บทความ
วิจารณ์ตัวละคร จากนวนิยายเรื่องผู้ดี ของดอกไม้สด

" แม้การเป็น "ผู้ดี" .....
..... จะไม่ใช่สิ่งที่ง่ายนัก .....
แต่ ..... ทุกคน ..... ก็มีสิทธิ์ .....
..... ที่จะเป็นไปได้
วิมล                                                                                                                                                                             ผู้ดี

                   เมื่ออ่านเรื่อง "ผู้ดี" ของ "ดอกไม้สด" แล้วใครๆโดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้หญิงสาวๆต่างก็อยากจะเป็น "วิมล" หรือ "เป็นเหมือนอย่างวิมล" เพราะอะไร? คำตอบก็คือ "วิมลเป็นสาวสวย ร่ำรวย มีตระกูล ใครเห็นใครรัก ยกย่องชมเชยวิมล จะปรากฏตัวที่ไหน วิมลย่อมเป็นจุดเด่นชวนสนใจที่นั้น ฉะนั้นจะไม่ให้ผู้หญิงทั้งหลายพากันอยากเป็นเหมือนอย่างวิมลกระไรได้?

                    วิมลเป็นลูกสาวของพระยาอมรรัตน์ราชสุภิชา เป็นลูกสาวที่ท่านบิดารักใคร่ยกย่องเชิดชูด้วยความภาคภูมิใจ แม้วิมลจะมีมารดาเลี้ยง แต่มารดาเลี้ยงของวิมลก็ประเสริฐกว่ามารดาเลี้ยงของเขาทั้งหลาย แทนที่วิมลจะสูญเสียความรักของบิดาไปเพราะมารดาเลี้ยง วิมลกลับได้รับความรักจากบิดาเพิ่มขึ้นอีก และได้รับความทะนุถนอมด้วยความเอาใจใส ห่วงใยจากมารดาเลี้ยงอย่างยิ่ง คุณหญิงแส มารดาเลี้ยงเป็นสตรีที่ฉลาด สุขุมมี เหตุผล และมีใจอ่อนโยน จึงเป็นบุคลที่มีคุณสมบัติอันดีเลิศของสตรีผู้เป็นมารดา จึงนับได้ว่า วิมลเป็นหญิงสาวที่มีโชคดียิ่งนัก

                    หญิงสาวหลายคนออกอิจฉาว่า ทำไมวิมลจึงโชคดีนัก? บางคนรู้สึกว่า ตนเองก็มีความงามไม่น้อยกว่าวิมล ฐานะความเป็นอยู่ก็ไม่ด้อยกว่าวิมล แต่ทำไมจึงอาภัพนักในเรื่องของความรัก ไม่ว่าจะเป็นความรักของมิตรสหาย หรือความรักในวัยหนุ่มสาว วิมลมีดีอะไรหรือจึงมีเสน่ห์นัก? อันที่จริงก็น่าจะลองคิดดู

                    เมื่อวิมลอยู่ในวัยเยาว์ วิมลดื้อบ้าง ซนบ้าง ตามวิสัยของเด็ก และแสนงอนบ้างตามวิสัยของเด็กผู้หญิง แต่วิมลก็จดจำถ้อยคำของคุณหญิงแสนมารดาเลี้ยงได้พร่ำสอนไว้ว่า เด็กผู้หญิงต้องมีกิริยามารยาทอ่อนโยน และที่สำคัญที่สุด เด็กผู้หญิงต้องรู้จักรักนวลสงวนกาย นอกจากบิดาแล้ว มิควรให้ชายใดได้ถูกเนื้อตัวเป็นอันขาด ในเมื่อไม่ถึงเวลาอันสมควร วิมลอาจจะไม่เข้าใจนักว่า คำตักเตือนของมารดาเลี้ยงหมายความว่าอย่างไร แต่วิมลรู้และจำได้ว่า "ผู้ดี" ต้องมีสัจจะ "ผู้ดี" มีเกียรติ ที่การรู้จักรักษาคำมั่นสัญญา เมื่อมารดาเลี้ยงเชื่อใจไว้ใจว่า วิมลลูกสาวน้อยย่อมรู้จักรักนวลสงวนกายดังที่เคยอบรมสั่งสอนไว้ ฉะนั้น แม้วิมลอยู่ในวัยที่กำลัง "เห่อ" อยากจะมีคู่รักเหมือนเด็กสาวทั้งหลาย แต่ความรู้สึกของวิมลก็เพียงแต่อยากจะมี "แหวน" ไว้ใส่ที่นิ้วเพื่ออวดเพื่อนๆให้มองดู "โก้" เท่านั้นเอง ถ้าหากว่าจะถามระหว่าง "อุดม" คู่รักกับ "แหวน" ที่อุดมให้ อย่างไหนจะมีความสำคัญต่อวิมลมากกว่ากัน? วิมลคงจะตอบว่า "แหวน" มีความสำคัญ เพราะเป็นสัญลักษณ์ที่วิมลสามารถนำไปอวดใครๆได้โดยไม่ต้องอึดอัดลำบากใจ แต่ถ้าใครจะถามถึง "อุดม" กับวิมล วิมลก็คงจะอธิบายไม่ได้ว่าอุดมมีความสำคัญอย่างไรต่อตน? เพราะโดยแท้จริงนั้น ความสำคัญของอุดมยังไม่ได้ฝังใจวิมลแต่อย่างใดเลย ฉะนั้นสิ่งที่อุดมได้รับจากวิมลก็คือ การที่วิมลยอมสวมแหวนของตน แต่แหวนนั้นก็มิได้มีความหมายใดมากไปกว่ามีไว้เพื่อเป็นเครื่องประดับความโก้?

