ในขณะที่อุตสาหกรรมต่างๆ มากมาย ได้เกิดขึ้นเพื่อเติมความฝัน ของผู้ที่ต้องการจะลดน้ำหนัก ทอม แซนเดอร์ และ ปีเตอร์ เบเซิลเกซ ได้ร่วมกันเขียนหนังสือเล่มหนึ่งชื่อว่า "คุณไม่จำเป็นต้องลดน้ำหนัก" ได้ชี้ให้เห็นถึงรายได้ ที่ได้จากธุรกิจ เกี่ยวกับการลดน้ำหนักในประเทศอังกฤษ ซึ่งมากถึง 1 พันล้านปอนด์ต่อปี รายได้ส่วนนี้ได้มาจากสิ่งซึ่งไร้สาระ อันได้แก่ หนังสือที่อาจทำให้คุณไขว้เขว ผลิตภัณฑ์จอมปลอม และคลินิกที่คอยจ้อง แต่จะหลอกลวงเอาเงินของคุณ สิ่งที่น่าเป็นห่วงที่สุดในขณะนี้ก็คือ อาหาร

ความอ้วนทำให้คุณป่วยได้อย่างไร ? นายแพทย์ นิค ไฟเนอร์ ผู้เชี่ยวชาญทางด้านโรคอ้วน แห่งโรงพยาบาลลูตันและดันสเตเบิล กล่าวว่า ถ้าร่างกายของเรามีน้ำหนักเกิน จากน้ำหนักปกติประมาณ 3 เท่า ก็จัดได้ว่าร่างกายของเราอยู่ในภาวะเสี่ยง โรคที่พบส่วนใหญ่ก็คือ โรคข้อกระดูกอักเสบ และโรคมะเร็ง ความอ้วนยังทำให้เรามีโอกาส เป็นโรคเบาหวานมากขึ้น 6-8 เท่า และอาจเป็นโรคหัวใจ หรือหัวใจล้มเหลว ความดันโลหิตสูงได้มากถึง 3-4 เท่าของคนปกติ จะเห็นได้ว่า ความอ้วนเป็นสาเหตุของโรคต่างๆ มากมาย ในผู้ชายมีโอกาส เป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก และในผู้หญิงมีโอกาสเป็นมะเร็งเต้านม และมะเร็งในมดลูกมากขึ้นอีกด้วย

พลังงานต่ำ ซึ่งกำลังมาแรงแต่หารู้ไม่ว่า ถ้าเราทานมันเข้าไปมากๆ จนร่างกายของเราได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ซึ่งถ้าผู้หญิงได้รับพลังงานต่ำกว่า 400 แคลอรี/วัน และในผู้ชายต่ำกว่า500 แคลอรี/วัน ก็จะทำให้ เกิดปัญหาสุขภาพได้ นอกจากนี้การลดน้ำหนักลงอย่างรวดเร็ว มีผลทำให้กล้ามเนื้อหัวใจเสื่อมสภาพลง บางคนนิยมทานอาหารสูตรสำเร็จรูปพลังงานต่ำ แทนมื้ออาหารเลย แต่คุณรู้มั้ยว่า อาหารเหล่านี้มีการสำรวจพบว่าประมาณ 75% มีเกลือโซเดียมค่อนข้างสูง ซึ่งอาจส่งผลให้เป็นโรคไต และมีปริมาณเส้นใยต่ำซึ่งอาจทำให้เป็นโรคทางเดินอาหารได้ คุณๆ รู้มั้ยว่าสิ่งที่คุณอาจคาดไม่ถึงก็คือ อาหารเหล่านี้มีปริมาณไขมัน ไม่ได้แตกต่างไปจากอาหารประจำวันทั่วไปเลย

