นพ.ชุมศักดิ์ พฤกษาพงษ์

นอกจากการใช้สมุนไพรและสัตว์ในการบำบัดรักษาโรคภัยไข้เจ็บมาตั้งแต่โบราณกาลแล้ว ชาวจีนยังมีความเชื่อในเรื่องอาหารเสริมสุขภาพอีกต่างหาก ผมจำได้ว่าคุณแม่เคยใช้ไก่บ้าน ต้มกับข้าว สารคั่ว และเหล้าจีน เพื่อให้ผู้หญิงรับประทานบำรุงร่างกายหลังคลอด รสชาติอร่อยดี จนนาน ๆ ครั้งต้องไปขอให้แม่ต้มให้กินทบทวนความจำ ผมจึงไม่แปลกใจเลย ต่อการที่ชาวจีนนิยมนำซุปไก่สกัดไปเยี่ยมไข้ ถ้าจะสงสัยหรือเกิดอาการอยากรู้อยากเห็น ก็คงจะเป็นตรงที่ว่าทำไมต้องเป็นซุปไก่ ทำไมไม่เป็นซุปกระดูกหมูหรือเนื้อวัว ในเมื่อเราใช้สัตว์เหล่านนี้ปรุงอาหารมาช้านาน รวมทั้งการต้มเคี่ยวกระดูกของมัน เพื่อใช้ทำน้ำแกงหรือซุป

การที่ชาวจีนเชื่อว่าซุปไก่จะช่าวบำรุงร่างกายและจิตใจหรือช่วยให้หายฟื้นจากอาการป่วย ตลอดจนช่วยบำรุงโลหิต ส่งผลให้ร่างกายมีสุขภาพดี น่าจะมีพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ ที่อธิบายความเชื่อได้แทนที่จะปล่อยให้งมงายกันต่อไป

ผมเข้าใจว่าทางผู้ผลิตซุปไก่สกัดเพื่อจำหน่ายแก่ประชาชนในทวีปเอเซียก็คงต้องการ ข้อมูลข่าวสารที่อธิบายสรรพคุณของซุปไก่ได้อย่างน่าเชื่อถือขึ้นว่า ไม่ใช่อาหารเสริมสุขภาพ ธรรมดา ๆ จึงเริ่มมีความตื่นตัวในการศึกษาค้นคว้าและวิจัยเรื่องซุปไก่อย่างต่อเนื่องตลอด 2 ทศวรรษที่ผ่านมา

เมื่อประมวลงานวิจัยนับร้อยชิ้นจากการศึกษาในหลายประเทศ ก็พอจะจัดกลุ่มการศึกษา ซุปไก่สกัดออกเป็น 3 หัวข้อใหญ่ ๆ คือ

ผลต่ออัตราการเผาผลาญสารอาหารและการใช้พลังงาน (METABOLIC RATE) ผลต่อความเครียด (STRESS) ผลต่อการฟื้นสภาพของระบบเลือด (BLOOD RESTORATION)

ผลต่อการเผาผลาญสารอาหารและการใช้พลังงาน
เมื่อต้นคริสต์ทศวรรษที่ 20 นี้ นักวิทยาศาสตร์พบว่า ซุปสกัดจากเนื้อกระตุ้นให้มีการ เพิ่มอัตราเผาผลาญสารอาหารในร่างกาย (METABOLIC RATE) และต่อมาในปี 1987 จึงมีผู้ยืนยันว่า ซุปไก่ก็ได้ผลทำนองเดียวกัน

