รศ.ศุภา คงแสงไชย

ในบ้านเราเด็กส่วนมากขาดโอกาสที่จะได้ตรวจสุขภาพตาก่อนเข้าเรียน และมีพ่อแม่หลายคน พาลูกมาตรวจตาเมื่อเข้าเรียนไปแล้ว โรตตาในเด็ก ถ้าพามารักษาช้า จะทำให้การรักษาไม่ได้ผล โดยเฉพาะเด็กที่มีสายตาเลือนลาง จะกลายเป็นเด็กตาบอดได้ในที่สุด

ปี 2541 ทางกระทรวงสาธารณสุขมองเห็นความสำคัญของการตรวจตาในเด็กก่อนวัยเรียน คือช่วงอายุ 3-5 ปี จึงจัดโปรแกรมการตรวจสุขภาพตาแก่เด็กเล็กร่วมกับการตรวจสุขภาพตา สำหรับผู้ใหญ่ อายุมากกว่า 41 ปีขึ้นไป ในเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา และจะมีอีกในปีต่อไป นับเป็นโอกาสดีสำหรับพ่อแม่ทุกคนที่จะได้ตรวจตาและทำให้จักษุแพทย์สามารถวินิจฉัย โรคตาในเด็กรวดเร็วขึ้นพ่อแม่ควรนำลูกไปตรวจตามโรงพยาบาลที่มีศูนย์จักษุอยู่ โดยไม่เสีย ค่าใช้จ่าย การพาเด็กมาตรวจตามอายุสำคัญมาก เนื่องจากเรายังขาดผู้เชี่ยวชาญที่จะตรวจ การมองเห็น (Screening vision) ในเด็กเล็ก ๆ เด็กที่ได้รับการตรวจสุขภาพตา ส่วนมากจะ ได้รับการตรวจในโรงเรียนเท่านั้นเพราะแม้จะมีโครงการตรวจสุขภาพตาตามนโยบายของ กระทรวงสาธารณสุขอยู่บ้าง แต่เน้นการตรวจตาสำหรับผู้สูงอายุมากกว่า เพราะจำนวน ผู้สูงอายุ มีมากขึ้นทุกปี โรคตาที่ทำให้คนตาบอดก็คือ โรคต้อกระจก ซึ่งเป็นเรื่องเร่งด่วน ของงานป้องกันตาบอด เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ตามโครงการที่องค์การอนามัยโลกวางไว้

โรคตาในเด็กเล็ก
เด็กเล็ก ๆ ส่วนใหญ่มักเป็นโรคทางกล้ามเนื้อตา เช่น ตาเขเข้า โรคตาขี้เกียจ โดยพบในวัยก่อนวัยเรียนจึงเป็นเรื่องสำคัญที่พ่อแม่ควรใส่ใจ ก่อนอายุ 5 ปี ก็ควรพาลูกไปพบจักษุแพทย์บ้าง

ตาลูกผิดปกติหรือเปล่า
พ่อแม่ควรมีแนวทางการดูแลสุขภาพตาของลูกด้วยตนเองไว้บ้าง ช่วงอายุที่ควรจะพาลูก ไปพบจักษุแพทย์แบ่งได้เป็น 3 ระยะ เพราะโดยทั่ว ๆ ไปโอกาสที่จะเกิดโรคตาในกลุ่มเด็ก ก่อนวัยเรียนมี 3 ช่วงเวลาดังนี้

• อายุแรกเกิด- 6 เดือนหรือถึง 1 ปี
  ถ้าพ่อแม่สังเกตเห็นลูกมีตาเขเข้าในหัวตาอย่างชัดเจน หรือคิดว่าตาดำมีลักษณะ ผิดสังเกต เช่น ตาดำสองข้างไม่เท่ากัน ควรพาลูกไปพบจักษุแพทย์และผู้เชี่ยวชาญ ที่เรียกว่า "ออทอปติส" เพื่อขอรับการตรวจเฉพาะทางจะได้รับคำแนะนำที่ถูกต้องว่า ตาเขที่สังเกตเห็นเป็นตาเขปลอมหรือตาเขจริงที่ต้องแก้ไข ไม่ควรปล่อยไว้ จนลูกโตเกินไป พ่อแม่บางคนอาจไม่แน่ใจว่าการสื่อสารกับเด็กวัยทารก (ที่ยังพูดบอกอะไรไม่ได้) จะทำให้ผลการตรวจแน่นอนหรือเปล่า ไม่ต้องห่วงค่ะ เพราะสามารถใช้เทคนิคต่างๆ ในการดูประสาทตาและการตรวจสายตามาประกอบกัน จะทำให้ได้การวินิจฉัยที่ถูกต้องเสมอ
• อายุ 1-3 ปี
  ถ้าพ่อแม่สังเกตเห็นลูกมีตาดำเขเข้าในหัวตาเป็นบางครั้ง โดยเฉพาะเวลาดูอะไรใกล้ ๆ ในช่วงอายุ 2-3 ปี ควรรีบพาลูกมาพบจักษุแพทย์ทันทีไม่ควรปล่อยไว้ พ่อแม่บางคน เมื่อลูกไม่บ่นว่าเจ็บปวด ก็ละเลย ไม่รีบพาไปหาหมอเพราะรู้สึกว่าแค่ดูไม่สวยงาม เท่านั้น คงไม่มีอันตรายอะไร จริง ๆ แล้วคิดแบบนี้ไม่ถูกต้องค่ะ
  

