chieác beø sang soâng. Ñeán bôø beân kia roài thì haõy maïnh daïn buoâng boû chieác beø, hoaëc

* Nhö Lai noùi khoâng coù phaùp naøo laø phaùp ñöôïc ñaïo voâ thöôïng chaùnh ñaúng chuùng giaùc, hoaëc* Neáu coù ngöôøi noùi raèng Nhö Lai coù noùi phaùp, töùc laø ngöôøi ñoù baùng Phaät, vì hoï khoâng hieåu nghóa ta noùi.

Ngoaøi ra, tröôùc khi nhaäp nieát baøn, Phaät coøn noùi raèng, suoát thôøi gian qua, ta khoâng coù noùi laáy moät lôøi. Vaäy nhöõng gì thaày noùi ñaây khoâng ngoaøi yù ñoù.

Ñeán ñaây, sö baûo Thaûo ñi goïi chuù tieåu Minh vaøo cho ngöôøi daïy vieäc. Khi chuù tieåu vaøo, sö baûo chuù laáy cho sö boä kinh Laêng Giaø. Quay sang Taân vaø Thaûo, sö baûo:

- Tieän ñaây toâi cho hai ngöôøi xem moät ñoaïn kinh ñeå laøm saùng toû vaán ñeà. Ñaây laø quyeån kinh Laêng Giaø, moät yeáu chæ cuûa nhaø thieàn. Kinh naøy raát khoù hieåu, khoù vaøo. Toâi chæ taïm trích ñoïc moät ñoaïn lieân heä ñeán vaán ñeà ñang noùi.

Kinh vieát raèng: "Khi aáy Boà Taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät: "Theá Toân! Nhö Theá Toân moät hoâm noùi raèng caùc luaän theá gian, moïi thöù bieän thuyeát deø daët chôù gaàn. Neáu gaàn guûi thì chaáp nhaän tham duïc, chaúng chaáp nhaän phaùp. Theá Toân côù sao noùi lôøi nhö theá?" Phaät baûo Ñaïi Hueä:

- Ngoân luaän theá gian, caùc thöù cuù vò , nhôn duyeân thí duï, gom nhoùm trang nghieâm daãn duï doái gaït keû phaøm phu, ngu si khoâng vaøo ñöôïc chaân thaät töï thoâng, chaúng giaùc taát caû phaùp, voïng töôûng ñieân ñaûo rôi vaøo hai beân. Keû phaøm phu laàm maø töï phaù hoaïi, tieáp noái sanh trong caùc coõi, khoâng ñöôïc giaûi thoaùt, khoâng theå giaùc bieát töï taâm hieän löôïng, chaúng lìa taùnh töï taùnh voïng töôûng, chaáp tröôùc beân ngoaøi. Theá neân ngoân luaän theá gian, caùc thöù bieän thuyeát chaúng thoaùt khoûi sanh, giaø, beänh, cheát, lo buoàn khoå naõo doái gaït meâ loaïn.

Ñaïi Hueä! Thích Ñeà Hoaøn Nhaân roäng giaûi caùc luaän, töï taïo thanh luaän, theá luaän kia, coù moät ngöôøi ñeä töû giöõ hình töôïng roàng, ñeán thieân cung Ñeá Thích döïng laäp luaän toâng, coát phaù baùnh xe ngaøn caêm cuûa Ñeá Thích. Neáu toâi chaúng baèng xin chaët moãi ñaàu ñeå ñeàn choã thua. Taïo lôøi cam keát aáy roài, lieàn duøng phaùp Ñeá Thích ñeø beïp Ñeá Thích. Ñeá Thích thua lieàn phaù baùnh xe kia. Roài oâng ta trôû veà nhôn gian. Nhö theá, Ñaïi Hueä! Theá gian ngoân luaän nhôn duï trang nghieâm, cho ñeán suùc sanh cuõng hay duøng caùc thöù cuù vò laøm hoaëc loaïn chö thieân kia vaø A Tu La keït trong kieán chaáp sanh dieät, huoáng laø loaøi ngöôøi. Theá neân Ñaïi Hueä! Theá gian ngoân luaän neân phaûi xa lìa, bôûi hay chuoác laáy nhaân sanh khoå, deø daët, chôù gaàn guûi.