                     เมื่อวิมลเติบโตเป็นสตรีสาว ในฐานะลูกสาวเอกของท่านบิดาและในฐานะของ "คุณ" แห่งบ้าน ซึ่งจะต้องดูแลภรรยาบ่าวและลูกน้อยของท่านบิดา อันการปกครองคนที่มีคุณธรรมนั้นมิเป็นการยากประการใด แต่การปกครองคนที่หยาบในความรู้สึกนึกคิดเป็นการยากอย่างยิ่ง และวิมลซึ่งเพียงจะย่างเข้าสู่วัยบรรลุนิติภาวะก็ย่อมจะต้องยากขึ้นเป็นทวีคูณ แต่เพราะวิมลรำลึกได้จากคำพร่ำแนะนำของคุณหญิงแส มารดาเลี้ยงว่า "ผู้ดี" ต้องเป็นผู้ใหญ่ที่มี "หลัก" ไม่ใช่ผู้ใหญ่ "เหลาะแหละ" ฉะนั้น วิมลจึงพยายามบังคับตัวให้เป็น "หลัก" ด้วยการตัวไม่ให้ "หลง" ในถ้อยคำเยินยอและในของล่อใจ วิมลทำให้คนที่อยู่ในปกครอง "เกรง" ด้วยการให้ความเป็นธรรม ด้วยการยกย่องในโอกาสอันควร และเว้นเสียซึ่งการเหยียบย่ำให้ได้อาย ฉะนั้น "วิมล" จึงเป็นสาวน้อยที่เปรียบเสมือนกุหลาบงามที่มีหนามคม

                      "สุดใจ" ญาติสาว ผู้มีแต่ความน้อยเนื้อต่ำใจในโชควาสนาของตน และพร้อมกันนั้นก็เกิดความรู้สึกว่า โลกนี้ช่างเต็มไปด้วยความอยุติธรรมเสียเหลือเกินวิมลมีดีอะไรจึงเกิดมาในกองทอง? นึกอะไรได้สิ่งนั้น ปราถนาสิ่งไรก็ได้สมประสงค์ แล้วสุดใจชั่วที่ตรงไหน จึงต้องทนทุกข์ทรมานเหนื่อยยาก เช่นนี้?

                      ดอกไม้สด คงอยากตอบคำถามข้อนี้ให้แก่สุดใจ ฉะนั้นผู้ประพันธ์จึงได้พลิกปากกาพาโชคชีวิตของวิมลให้เปลี่ยนกลับจากความที่เคยเหลือเฟือมาเป็นความขาดแคลน หลังจากอนิจกรรมของท่านบิดา ก็ปรากฎว่า ท่านมิได้เหลือทรัพย์สมบัติไว้ให้วิมลดังที่ใครคาดคิด ตรงกันข้ามท่านกลับเหลือปัญหาไว้ให้วิมลขบ นั่นคือ พี่ชายที่กำลังศึกษาวิชาอยู่ที่ต่างประเทศนั้น จะสามารถศึกษาต่อจนได้สำเร็จละหรือ? ในเมื่อท่านบิดาไม่ได้เหลือสิ่งใดไว้ให้ นอกจากตึกที่อยู่หลังเดียว กับผู้คนรวมทั้งภรรยาบ่าว และลูกน้อยของเขาไว้ให้เป็นภาระของวิมลที่จะหาทางแก้ต่อไป