งานทดลองที่ปรากฏผลชัดเจน เป็นการศึกษาอย่างเจาะลึกของศาสตราจารย์แคเธอริน ไกส์เลอร์ แห่งภาควิชาโภชนศาสตร์ วิทยาลัยคิงส์ของมหาวิทยาลัยลอนดอน โดยเธอเชิญชวนอาสาสมัครชายหญิงเชื้อสายจีนสุขภาพดี 20 คนที่กำลังศึกษาอยู่ที่ วิทยาลัยคิงส์ให้เข้าร่วมโครงการวิจัย กลุ่มหนึ่งให้ดื่มซุปไก่สกัด 70 ซีซี ส่วนอีกกลุ่มหนึ่ง ให้ซุปไก่หลอก (PLACEBO) แล้ววัดอัตราการเผาผลาญอาหารเพื่อให้พลังงานโดยวิธี INDIRECT COLORIMETRY ทุก ๆ 15 นาทีติดต่อกัน 2 ชั่วโมง ปรากฏว่าค่าเฉลี่ย ของการเผาผลาญในกลุ่มที่ได้ซุปไก่แท้เพิ่มขึ้น 8-12% ในขณะที่กลุ่มซึ่งได้ซุปไก่หลอก คือดื่มน้ำธรรมดา เพิ่มขึ้นเพียง 2% การเร่งอัตราเผาผลาญที่เกิดขึ้นนี้มิได้มาจากโปรตีน ของซุปไก่ แต่นักวิจัย คิดว่ามาจากสารสกัดบางอย่าง ที่รวมอยู่ในซุปไก่ แต่ยังตรวจไม่พบว่า เป็นสารกลุ่มไหนแน่ เหตุที่อธิบายเช่นนี้ ก็เพราะว่าซุปไก่สกัด มีปริมาณโปรตีนไม่มากนัก ซึ่งให้พลังงานประมาณ 30-40 กิโลแคลอรี่เท่านั้น จึงไม่น่าจะเพิ่มอัตราการเผาผลาญ ได้ถึงขนาดนั้น คือถ้าจะได้พลังงานที่ให้ออกมา มีการเพิ่มขึ้นของอัตราการเผาผลาญอาหาร เพื่อพลังงานที่เพิ่มขึ้น 10-20% นั้นต้องอาศัยสารอาหารที่มีค่าการใช้พลังงานอยู่ในช่วง 300-1000 กิโลแคลอรี่

ผลต่อความเครียด
ความเครียดอาจกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการเผาผลาญอาหารในร่างกาย ได้ โดยเฉพาะจะมีผลโดยตรงต่อการเผาผลาญน้ำตาลกูลโคสซึ่งอาจนำไปสู่ความเสียหาย เฉียบพลัน ต่อการทำงานของอัวยวะต่าง ๆ ได้ นอกจากนี้ยังอาจลดการหลั่งของฮอร์โมน สำคัญบางชนิด เช่น ฮอร์โมนอินซูลิน แล้วในที่สุดเกิดการด้อยประสิทธิภาพของการ เผาผลาญ และการใช้พลังงานของร่างกาย ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้เกิดความอ่อนล้า และความผิดปกติทางสรีรวิทยาของคน

งานทดลองจากญี่ปุ่นพบว่าซุปไก่สกัดป้องกันหรือลดความเสียหายของกระบวนการเผาผลาญ น้ำตาลกูลโคสในหนูทดลอง ซึ่งถูกทำให้เครียดด้วยการกักขังอยู่ 20 ชั่วโมงได้ โดยอาจเป็นด้วยว่า ซุปไก่สกัดมีสารพิเศษบางประเภทที่ออกฤทธิ์ต้านออกซิเดชั่น (ANTIOXDANT) ซึ่งจะต้องศึกษาต่อไปว่ามีสารอะไรบ้างที่ยังค้นไม่พบในซุปไก่สกัด ส่วนการศึกษาผลของซุปไก่สกัดในการแก้ไขความเหนื่อยล้าของสมองนั้น คณะผู้วิจัย ทำการศึกษานักศึกษาชายสุขภาพดี 20 คนที่ไม่เคยดื่มซุปไก่มาก่อน แล้วให้กลุ่มหนึ่ง ดื่มซุปไก่สกัด 2 ขวดทุกวัน ติดกันทุกเช้ารวม 7 วัน ในขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งได้ยาหลอก ในวันสุดท้ายของการทดลองได้มีการทดสอบสมรรถภาพการทำงานโดยวิธี