Tröôùc khi giaûi thích ñoaïn kinh naøy, toâi muoán löu yù caùc ngöôøi moät ñieàu. Muoán hieåu kinh Phaät thì phaûi lìa vaên töï. Neáu khö khö laäp laïi gioáng y nhö kinh vieát thì ñoù khoâng phaûi laø caùch ñuùng ñaén cuûa ngöôøi hoïc ñaïo. Ñoaïn kinh toâi vöøa ñoïc, noùi raèng caùc luaän thuyeát cuûa theá gian luoân luoân chæ ñöa chuùng ta vaøo meâ hoàn traän cuûa röøng khaùi nieäm, cuoái cuøng caøng theâm naõo loaïn. Ñieåm maø kinh muoán nhaán maïnh ôû ñaây laø vaán ñeà laäp thuyeát. Sau ñaây laø caùc ñieåm troïng yeáu trong kinh maø chuùng ta phaûi löu taâm ñeå nhìn thaáy chuû yù cuûa Ñöùc Phaät muoán noùi.

* Thöù nhaát: Thích Ñeà Hoaøn Nhaân ñaõ döïng laäp luaän thuyeát cuûa rieâng mình.

* Thöù hai: Ngöôøi ñeä töû cuûa Thích Ñeà Hoaøn Nhaân giöõ hình töôïng roàng. Ngöôøi ñeä töû, töùc laø ngöôøi tong noäi boä hay laø ngöôøi nhaø cuûa Ñeá Thích. Ñieàu naøy aùm chæ vaán ñeà seõ xuaát phaùt töø trong noäi boä cuûa Ñeá Thích. Roàng laø moät bieán theå cuûa raén trong traïng thaùi hoaøn myõ nhaát; raén töôïng tröng cho loøng thaâm hieåm, xaáu xa. Vì theá kinh noùi raèng ngöôøi ñeä töû giöõ hình töôïng roàng töùc laø maàm moáng ung thoái ñaõ tích luõy saún töø tröôùc. Thaâm yù cuûa ñoaïn naøy laø haït nhaân huûy hoaïi luaän thuyeát cuûa Ñeá Thích xuaát phaùt ngay töø trong loøng luaän thuyeát ñoù.

* Thöù ba: Ngöôøi ñeä töû döïng laäp luaän toâng, coát phaù baùnh xe ngaøn caêm cuûa Ñeá Thích. Ñoaïn naøy muoán noùi luaän toâng cuûa ngöôøi ñeä töû seõ phaù vôû luaän thuyeát cuûa Ñeá Thích. Baùnh xe töôïng tröng cho phaùp luaân, töùc laø luaän thuyeát cuûa Ñeá Thích. Nhöõng caây caêm laø yeáu toá noàng coát cuûa baùnh xe. Moät baùnh xe maø thieáu caùc caây caêm thì khoâng theå goïi laø baùnh xe ñöôïc. ÔÛ ñaây muoán noùi luaän thuyeát cuûa Ñeá Thích raát vöõng chaéc, laäp luaän chaëc cheõ, döïa treân caû ngaøn yeáu toá caên baûn.

* Ngöôøi ñeä töû cam keát bò chaët ñaàu neáu bò thua.

* Cuoái cuøng, ngöôøi ñeä töû ñaõ duøng phaùp cuûa Ñeá Thích maø ñeø beïp Ñeá Thích khieán oâng ta phaûi trôû veà nhaân gian.

