ทันตแพทย์หญิงวิกุล วิสาลเสสถ์

การมีฟันสวยงามแข็งแรงต้องเริ่มดูแลรักษาตั้งแต่ตอนเป็นทารกในครรภ์มารดา คำกล่าวเช่นนี้ หลายคนอาจคิดว่า มากเกินไป แต่ความจริงแล้ว เป็นเช่นนี้จริงๆ ฟันของเด็กในครรภ์ เกิดขึ้นตั้งแต่ ผู้เป็นแม่ ท้องได้ราว 6 สัปดาห์ หากแม่มีสุขภาพดี แข็งแรงขณะตั้งครรภ์ แน่ใจได้แล้วเกินครึ่งว่า ลูกจะมีฟันสวย ที่เหลือเป็น เรื่องของการดูแลรักษาความสะอาด ให้ดี เมื่อฟันขึ้นมาในช่องปากแล้ว

ฟันน้ำนมซี่แรก จะขึ้นเมื่อเด็กอายุประมาณ 6-9 เดือน อาจเร็ว หรือช้ากว่านี้ ขึ้นอยู่กับเด็กแต่ละคน ผู้ปกครอง จึงไม่ควรกังวลมากนัก เกี่ยวกับ เวลาที่ฟันขึ้น ฟันที่ขึ้นก่อน มักจะเป็นฟันหน้า จากนั้นฟันซี่อื่น ๆ จะทยอยขึ้นตามมา เป็นลำดับ ฟันกรามน้ำนม จะขึ้น เมื่อเด็กอายุประมาณ 1 ขวบครึ่ง และฟันน้ำนม จะขึ้นครบ 20 ซี่ เมื่อเด็กอายุประมาณ 2 ขวบครึ่ง

การทำความสะอาดช่องปากเด็ก ไม่ได้เริ่มที่การแปรงฟันเพียงอย่างเดียว ขณะที่ฟันยังไม่ขึ้น ก็ควรทำ ความสะอาดช่องปาก เพื่อกำจัดคราบนม ที่ตกค้างออก โอกาสเกิดฝ้าขาว ในปากเด็ก จะลดน้อยลง วิธีการคือ ใช้ผ้านุ่ม ๆ พันนิ้วมือ ชุ บน้ำสะอาดเช็ดเหงือก ลิ้น กระพุ้งแก้มเด็ก ให้ทั่ว อย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง เด็กจะคุ้นเคย กับการทำความสะอาดในช่องปาก ช่วยให้ง่ายต่อการฝึก ให้เด็กแปรงฟันเมื่อถึงวัยอันสมควร

การเริ่มแปรงฟันให้เด็กทำได้ตั้งแต่ฟันน้ำนมเริ่มขึ้นไม่กี่ซี่ แต่เวลาที่จำเป็นจริง ๆ ที่ต้องเริ่มแปรงฟัน ให้เด็กคือ เมื่อฟันกรามน้ำนมขึ้น เนื่องจากลักษณะฟันกราม มีหลุมร่องด้านบดเคี้ยว เป็นที่กักเศษอาหารได้ดี จึงเป็นจุดที่ฟันผุได้ง่าย การใช้ผ้าเช็ดถูกบนด้านบดเคี้ยวของฟันกรามไม่สามารถกำจัดเศษอาหารออกได้ ต่างกับฟันหน้าที่มีผิวเรียบกว่า

แปรงสีฟันอันแรกของเด็ก เป็นสิ่งสำคัยที่จะช่วยสร้างความรู้สึกที่ดีให้แก่เด็ก ควรพิจารณาที่ 3 ส่วนคือ ขนาดของหัวแปรง ชนิดของขนแปรงและด้ามจับ
หัวแปรง หรือส่วนที่มีขนแปรง เป็นส่วนที่จะต้องเข้าไปในปากเด็ก จึงควรมีขนาดเล็ก พอเหมาะ กว้างไม่ควรเกิน 1 เซนติเมตร ยาวไม่เกิน 1.5 เซนติเมตร หรือคลุมฟันเด็ก ไม่เกิน 3 ซี่ ขอบโดยรอบ ของหัวแปรงต้องไม่มีมุมคม ๆ ของเศษพลาสติกตกค้างอยู่ เราสามารถตรวจสอบได้โดยการใช้นิ้วมือลูบ
ขนแปรง เลือกที่ระบุในฉลากว่าเป็นขนแปรงชนิดอ่อนนุ่ม ปลายขนแปรงแต่ละเส้น มนกลม ลองตรวจสอบอีกครั้ง ใช้นิ้วมือ กดปลายขนแปรง แล้วรูดเบา ๆ ขนแปรงชนิดอ่อนนุ่ม จะสปริงตัวได้ดี และกลับคืนสภาพเดิม โดยไม่เสียรูปทรง และถ้ามีการมนปลายขนแปรง จะไม่รู้สึกสากหรือระคายนิ้ว (ควรเลือกแปรงสีฟัน ที่มีการระบุคุณสมบัติ ของสินค้า บนฉลาก ให้ผู้บริโภคทราบ เพราะผู้บริโภค มีสิทธิที่จะร้องเรียนได้ ถ้าคุณสมบัติไม่ตรงตามที่ระบุ)
ด้ามแปรง ควรจับถนัดมือ และยาวไม่น้อยกว่า 13 เซนติเมตร ถ้าเป็นด้ามแปรงสั้น จะเหมาะให้เด็กถือเอง ซึ่งเป็นการสร้างความคุ้นเคย ให้เด็ก มากกว่าที่จะมุ่งทำความสะอาดฟันจริง ๆ

นอกจากแปรงสีฟันแล้ว ถ้าใช้ยาสีฟันร่วมด้วย ควรเป็นยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ และใช้ปริมาณเล็กน้อย แตะขนแปรงพอชื้น หรือใช้ยาสีฟันเพียงขนาดเมล็ดถั่วเขียว

การเลือกแปรงสีฟันให้ลูก ไม่ยากเท่ากับการทำให้ลูกยอมแปรงฟัน ในรายที่ไม่ได้สร้างความคุ้นเคย โดยการเช็ดเหงือก มาตั้งแต่ตอนเป็นทารก มาเริ่มแปรงฟัน เมื่อฟันขึ้นหลายซี่แล้ว เด็กส่วนใหญ่ จะไม่ยอม อยู่นิ่ง ๆ ให้แปรง อาจมีการร้อง แสดงอาการต่อต้าน ถ้าพ่อแม่ใจอ่อน อาจเลิกคิด ที่จะแปรงฟันให้ลูกไปเลย ในรายที่ตั้งใจมาก เพราะเห็นความสำคัญของสุขภาพในช่องปากของลูก อาจมีการบังคับขืนใจ ทำให้การแปรงฟัน เป็นเรื่องโศก หรือสงครามเล็ก ๆ ประจำวัน ระหว่างคุณแม่ กับลูกไป ทันตแพทย์ส่วนใหญ่ โดยเฉพาะ ทันตแพทย์เฉพาะทาง ด้านเด็ก มีเทคนิคการแปรงฟันให้เด็กหลายวิธี รอให้คุณพ่อคุณแม่ ไปปรึกษาได้ทุกวัน

ทันตแพทย์หญิงวิกุล วิสาลเสสถ์
กองทันตสาธารณสุข กรมอนามัย

main