ผู้หญิงส่วนใหญ่จะดูอ้วนบริเวณ สะโพกและต้นขา รูปร่างจะเหมือนกับลูกสาลี่ แต่คุณหมอกลับบอกว่า อ้วนแบบผู้หญิงนี้ยังไม่อันตราย เท่าอ้วนแบบผู้ชาย ซึ่งส่วนใหญ่ จะเป็นการสะสมไขมันบริเวณท้อง จะมีผลทำให้ตับทำงานผิดปกติ ทำให้ระดับของกรดไขมันในร่างกายสูงขึ้ และเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจ และโรคเบาหวานมากขึ้น รูปร่างของผู้ชายที่อ้วน ก็จะดูคล้ายกับลูกแอปเปิลนั่นเอง ลักษณะทางพันธุกรรม ดูเหมือนว่าจะมีผลต่อความอ้วนเหมือนกัน เนื่องจากลักษณะทางพันธุกรรม เป็นตัวกำหนดองค์ประกอบของร่างกาย และสัดส่วนของเนื้อเยื่อ ผู้ที่มีเนื้อเยื่อไขมันน้อยกว่า จะมีอัตราการเผาผลาญอาหารที่สูงกว่าเด็กๆ ที่มีอัตราการเผาผลาญอาหารต่ำจะมีโอกาส

คุณว่าคุณอยู่กลุ่มไหน ? วิธีหนึ่งในการดูว่า คุณมีน้ำหนักเหมาะสมกับส่วนสูง ของคุณหรือไม่ก็คือ การใช้แผนภาพระหว่างน้ำหนักและส่วนสูง ดูว่าน้ำหนักของเราในหน่วย Stone Z1 Stone = 14 ปอนด์ ; 1 ปอนด์ = 0.45 กิโลกรัม) กับความสูงของเราในหน่วยฟุต ( 1 ฟุต = 0.3 เมตร) จะตกบริเวณใดของแผนภาพ แต่แผนภาพนี้ยังมีข้อบกพร่องคือ ไม่สามารถบอกความแตกต่าง ระหว่างน้ำหนักของกระดูกกับกล้ามเนื้อ หรือลักษณะโครงสร้างของร่างกายนั่นเอง

เป็นโรคอ้วนได้ง่ายเมื่อโตขึ้น แต่ก็นั่นอีกแหละ ไม่ใช่อัตราการเผาผลาญอาหารเท่านั้น ที่มีผลต่อความอ้วน เพราะอัตราการเผาผลาญอาหารจะเพิ่มขึ้น เมื่อเรามีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นด้วย บางคนกล่าวว่า ลักษณะทางพันธุกรรมจะมีผลต่อการสั่งการของสมองส่วนที่เกี่ยวข้อง คือ ไฮโปทาลามัสซึ่งเป็นสมองส่วนที่ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ความรู้สึกทางเพศ ความกระหาย และความหิว ถ้าระบบประสาทส่วนนี้ถูกตัดลงก็จะมีผลทำให้ การกินอาหารของเราผิดปกติได้

การลดขนาดของกระเพาะอาหาร วิธีแรกที่ใช้กัน ในการลดขนาดของกระเพาะอาหาร คือ Stomach balloon ซึ่งทำโดยการบรรจุถุงน้ำเกลือ ลงไปในกระเพาะอาหาร ทำให้เรารู้สึกอิ่ม และอาจมีการผ่าตัดลำไส้เล็กให้สั้นลง ควบคู่กันไปด้วย เพื่อให้มีการดูดซึมสารอาหารลดลง แต่ปัญหาที่ตามมาคือ คนเหล่านี้จะมีเกลือแร่ และวิตามินไม่เพียงพอ พร้อมกันนั้นไขมันที่ไม่ถูกย่อย ยังทำให้เกิดอาการท้องเสียอีกด้วย จึงมีการคิดค้นวิธีการใหม่ขึ้นมา เรียกว่า Stomach Stapling ซึ่งเป็นการเจาะกระเพาะอาหาร ออกบางส่วนให้กระเพาะอาหารมีขนาดเล็กลง ดังนั้นเมื่อเรากินจะรู้สึกอิ่มเร็ว และถ้ายังกินต่อไปจะเริ่มอึดอัด อาจอาเจียนได้ในที่สุด

จากการศึกษาพบว่า คนอ้วนส่วนใหญ่จะแก้ปัญหาต่างๆ ได้ ไม่ดีเท่าคนปกติ คนอ้วนส่วนใหญ่มักจะไม่ค่อยสนใจตัวเอง ไม่ค่อยรับรู้ว่าอาหารที่กินเข้าไปนั้นเพียงพอแล้ว ซึ่งต่างไปจากคนน้ำหนักปกติ ที่มักจะคอยระวังตัวเองอยู่ตลอดเวลา เมื่ออิ่มแล้ว รู้จักพอ ไม่ตามใจปาก ของตัวเองมากจนเกินไป อยากผอมทำอย่างไร จริงอยู่ การกินยา จะทำให้คุณผอมได้แต่ต้องใช้เวลา คุณลองเปลี่ยนนิสัยการกินอาหาร และวิถีการดำเนินชีวิตดูซิ คุณจะพบว่าคุณผอมลงได้ อย่างอัศจรรย์ใจเชียวแหละ บางคนยอมทำทุกวิถีทาง