Toång hôïp nhöõng ñieàu vöøa neâu, chuùng ta thaáy Ñöùc Phaät daïy raèng, baát cöù moät chuû thuyeát naøo ñöôïc döïng laäp, caøng chi tieát vaø caøng chaëc cheõ bao nhieâu thì caøng deã bò phaù vôû bôûi nhöõng yeáu toá maàm moáng xuaát phaùt ngay töø choã laäp luaän caên baûn cuûa chuû thuyeát ñoù. Noùi caùch khaùc, Ñöùc Phaät daïy chuùng ta veà yeáu toá maâu thuaãn noäi taïi, caùi maø Caùc Maùc ñaõ vay möôïn cuûa Heâ-Ghen ñeå döïng laäp luaän toâng cuûa mình. Baïn coù thaáy raèng Ñöùc Phaät ñaõ ñi tröôùc Caùc Maùc quaù xa khoâng? Vaø cuõng töø ñieåm naøy, toâi laäp laïi vôùi caùc baïn moät laàn nöõa, ñaïo Phaät khoâng coù laäp thuyeát. Ngay caû thuyeát cuõng khoâng laäp nöõa thì laáy gì laøm nhaân toá noäi taïi ñeå bò huûy dieät? Ñoù laø lyù do vì sao ñaïo Phaät toàn taïi vôùi thôøi gian, maëc duø toân giaùo naøy khoâng coù toå chöùc chaët cheõ vaø heä thoáng hoùa nhö caùc toân giaùo khaùc.

Trong caùc theá luaän ngaøy nay, chuû thuyeát coäng saûn töông ñoái coù phaàn chaët cheõ hôn caû. Vaø roài caùc ngöôøi seõ thaáy chuû thuyeát naøy seõ suïp ñoå vaø keû phaù vôû chuû thuyeát laïi chính laø moân ñeä cuûa Caùc Maùc vaø maàm moáng laøm ung thoái chuû thuyeát naøy xuaát phaùt töø nhöõng ñieåm caên baûn laäp thuyeát cuûa noù. Ñoù khoâng phaûi laø nhöõng ñieàu toâi phoûng ñoaùn maø laø nhöõng lôøi Ñöùc Phaät daïy caùch ñaây hôn 2500 naêm roài. (Baøi naøy vieát khi Lieân Bang Soâ Vieát suïp ñoå)

Nhìn veà Taân, vò sö hoûi:

- Ñaïo höõu coù coøn gì thaéc maéc khoâng? Cöù töï nhieân neâu leân. Caùi gì giaûi quyeát ñöôïc hoâm nay ñöøng ñeå laïi hoâm sau. Haõy soáng vôùi thöïc taïi.

Maát ñi veõ cao ngaïo luùc môùi vaøo, Taân kính caån thöa:

- Toâi thaønh thaät caùm ôn thaày ñaõ môû roäng taàm maét cho toâi. Theá maø laâu nay toâi laïi muø quaùng vaø ngu muoäi nghó raèng Caùc Maùc laø ñænh cao trí tueä cuûa loaøi ngöôøi. Thaät laø khoaùc laùc. Giôø ñaây toâi xin caùo töø. Moät ngaøy khoâng xa, toâi xin ñöôïc pheùp trôû laïi vieáng thaày.

Taân maõi meâ noùi ñeán khi nhìn leân thì nhaø sö ñaõ nhaém maét töø luùc naøo roài. Troâng tö theá nhaø sö thaät laø sieâu thoaùt. Taân lieác nhìn Thaûo ñeå ngaàm hoûi yù kieán, Thaûo ra daáu baûo haõy nheï nhaøng ra veà. Caû hai ra sau chuøa ñeå caùo bieät caùc sö saõi.

Treân ñöôøng veà, Taân khoâng queân thaéc maéc:

- Thaûo naøy, thaày nhaém maét laïi laø yù gì vaäy, boä thaày meät vaø khoâng muoán nghe tao noùi haû?

- Thaày nhaäp thieàn ñaáy.