                      วิมลที่เคยร่ำรวยกลับยากจนเสียแล้ว วิมลที่เคยโก้กลับหมดรัศมี สุดใจยังอยากอิจฉาวิมลอยู่อีกหรือ? จังหวะนี้แหละเป็นจังหวะชีวิตที่จะพิสูจน์ให้เห็นว่า เพราะทรัพย์จึงทำให้วิมลเด่น เพราะตระกูลทำให้วิมลโก้ เพราะความสวยจึงทำให้ชื่อเสียงของวิมลหอมฟุ้ง หรือว่า...เพราะอะไรกันแน่?

                       วิมลตัดสินใจทันทีตามวิสัยของผู้หญิงที่อยู่ในวัยสาว วิมลอพยพตนเองและน้องๆมาอยู่ที่เรือนคนใช้ และยกตึกใหญ่หลังนั้นให้เช่าในราคาที่พอจะทำให้วิมลมีเงินพอที่จะส่งพี่ชายได้ศึกษาต่อไปโดยไม่ต้องกลับเสียกลางคัน วิมลไม่ยอมฟังคำคัดค้านของญาติผู้ใหญ่ที่ว่าจะลำบาก ไม่ฟังคำคัดค้านของน้องสาวชอบโก้ ที่ยังไม่ตื่นตัวว่าช่างน่าละอายที่ลดตัวไปอยู่เรือนคนใช้ วิมลเห็นว่า "ค่าของคนที่แท้จริงอยู่ที่ตัวคน อยู่ที่ความประพฤติ และการกระทำของบุคคล" ไม่ได้อยู่ที่สิ่งประกอบภายนอก ฉะนั้น จะกลัวอะไรกับบ้านที่ไม่สะสวยโก้หรู วิมลก็จัดแจงซ่อมแซมให้พออยู่ไม่ขัดตาและเพราะรายได้ลดลง วิมลก็ลดคนใช้ที่เคยรับใช้ให้ความสะดวกสบายแก่ตัวเองเสีย งานบ้านแค่นี้ไม่หนักหนาอะไร วิมลทำเองได้ทั้งนั้น แม้จะเป็นสิ่งที่ไม่เคยทำมาก่อน เพราะวิมลไม่ได้ไปทำให้ใครอื่น แต่ทำให้ตัวเองและน้องๆ ก็เหมือนกับวิมลเป็นนายตนเอง มีอิสระแก่ตัว วิมลปรับตัวเองให้เข้ากับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นและสภาพแวดล้อมของตนได้อย่างน่าชม และชวนให้ใครยกย่องนับถือ วิมลเป็นอิสระแก่ตัวเอง เพราะวิมลไม่ได้ทำตัวให้เป็นที่น่าสงสารสมเพชของใครทั้งหลาย เมื่อครั้งที่วิมลอยู่ในฐานะมั่งคั่งด้วยทรัพย์สิน วิมลก็ไม่เคยโลภหลงจนลืมตัว และเมื่อมาอยู่ในฐานะที่ค่อนข้างอัตคัด วิมลก็ไม่ได้เวทนาสงสารตัวเอง เพราะอย่างน้อย วิมลก็ยังคิดได้ว่า วิมลยังโชคดีกว่าคนอื่นอีกเป็นจำนวนมาก

                         "สุดใจ" สิ้นอิจฉาวิมลแล้วหรือ!   หามิได้ เมื่อก่อนนี้ สุดใจอิจฉาความสมบูรณ์พูนสุขของวิมล มาบัดนี้สุดใจอิจฉาความมีอิสระของวิมล ที่สามารถทำอะไรก็ทำได้ไม่เหมือนสุดใจที่ต้องคอยพึ่งพ่อแม่และอยู่ในความดูแลของพ่อแม่ตลอดเวลา มนุษย์เรานั้นก็มีความอยากเป็นกิเลสกันอยู่ทั่วหน้า มากบ้าง น้อยบ้าง แต่คนที่มีกิเลส ความอิจฉานั้น เห็นจะเปรียบเทียบได้กับโรคร้าย เช่น มะเร็ง ที่จะกัดกินซอกซอน จนกระทั้งเจ้าของกิเลสนั้นพ่ายแพ้ภัยตัวเองไป