  ในบางรายถ้าพาลูกมาตรวจช้าเกินไป ก็อาจมีปัญหาเรื่องการมองเห็นและกลายเป็น โรคตาขี้เกียจได้ คือมีสายตามัวไปข้างเดียว โดยตรวจไม่พบโรคตาอื่น ๆ ใส่แว่นแก้ ก็ไม่ทำให้ระดับสายตาดีขึ้น นอกจากต้องกระตุ้นสายตาด้วยการปิดตาข้างดี เพียงอย่างเดียว การรักษาต้องใช้เวลานานขึ้น อาจจะเป็นปี สาเหตุก็มาจาก การปล่อยให้ตาเขเข้าในตาข้างใดข้างหนึ่งนาน ๆ จนเด็กไม่มีพัฒนาการด้าน การใช้สายตาสองข้างทำงานร่วมกัน เด็กจะมีปัญหาในการดูภาพแบบคนปกติ ไม่สามารถดูภาพสามมิติได้ ทำให้การรักษาต้องใช้เวลาเนิ่นนานต่อไปอีก

• อายุ 3-5 ปี
  ถ้าพ่อแม่สังเกตเห็นเด็กตาดำเขเข้าหรือเขออกเป็นครั้งคราวเวลาเด็กเผลอตัว เวลาดูทีวี หรือเข้าไปดูทีวีในระยะใกล้เกินไป ฯลฯ พ่อแม่ควรจะพาลูกไปตรวจตา เพราะอาจมีความผิดปกติของสายตาเกิดขึ้นได้ จึงต้องหาสาเหตุกันต่อไป

- สังเกตดูรูปหน้าเปรียบเทียบกันว่าสมดุลกันดีหรือไม่ ด้านซ้ายด้านขวา แตกต่างกันหรือไม่ - ตาดำสองข้าง มีขนาดเท่ากันหรือไม่รูปตาข้างใดโตกว่าหรือเล็กกว่ากัน - เมื่อลืมตาเต็มที่ หนังตาเปิดกว้างเท่ากันหรือไม่ บางคนหนังตาตกข้างเดียว       ทำให้มีอุปสรรคต่อการมองเห็น - มีสีขาวขุ่นอยู่ตรงกลางโดยไม่ทราบสาเหตุ - มีน้ำตา ไหลเอ่อตาอยู่เสมอ - ขยี้ตาอยู่บ่อย ๆ ตาขาวไม่ขาว มีสีแดงเรื่อ ๆ - เวลามองแสงจ้าจะหรี่ตาข้างใดข้างหนึ่งเป็นประจำหรือเงยหน้าดูจึงจะเห็นชัด - ลูกตาควรใสสะอาด ไม่ควรมีขี้ตา ลูกตาดำทั้งสองข้างไม่ควรมีสีขุ่นขาว ต้องดูใส - ลูกตาดำมีลักษณะเขเข้าและดูแวววาวคล้ายตาแมวในเวลากลางคืน - ลูกตาดำเขเข้าหรือเขออก เป็นบางครั้งหรือเห็นว่าเขตลอดเวลา - เห็นภาพสองภาพ ปวดศีรษะ ตามัว - ตาดำสั่นอยู่ตลอดเวลา ไม่สามารถควบคุมการสั่นของลูกตาดำได้ - มีพัฒนาการทางร่างกายช้า ไม่สัมพันธ์กับการมองเห็น เช่น เด็กอายุ 3-4 เดือน      ควรจะมองหน้าและประสานสายตากับแม่ได้ สามารถแสดงกิริยายิ้ม โต้ตอบ      เมื่อมีอารมณ์พอใจ

การเอาใจใส่และสังเกตพฤติกรรมของลูกวัยก่อนเข้าเรียนอย่างใกล้ชิดเป็นเรื่องสำคัญ เพราะจะช่วยให้พ่อแม่สามารถแก้ปัญหาโรคตาได้ทันเวลา การดูแลสุขภาพตาร่วมกับการดูแลสุขภาพทางกายและการเลี้ยงดูอย่างเหมาะสมตามวัย จะช่วยให้ลูกมีการเรียนรู้ที่ดี มีสุขภาพที่สมบูรณ์ทั้งกายและใจ

ดวงตาที่สมบูรณ์สามารถทำให้เด็กมีโอากาสเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ รอบตัวได้อย่างรวดเร็ว
นอกจากนี้ ดวงตายังเป็นอวัยวะที่มีความสำคัญที่สุดที่ช่วยให้พัฒนาการด้านอื่น มีประสิทธิภาพมากขึ้นด้วยค่ะ