- Thaät tao heát hieåu noåi. Ñang noùi chuyeän ngon laønh boãng nhieân laïi nhaém maét ngoài yeân nhö cheát. Trôøi maø bieát!

Caû hai yeân laëng, moãi ngöôøi theo ñuoåi yù nghó rieâng cuûa mình. Boãng Taân cheùp mieäng noùi, thaûo naøo! thaûo naøo!

Thaûo khoâng nghe roõ, hoûi laïi:

- Caäu noùi gì?

- Tao coù noùi gì ñaâu.

- Theá sao caäu vöøa môùi keâu teân con nhöõng ñeán hai laàn?

- Tao ñaâu coù keâu maøy maø tao muoán noùi heøn chi.

Caâu traû lôøi cuûa Taân khieán Thaûo caøng theâm muø tòt:

- Caäu noùi gì thaät con khoâng hieåu.

- Tao noùi thaûo naøo, coù nghóa laø heøn chi ngaøy tröôùc luùc coøn soáng, baùc Hoà caên daën tuïi tao laø phaûi canh chöøng Phaät giaùo trieät ñeå. OÂng aáy baûo raèng Phaät giaùo laø ñaïo ñi saùt vôùi ñôøi soáng nhaân daân. Caùc sö saõi laø nhöõng ngöôøi coù ñaïo ñöùc, ñaëc bieät laø giaùo lyù cuûa hoï, Xem qua lòch söû ñaát nöôùc môùi thaáy sö saõi ngaøy tröôùc ñöôïc troïng voïng khoâng phaûi laø voâ côù. Baùc Hoà caên daën nhieàu laàn laø Phaät giaùo coøn laø coäng saûn coù cô nguy, vaäy phaûi tieâu dieät taän goác Phaät giaùo. Ngaøy nay tao môùi thaáy laø oâng ta ñuùng. Vì theá tao môùi gaï gaãm maày ñöa tao ñi chuøa ñaëng tao phaù vôû taän goác phong traøo baát baïo ñoäng ñang baønh tröôùng trong nhaân daân choáng phaù caùch maïng.

Nghe Taân noùi maø Thaûo thoùt ruoät töøng côn, laøm boä ngaây thô hoûi laïi:

- Boä coù chuyeän ñoù nöõa sao haû caäu?

Taân cöôøi lôùn:

- Thoâi ñi oâng non. Ñöøng coù giaû muø sa möa, laáy vaûi thöa maø che maét thaùnh. OÂng laø moät trong nhöõng thaèng chuû choát phaùt ñoäng phong traøo baát baïo ñoäng döïa treân caên baûn giaùo lyù nhaø Phaät. Phong traøo naøy laøm tao maát aên maát nguû baáy laâu nay. Bao nhieâu saùch löôïc ñoái phoù cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi phong traøo naøy gioáng nhö laø baêng maø gaëp nöôùc noùng, gioáng nhö laø gioù voâ nhaø troáng, maát huùt taêm hôi.

Thaûo thaáy laïnh xöông soáng, ruïng rôøi caû tay chaân. Laâu nay chaøng töôûng Taân khoâng bieát nhöõng hoaït ñoäng bí maät cuûa toå chöùc choáng phaù nguïy quyeàn coäng saûn. Khoâng ngôø Taân bieát roõ taát caû vaø ñang quaêng moät meõ löôùi baét troïn oå. Voâ tình Thaûo ñöa quæ veà phaù nhaø trai. Thaûo ñau buoàn quaù. Chaøng ñaõ laøm lieân luïy ñeán sö phuï kính yeâu cuûa mình.

Boãng nghe Taân noùi:

- Nhöng maø maøy ñöøng lo. Hoâm nay tao khaùc hoâm qua roài. Ngaøy mai tao seõ thaû boïn con Loan vôùi thaèng Phong. Tuïi noù laø caùn boä noàng coát cuûa phong traøo baát baïo ñoäng cuûa maøy ñaáy phaûi khoâng? Nhôù baûo tuïi noù laø mai moát phaûi kyõ löôûng vaø kín ñaùo hôn. Neáu bò baét laïi thì thaät laø khoù xöû cho tao. Buø laïi, maày phaûi höùa laøm cho tao moät vieäc.