                         เป็นของธรรมดาที่จะให้วิมลเป็นสุขพร้อมเหมือนในยามที่อยู่ในความสุขสมบูรณ์ไม่ได้ แต่วิมลก็ไม่ได้มีความรู้สึกเดือดร้อน วิมลไม่ได้คิดว่า ความจนเป็นสิ่งที่น่าเกลียดจนเกินไป หรือเป็นปัญหาที่แก้ไม่ได้ ฉะนั้นวิมลจึงยังคงผ่องใสงดงาม เพราะใจที่เป็นสุขไม่มั่วสุมอยู่กับความทุกข์ ด้วยเหตุนี้ แม้ในยามจนวิมลก็คงยังเป็นที่รักและปรารถนาของบุรุษอีก ไม่น้อยคนและในบรรดาบุรุษเหล่านี้ พระยาพลวัตฯ ดูเหมือนจะเป็นบุคลที่ออกจะมีโชคกว่าบุคคลอื่น เพราะเป็นผู้ที่วิมลมีโอกาสได้มองเห็นคุณธรรมความดีได้ใกล้ชิด

                          ภาพชีวิตของวิมลเป็นภาพชีวิตของความงดงามแจ่มใสสะอาด ในความรู้สึกนึกคิดของคนที่ได้มีโอกาสอ่านและศึกษาชีวิตนี้ การศึกษาเป็นพื้นฐานของความงอกงาม การศึกษาชีวิตเป็นการศึกษาที่ให้ประสบการณ์และให้คำตอบในการแก้ปํญหาชีวิตที่ดีที่สุดวิธีหนึ่ง และในการศึกษาชีวิตของบุคคลต่างๆนั้น บางชีวิตก็ชวนให้เศร้าบางชีวิตก็ชวนให้ตื่นเต้น และบางชีวิตก็ชวนให้เกิดความรู้สึกที่แจ่มใสสะอาด เช่นชีวิตของวิมลแห่งเรื่อง "ผู้ดี" ของดอกไม้สด

                           วิมลสะท้อนภาพชีวิตให้เราผู้อ่านได้เข้าใจในความหมายอันแท้จริงของคำว่า "ผู้ดี" ทำให้เกิดความรู้สึกว่า ทุกคนมีสิทธิที่จะเป็น "ผู้ดี" ได้เท่าๆกัน เพราะความเป็นผู้ดีนั้นมิได้อยู่ที่ตึกใหญ่ๆ รถยนต์คันยาว เงินฝากธนาคารนับหมื่นแสน หรือวงศ์ตระกูลเก่าแก่ที่รู้จักกันมานาน แต่แท้ที่จริงนั้น คนที่ยากจนอัตคัดก็มีโอกาสที่จะเป็น "ผู้ดี" ได้เท่าๆกัน เศรษฐีมีทรัพย์กรรมกรก็อาจเป็น "ผู้ดี"  ได้เท่ากับรัฐมนตรี...   ทั้งนี้ เพราะสัญลักษณ์ของความเป็น "ผู้ดี" ของคนเราที่ดอกไม้สดวาดภาพไว้ให้เราเห็นจากชีวิตของวิมลนั้น อยู่ที่วาจา กิริยา มารยาท ความประพฤติ การวางตนของเจ้าของชีวิตนั้นเป็นสำคัญกว่าสิ่งอื่นใด ฉะนั้น ชีวิตของวิมลจึงเป็นชีวิตที่นำความชุ่มชื่นแจ่มใส มาสู่ผู้อ่านนำความใสสะอาดมาสู่จิตใจ เพราะเป็นชีวิตที่งดงาม แต่ไม่เงียบเหงา เป็นชีวิตที่นำกำลังใจมาสู่ผู้อ่านเป็นอย่างยิ่ง

                           แม้การเป็น "ผู้ดี" จะไม่ใช่สิ่งที่ง่ายนัก แต่ใครๆก็มีสิทธิ์ที่จะเป็นได้ ฉะนั้นถ้าผู้ใดคิดว่าการเป็น "ผู้ดี" นี้ยากนัก บางทีชีวิตของวิมล อาจทำให้เกิดความรู้สึกว่า แท้ที่จริงการเป็น "ผู้ดี" นั้นไม่ใช่ยากจนเกินไปนัก"

                                                                                    (ภาพชีวิตจากนวนิยาย โดย รัญจวน   อินทรกำแหง)        

You are Poet2543