เพื่อให้น้ำหนักของตัวเองลดลง บางครั้งถึงกับยอมเข้าทำการผ่าตัด คุณหมอหลายๆ คนพยายามคิดค้นเครื่องมือ วิธีการที่จะทำให้คนอ้วนกินอาหารได้น้อยลง บางวิธีก็ทรมานมาก เช่น การมัดขากรรไกร (Jaw wiring) การใส่ถุงบอลลูนในกระเพาะอาหาร (Stomach balloons) และการลดขนาดกระเพาะอาหาร (Stomach staples) ซึ่งวิธีการเหล่านี้ไม่เห็นผลเท่าไรนัก

แอมเฟตามีน เป็นสารกระตุ้นให้ระบบประสาทส่วนกลาง มีความอยากอาหารลดลง โดยการปล่อยสารสื่อประสาท ซึ่งเป็นสารเคมีที่พบ ตามส่วนปลายของระบบประสาท เช่น นอร์อะดรีนาลีน, ชีโรโตนิน และ โดปามีน เป็นต้น สารเหล่านี้จะทำให้เรา ไม่รู้สึกอยากอาหาร แต่แอมเฟตามีน เป็นสิ่งเสพติดและมีผลข้างเคียง เช่น โรคนอนไม่หลับ รู้สึกหงุดหงิดง่าย มองเห็นไม่ชัด และทำให้หัวใจเต้นเร็วขึ้น และที่สำคัญ คือมันไม่ได้ช่วยให้เราผอมได้อย่างถาวร คือถ้าเราหยุดยานี้เมื่อใด เราก็จะรู้สึกอยากอาหาร สุดท้ายก็กลับมาอ้วนเหมือนเดิม ในประเทศอังกฤษได้ระงับการใช้ยา แอมเฟตามีน นี้ตั้งแต่ กลางทศวรรษที่ 60 แล้ว แต่ไม่รู้ว่าในประเทศของเรา ยังมีการใช้ยานี้อยู่หรือไม่ ในเมื่อคุณรู้แล้วว่ายานี้เป็นอย่างไร เราเชื่อว่าคุณคงจะไม่เสี่ยง ที่จะไปลองมันอย่างแน่นอน มีสารเคมีอีกชนิดหนึ่ง ใกล้เคียงกับ แอมเฟตามีน ก็คือ เดกซ์เฟนฟลูรามีน ซึ่งยังมีการใช้อยู่ในปัจจุบัน ยาตัวนี้จะออกฤทธิ์ตรงจุดกว่า และมีผลข้างเคียงเพียงเล็กน้อยเท่านั้น สารเด็กซ์เฟนฟูลรามีน จะยับยั้งการสร้างสาร ชีโรโตนินในระบบประสาท จึงทำให้เรายังมีความรู้สึกอยากอาหารเหมือนเดิม ในขณะเดียวกันจะเพิ่มสารชีโรโตนิน ในสมองส่วนไฮโปทาลามัส ซึ่งเป็นสมองส่วนควบคุมความหิว ความอิ่ม จึงทำให้เรารู้สึกอิ่มอย่างรวดเร็ว ในเวลากินอาหาร ต่างจากสารแอมเฟตามีน ซึ่งจะไปยับยั้งความอยากอาหารโดยตรง ศาสตราจารย์จอห์น กาโลว ผู้เชี่ยวชาญ ทางด้านโภชนาการของมนุษย์ ประจำโรงพยาบาลบาร์โธโลมิว ในกรุงลอนดอน เห็นว่าไม่เป็นการสมควร ที่จะใช้ยาเพื่อลดความอยากอาหาร ที่พูดอย่างนี้เพราะมี คลินิกบางแห่งใช้ยานี้ไป ในทางที่ไม่ถูกวิธี คือใช้กับบุคคลที่ไม่อ้วน เพียงแต่อยากควบคุมน้ำหนัก