Thaûo möøng trong buïng nhö môû côø, soát saéng ñaùp öùng ngay:

- Caäu muoán gì con cuõng coá gaéng heát mình.

- Ñöôïc roài, mai moát seõ cho bieát. Baây giôø thì mình chia tay.

Thaûo khoâng ngôø trong caùi ruõi laïi coù caùi may.

Saùng nay, trong khi Thaûo ñang lui cui queùt doïn nhaø phuï baø Hai thì Taân ñeán. Sau khi chaøo hoûi baø Hai xong, Taân noùi rieâng vôùi Thaûo:

- Ñi maøy.

- Ñi ñaâu caäu?

- Maày khoâng nhôù ñaõ höùa vôùi tao caùi gì hoâm noï aø?

Thaûo aø leân moät tieáng, hoûi laïi:

- Nhöng maø ñi ñaâu vaø laøm gì môùi ñöôïc chöù.

- Deã thoâi, maøy ñöa tao ñi gaëp sö phuï.

Thaûo chöng höûng, nhöng chaøng vaãn ñi thay quaàn aùo vaø xin pheùp meï ñeå ñi vôùi caäu. Treân ñöôøng ñi, Taân thoá loä döï tính cuûa mình:

- Tao muoán nhôø maøy xin xin cho tao ñöôïc qui y vôùi thaày.

- Töôûng vieäc gì chöù vieäc ñoù thì khoâng deã...

Thaûo coá tình keùo daøi cho Taân noùng ruoät roài noùi tieáp:

- ...maø cuõng khoâng khoù.

Taân cöôøi vui veû:

- Maày coù loái noùi chuyeän sao gioáng thaày quaù vaäy?

- Ñeä töû khoâng gioáng thaày thì gioáng ai?

Thaûo ñònh noùi, chaúng leû laïi gioáng baùc Hoà nhöng voäi thaéng kòp vì duø sao oâng ta vaãn coøn laø thaàn töôïng cuûa Taân.

Caû hai troø chuyeän queân ñöôøng daøi. Ñeán tröôùc coång chuøa, Thaûo caûm thaáy coù ñieàu gì khaùc laï. Coång chuøa sao laïi kheùp kín. Loøn tay vaøo beân trong, Thaûo môû choát coång deã daøng. Caû hai ñi ngang beân ngoaøi chaùnh ñieän, nhìn vaøo cöûa soå thaáy chuù tieåu Minh ñang ngoài baát ñoäng tröôùc quyeån kinh ñang môû ra. Ñi laàn vaøo trong, caû hai khoâng tìm thaáy boùng daùng sö Baûy ôû ñaâu. Nhìn ra vöôøn rau, vöôøn rau trô ra ñoù. Thaûo ñaønh ñi vaøo chaùnh ñieän hoûi chuù tieåu Minh. Ñaùng lyù Thaûo khoâng neân quaáy raày nhö vaäy nhöng chaøng linh caûm moät ñieàu gì khaùc thöôøng neân ñaønh phaù leä. Vaøo gaëp chuù tieåu Minh, Thaûo thaáy göông maët chuù buoàn thiu, ñoâi maét ñoû hoe, Thaûo voäi hoûi:

- Coù gì theá chuù Minh? Thaày ñaâu roài?

Khoâng caàm ñöôïc gioït leä, chuù tieåu ngheïn ngaøo:

- Thaày ñaõ ñi roài.

Thaûo söõng sôø vaø doàn daäp:

- Thaày ñi ñaâu vaø ñi hoài naøo?