หากลูกคลอดก่อนกำหนด
เด็กที่คลอดก่อนกำหนดควรจะพบกับจักษุแพทย์ตามนัด เพราะเด็กกลุ่มนี้มักจะมีปัญหา ในเรื่องความผิดปกติของระดับสายตา ในกรณีที่เด็กมีพัฒนาการทางร่างกายช้าควบคู่กับ สายตาเลือนลางจำเป็นต้องเข้าสู่โปรแกรมกระตุ้นพัฒนาการทางสายตาให้เร็วที่สุด ไม่ควรช้ากว่าอายุ 2 ปี ถ้าการรักษาด้วยวิธีอื่นไม่ได้ผล การบำบัดจะฝึกโดยหัดให้ใช้สายตา ที่คงเหลืออยู่ในการดูสิ่งต่าง ๆ ให้มากที่สุด

สายตาสั้น จะรู้ได้อย่างไร

- ลูกมองสิ่งของใกล้หรือหยิบของมาติดตา - ดูโทรทัศน์ใกล้เกินไป การดูโทรทัศน์ใกล้ ๆ ไม่ได้ทำให้สายตาสั้น     แต่เป็นสัญญาณที่แสดงให้เห็นว่าลูกอาจสายตาสั้น - เวลาเขียนหนังสือ ลูกก้มลงชิดกระดาษ - หรี่ตาเมื่อมองดูอะไร

สายตาสั้นหรือยาวสามารถทราบได้จากการพาลูกไปตรวจสายตาตั้งแต่เล็ก ๆ ไม่ต้องรอ ให้อ่านออกเขียนได้ และวิธีแก้ไขคือการสวมแว่นตา เพราะปลอดภัยที่สุดสำหรับเด็ก

ตรวจตาลูกที่ไหนดี
สถานที่ตรวจตาสำหรับเด็กเล็ก ๆ ได้แก่ โรงพยาบาลของรัฐที่มีความชำนาญเรื่องกล้ามเนื้อตา และโรคตาเด็ก ถ้ามีออทอปติส ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านกล้ามเนื้อตา ก็จะได้รับการดูแล เฉพาะทางได้เป็นอย่างดี เช่น โรงพยาบาลของมหาวิทยาลัย เช่น ศิริราช รามาธิบดี สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี ราชวิถี พระมงกุฎ จุฬาฯ มหาราช เชียงใหม่ โรงพยาบาลศูนย์นครราชสีมา สำหรับโรงพยาบาลเอกชนบางแห่ง ก็สามารถนำเด็ก ไปรักษาได้เช่นกัน

เด็ก ผ่าตัดตาด้วยเลเซอร์ได้มั้ย
การรักษาความผิดปกติของตาด้วยแสงเลเซอร์ทำได้ในกรณีของการเป็นต้อกระจก สายตาสั้นมาก ๆ ต้อหินในบางราย แต่ทำได้กับผู้ใหญ่เท่านั้น เด็ก ๆ ยังทำไม่ได้ เพราะรูปตาของเด็กยังไม่คงที่ ระดับสายตายังเปลี่ยนแปลงอยู่เรื่อย ๆ เช่น ตอนเล็ก ๆ อยู่สายตาอาจยาวแต่อยู่ไปสายตาอาจสั้น การผ่าตัดชนิดนี้ทำได้เมื่อสายตาอยู่ในระดับ ที่คงที่แล้ว

ตาเขจริงตาเขปลอมแตกต่างกันอย่างไร
ตาเขจริงหรือตาเหล่หรือตาเอก อาจเป็นลักษณะตาเขเข้า ขาเขออก ตาเขแบบลอยขึ้นบน หรือลงล่างอย่างเห็นชัดเจน หรืออาจเรียกว่าตาเขตาเหล่ถาวรก็ได้ โดยสังเกตดูลักษณะ ลูกตาดำทั้งสองข้างไม่ขนานกัน ไม่ได้อยู่ตรงกึ่งกลางตาขาว มองพร้อมกันสองตาไม่ได้ หรือที่เรามักพูดเล่นกันว่า "ตาไม่สามัคคี" เมื่อคุยกับเพื่อนเขาก็ไม่แน่ใจว่ามองเขาอยู่หรือเปล่า

ตาเขปลอมเกิดจากเด็กที่มีหนังตาสองข้างคลุมลูกตาดำมากเกินไป และเด็กเล็ก ๆ ยังไม่มีสันจมูกโด่งพอ ตาจึงมีลักษณะคล้ายตาเข แต่เมื่อตรวจระดับสายตาแล้ว ไม่มีความผิดปกติ เมื่อเด็กโตขึ้นตาดำก็จะตรงเอง

รศ.ศุภา คงแสงไชย
ภาควิชาจักษุวิทยา รพ.รามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

main