อาหารนั้นสำคัญไฉน ? อาหารที่เราบริโภคกัน จะมีองค์ประกอบของอาหารแตกต่างกันไป ซึ่งเราควรจะบริโภคให้ครบดังที่มีคำกล่าวไว้ว่า "กินอาหารให้ครบหมู่ ร่างกายจะแข็งแรง" องค์ประกอบของอาหารที่ว่ามีดังนี้ 1. โปรตีน เป็นส่วนที่เกี่ยวข้อง กับโครงสร้างของร่างกาย เนื้อเยื่อ และอวัยวะต่างๆ โปรตีนเกิดจากองค์ประกอบย่อยๆ ที่เรียกว่า กรดอะมิโน มาเรียงตัวต่อกัน ซึ่งการเรียงตัวที่แตกต่างกัน จะทำให้โปรตีน มีคุณสมบัติแตกต่างกันไปด้วย กรดอะมิโนสามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มด้วยกันคือ กลุ่มที่ร่างกายสามารถสร้างขึ้นมาเองได้ ซึ่งจะมีประมาณ 10 ชนิด ส่วนที่เหลือจะเป็นกลุ่มที่ร่างกาย ไม่สามารถสร้างขึ้นได้ ต้องได้รับจากอาหารภายนอกเท่านั้น ได้แก่ เนื้อสัตว์ นม และไข่ จึงจัดได้ว่าเป็นกรดอะมิโน ที่มีความจำเป็นต่อร่างกาย 2. คาร์โบไฮเดรต ประกอบด้วยธาตุคาร์บอน ไฮโดรเจน และออกซิเจน ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานที่สำคัญ อาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตอยู่มาก ได้แก่ แป้ง อาจได้จากข้าว ขนมปัง หรือมันฝรั่ง น้ำตาลซูโครสจากน้ำตาลทราย หรือน้ำตาลแล็กโทสจากนม คาร์โบไฮเดรตจะถูกย่อยสลาย ให้อยู่ในรูปน้ำตาลกูลโคส และจะถูกเผาผลาญ ให้เป็นพลังงานในที่สุด 3. ไขมัน โมเลกุลของไขมันจะรู้จักกัน ในรูปของไตรกลีเซอร์ไรด์ ซึ่งประกอบด้วยโมเลกุลของกลีเซอรอล และกรดไขมัน 3 ชนิด กรดไขมันจะเป็นโมเลกุลของคาร์บอน เรียงตัวกันโดยมีไฮโดรเจน และออกซิเจนมาจับอยู่ กรดไขมันสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ด้วยกัน คือ กรดไขมันอิ่มตัว (Saturated fatty acid) กรดไขมันไม่อิ่มตัวเชีงเดี่ยว (Monounsaturated fatty acid) และกรดไขมันไม่อิ่มตัวมากๆ (Polyunsaturated fatty acid) ร่างกายของเรา ต้องการกรดไขมันไม่อิ่มตัวมากๆ เนื่องจากตับไม่สามารถ สร้างกรดไขมันประเภทนี้ได้ 4. เส้นใย ส่วนใหญ่ไดจากพืช ซึ่งจะเป็นส่วนของโครงสร้างและใบ เยื่อใยมีคุณสมบัติในการดูดน้ำ และพองตัว นั่นหมายความว่า ผู้บริโภคอาหารที่มีเยื่อใยมากๆ จะไม่มีปัญหาทางระบบขับถ่าย อุจจาระจะมีลักษณะนิ่ม ในทางกลับกัน ถ้าบริโภคเยื่อใยน้อยเกินไป จะทำให้เป็นโรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจล้มเหลว และเกิดการติดเชื้อได้ง่าย 5. วิตามิน เป็นสารที่ต้องการเพียงเล็กน้อย แต่สำคัญมาก เป็นสารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโต และการพัฒนาทางร่างกาย ร่างกายของเรา ไม่สามารถสร้างวิตามินได้ เราจะต้องบริโภคให้เพียงพอ เพื่อป้องกันภาวะการขาดวิตามิน

เท่านั้น ไม่รู้ว่าจะมีสักกี่คนที่กำลังตกเป็นเหยื่อของคลินิกประเภทนี้

แสงสวัสดิ์ อุดเดชวัฒน