- Thaày ñi ngaøy hoâm qua vaø baûo raèng coù vieäc phaûi ñi. Vaø thaày coøn daïy raèng, coù hôïp aét phaûi coù tan, laâu nay chuùng mình nhö laø haønh khaùch chung xe. Ñeán ñaây thaày phaûi xuoáng traïm naøy ñeå ñi xe khaùc, coøn con neáu laøm ñuùng theo lôøi thaày daïy thì sau naøy seõ gaëp laïi thaày.

Thaûo run gioïng:

- Thaøy coøn noùi gì nöõa khoâng?

- Coù, thaày ñeå laïi hai phong thô baûo giao cho huynh vaø chuù Taân ñaây.

Noùi xong chuù tieåu ñi laáy thô trao cho hai ngöôøi. Taân run run môû thô ra ñoïc:

Thaân gôûi ñaïo höõu Taân,

Cuoäc hoäi ngoä giöõa chuùng ta khoâng phaûi töï nhieân maø coù, voâ côù maø thaønh. Taát caû ñeàu do nhaân duyeân ngaøy tröôùc. Nay vì coù Phaät söï toâi phaûi ñi xa moät thôøi gian. Coù gì chöa roõ thì haõy thaûo luaän vôùi Thaûo. Ñaïo khoâng phaûi do noùi maø ñöôïc, phaûi ngay nôi lyù maø ngoä vaø töø nôi söï maø thaønh. Ñöøng tìm caàu ôû ngoaøi. Haõy buoâng boû chuyeän theá gian, xoay caùi nghe laïi nghe tieáng noùi cuûa töï taâm seõ ngoä laïi chính mình. Chuùc ñaïo höõu sôùm thaønh coâng.

Thaân aùi

Taân ñoïc laïi nhieàu laàn böùc thô nhöng vaãn chöa thaáy thoûa maõn. Taân noân noùng hoûi Thaûo:

- Thaày coù daën maày ñieàu gì khoâng?

Thaûo ñöa cho Taân böùc thô thaày gôûi cho mình.

"Thaûo con,

Thaày ñaõ gaëp ngöôøi thaày caàn gaëp. Duyeân hôïp khoâng coøn thì chia ly laø ñieàu khoâng traùnh khoûi, vaäy con ñöøng buoàn. Sau ñaây laø maáy lôøi daën sau cuøng, lyù söï goàm ñuû, con haõy coá gaéng theo ñoù maø thöïc haønh, buoåi gaëp laïi thaày seõ khoâng xa.

Ñaïi ñòa sôn haø lôùn laém sao?

Ñaàu loâng sao laïi loït ngay vaøo,

Lôùn to, beù nhoû khoâng qua nieäm,

Nieäm nieäm loàng nhau thaät khít khao.

Dieät nieäm, qua thaân khaùc,

Döùt nieäm, ñoàng coû daïi,

Giaùc nieäm nieäm, höõu nhò,

Nieäm nieäm giaùc, khoâng hai.

Thöông con,

Thaày

Ngoaøi ra sö Baûy coøn ñeå laïi boä kinh Laêng Nghieâm ñeå taëng Taân vaø kinh Laêng Giaø taëng Thaûo. Caû hai caûm thaáy nguøi nguøi. Caûnh chuøa trôû neân vaéng veû ñìu hiu. Sau ñoù caû hai laëng leõ ra veà. Taân buoàn baõ taâm söï vôùi Thaûo:

- Khoâng ngôø luùc ñoà teå buoâng dao moå heo thì Phaät quay löng laïi, mình muoán qui y thì thaày ñaõ ra ñi.

Thaûo an uûi:

- Caäu noùi theá e laø khoâng ñuùng. Trong Phaùp Baûo Ñaøn Kinh, Luïc Toå Hueä Naêng daïy raèng: Qui y Phaät töùc laø nöông veà caùi taùnh dieäu giaùc cuûa mình, qui y Phaùp töùc laø nöông theo söï chaân chính trong taùnh mình, qui y taêng laø nöông veà caùi theå thanh tònh trong taùnh mình. Caäu ñöøng nghó raèng phaûi qui y moät oâng Taêng hay moät oâng Sö naøo ñoù thì môùi ñöôïc. Ruûi gaëp aùc taêng hay taø sö maø qui y thì caû thaày laãn troø ñeàu xuoáng ñòa nguïc. Ñaønh raèng thieän tri thöùc laø ñieàu caàn nhöng khoâng baét buoäc phaûi coù. Luïc Toå cuõng daïy raèng: Neáu töï mình hieåu roõ thì chaúng caàn caàu nôi ngoaøi. Baèng moät möïc coá chaáp cho raèng phaûi caàu baäc thieän tri thöùc môùi mong ñaëng giaûi thoaùt thì khoâng coù lyù nhö vaäy; bôûi trong taâm mình coù saún caùi cô tri thöùc töï ngoä.Vaäy caäu ñöøng baän taâm vaán ñeà qui y. Khi thaày boû ñi baát ngôø nhö vaäy, chaéc laø thaày ñaõ roõ laø caäu coù theå töï ngoä ñöôïc ñaïo.

Taân vaãn aám öùc:

- Nhöng trong buoåi noùi chuyeän hoâm noï, tao vaãn coøn coù choã chöa thoâng suoát.

- Caäu coøn thaéc maéc choã naøo?

- Thaày daãn giaûi moät hôi roài qui taát caû veà yù nieäm. Thaät tao coøn quaù mô hoà.- Lyù thì voâ cuøng taän, nhöng söï thì phaûi chính mình böôùc vaøo môùi nhaän ñöôïc noù.

- Nhöng tao chöa coù moät hình aûnh roõ raøng veà hai chöõ yù nieäm do ñoù tao môùi hoang mang.

- Caäu muoán thaáy ñöôïc vaán ñeà, caäu phaûi thöïc haønh. Töï caäu phaûi quan saùt noäi taâm cuûa mình, laâu daàn caäu môùi nhaän dieän ñöôïc noù. Ñeå con keå laïi moät ví duï ñaõ ñöôïc thaày daïy ngaøy tröôùc. Ví nhö ôû sôû laøm caäu, thöôøng thöôøng coù moät ngöôøi ñoàng nghieäp teân A hay ñuøa nghòch quaáy roái caäu do ñoù caäu khoâng maáy thieän caûm vôùi ngöôøi ñoù. Moät hoâm, caäu thaáy caây vieát, thöôøng ngaøy ñeå treân baøn, bò bieán maát. YÙ nghó ñaàu tieân ñeán vôùi caäu laø anh A ñaõ chôi nghòch laáy maát caây vieát. Keá ñoù laø voâ soá yù töôûng khaùc lieân tieáp noåi daäy chung quanh vaán ñeà caây vieát bò maát vaø anh A. Phaân tích caâu chuyeän caäu seõ thaáy raèng:

* Thöù nhaát, thaáy ñöôïc caây vieát bò maát laø vieäc cuûa nhaän thöùc.

* Thöù hai, caäu nghi ngay thuû phaïm laø anh A. Bieán chuyeån doøng taâm thöùc cuûa caäu luùc ñoù chính laø yù nieäm, thöôøng ñöôïc goïi laø nieäm. Nieäm ñaàu vöøa dieät thì voâ soá nieäm khaùc tieáp noái nhau sinh sinh dieät dieät khoâng ngöøng; ví nhö caäu seõ haïch hoûi oâng A veà caây vieát nhö theá naøo, seõ gaây goå ra sao, seõ laøm gì...

* Thöù ba, taïi sao caäu laïi nghi oâng A maø khoâng nghi oâng B hay oâng C? Laø vì trong loøng caäu ñaõ chaáp giöõ nhöõng yù nieäm xaáu veà oâng naøy, laâu ngaøy trôû thaønh thaønh kieán trong taâm caäu. Ñieàu ñoù khieán phaùn ñoaùn cuûa caäu khoâng ñöôïc voâ tö.

Taân chôït ngaét lôøi Thaûo:

- Nhöng neáu tao ñoaùn ñuùng laø thaèng A ñaõ laáy caây vieát thì tao ñaâu coù loãi laàm gì?

Giôø ñaây ñeán löôït Thaûo cöôøi roä leân:

- Caäu chöa nhìn ñuùng phöông höôùng caäu ôi! Maáu choát cuûa caâu chuyeän laø caäu ñaõ khôi daäy moät yù nieäm chöù khoâng phaûi vaán ñeà yù nieäm ñuùng hay yù nieäm sai. Duø ñuùng hay sai thì baûn chaát cuûa hai bieân kieán ñoù laø yù nieäm. Khi moät nieäm noãi daäy thì caäu seõ bò chìm ngaäp bôûi voâ löôïng yù nieäm khaùc tuoân nhau traøn tôùi, vaø tö töôûng caäu seõ nghieâng ngaõ moät trong hai beân, ñuùng hay sai, phaûi hay traùi, thöông hay gheùt...Luùc ñoù ñieàu gì seõ xaõy ra nôi caäu? Tình caûm thöông gheùt giaän hôøn seõ theo ñoù laøm cho taâm trí caäu maát quaân bình. Ñoàng thôøi, caäu seõ ñaùnh maát thöïc taïi. Thöïc taïi luùc baáy giôø laø caäu maát caây vieát. Laø ngöôøi bieát naém giöõ thöïc taïi, caäu neân ñi tìm caây vieát, neáu chuyeän ñoù thöïc söï caàn thieát. Neáu khoâng thì caäu haõy soáng vôùi nhöõng gì caäu ñang soáng.

Ñang ngon trôùn, Thaûo tieáp luoân:

- Nhö baøi thô cuûa thaày ñeå laïi khoâng ngoaøi yù naøy. Kinh Hoa Nghieâm noùi raèng coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi ñeå treân ñaàu moät sôïi loâng maø theá giôùi ñoù khoâng nhoû laïi cuõng nhö ñaàu loâng khoâng to lôùn hôn. Caû hai choàng khít vaøo nhau. Phaät muoán daïy raèng, cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu laø hai cöïc ñoan, chæ laø nhöõng bieân kieán cuûa yù nieäm. Do vì coù cuøng baûn chaát neân chuùng môùi coù theå choàng khít leân nhau, vì cöïc ñaïi chính laø cöïc tieåu, cuõng nhö taâm kinh thöôøng daïy raèng saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc; saéc chaúng khaùc khoâng, khoâng chaúng khaùc saéc. Yeáu chæ cuûa ñaïo Phaät laø khi moät nieäm moáng daäy thì seõ rôi vaøo moät trong hai cöïc ñoan cuûa vaán ñeà. Do ñoù toå Hueä Naêng daïy raèng ñoái caûnh maø moät nieäm khoâng sanh chính thò laø phaùp khoâng hai vaäy.

Taân chôït reo to leân:

- Nhö vaäy thì phieàn naõo töùc thò boà ñeà roài, coù phaûi theá khoâng Thaûo?

Thaûo vui laây tröôùc nieàm haân hoan cuûa Taân:

- Chuùc möøng cho caäu. Nhöng caäu neân nhôù raèng taát caû nhöõng gì caäu vöøa noùi cuõng chæ laø voïng töôûng maø thoâi. Muoán vaøo ñöôïc choã phieàn naõo töùc boà ñeà caäu phaûi quyeát chí vaø tinh taán thöïc haønh thieàn ñònh, coù vaäy môùi khoâng phuï loøng töø bi cuûa thaày ñoái vôùi chuùng ta.

Taân mô maøng noùi cho chính mình nghe:

- Trí cuûa Phaät môùi thaät laø voâ ñænh trí!