1. การใช้สมองทางคณิตศาสตร์ Mental Anitmetic Test (MAT) บวกหรือลบเลข 2-3 หลัก 1,600 ชุด ในเวลา 40 นาที 2. ความจำระยะสั้น (SHORT TERM MEMORY TEST, SMT) โดยการจำเลข 9 หลัก ในเวลา 40 นาที) มีการตรวจเลือดก่อนและหลังการทดลองซึ่งพบว่า หลังจากการตรวจสอบกลุ่ม ที่ดื่มซุปไก่สกัดมีระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (CORTISOL) กลับสู่ระดับปกติ ได้เร็วกว่ากลุ่มที่ดื่มยาหลอก อย่างมีนัยสำคัญ กลุ่มที่ดื่มซุปไก่สกัด มีประสิทธิภาพในการทำงานเพิ่มขึ้น และเมื่อสอบถามดูยังพบว่า กลุ่มที่ดื่มซุปไก่สกัดอย่างสม่ำเสมอ รู้สึกตัวกระปรี้กระเปร่าเพิ่มขึ้น และเหนื่อยล้า ลดลงระหว่างทำงาน โดยผลดังกล่าว อาจมาจากส่วนประกอบในซุปไก่สกัดบางตัว ที่มีผลลดความเครียดและลดความอ่อนล้าของสมอง

ผลต่อการฟื้นฟูส่วนประกอบของเลือด
ชาวจีนเชื่อว่าซุปไก่สกัดช่วยปรับสภาวะโลหิตให้เป็นปกติหลังจากการคลอดบุตร หรือการเสียเลือดจากการมีประจำเดือน

นักวิจัยที่วิทยาลัยคิงส์ในมหาวิทยาลัยลอนดอน จึงทำการทดลองทั้งในสัตว์และมนุษย์
การศึกษาในสัตว์
เขาใช้หนูขาว 20 ตัวที่ทำให้โลหิตจางโดยใช้วิธีทำให้เสียเลือดที่หาง และให้อาหารนม ที่มีธาตุเหล็กต่ำ จนกระทั่งระดับฮีโมโกบินลดลงเหลือ 6 กรัม/เดซิลิตร จากนั้นแบ่งออกเป็น 2กลุ่ม กลุ่มหนึ่งได้รับซุปไก่แบบไม่จำกัดจำนวน ในขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งได้น้ำเปล่า ปรากฏว่า กลุ่มที่ได้ซุปไก่สกัดมีสภาวะโลหิตกลับสู่ระดับปกติเร็วกว่า แต่ซุปไก่สกัดเองมีปริมาณธาตุเหล็ก และวิตามินซีน้อยมาก จึงไม่น่าเป็นตัวช่วย ปรับสภาพเลือด ดังนั้นจึงตั้งสมมุติฐานว่า ซุปไก่สกัด อาจกระตุ้นให้มีความอยากอาหาร และทำให้หนูกินอาหารเพิ่มขึ้น จึงมีผลต่อตัวแปรที่วัดในเลือด สมมุติฐานนี้จะได้นำไป พิสูจน์ยืนยันโดยการทดลองต่อไป

การศึกษาในคน
1. การทดลองในอาสาสมัตรที่มีระดับเลือดปกติ เพื่อดูผลของซุปไก่สกัดต่อระดับเลือดใน ร่างกายหลังการบริจาคเลือด 1 ถุง เขาแบ่งนักศึกษาชายหญิง 84 คน ออกเป็น 2 กลุ่ม ๆ หนึ่งได้ ซุปไก่สกัด 1 ขวด (70ซีซี) วันละ 2 ครั้ง ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งได้ซุปไก่หลอกวันละ 2 ครั้งเช่นกัน โดยทั้ง 2 กลุ่มจะได้ซุปต่อเนื่องเป็นเวลา 3 สัปดาห์ แล้วพบว่าคนที่ได้รับ ซุปไก่สกัดนั้น ธาตุเหล็กในกระแสเลือดที่ลดลงเพราะการบริจาคเลือด จะกลับสู่ระดับ เกือบปกติได้มากกว่า ดังนั้นซุปไก่สกัด อาจช่วยให้มีการดูดซึมของธาตุเหล็กเพิ่มขึ้น หรือเพิ่มการเคลื่อนย้ายธาตุเหล็กออกจากแหล่งสะสมก็ได้

อันที่จริงยังมีการวิจัยอีกหลายชิ้นที่ช่วยสนับสนุนความเชื่อของชาวจีนใน 3 ประเด็นดังกล่าว ซึ่งจะไม่นำเสนอในที่นี้

มีงานวิจัยจากประเทศจีนที่พบว่า แม่ลูกอ่อนที่ดื่มซุปไก่สกัดจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้างน้ำนม ได้เร็วขึ้น และปริมาณน้ำนมก็เพิ่มขึ้นด้วยจึงช่วยสนับสนุนความเชื่อของชาวจีนอีกข้อหนึ่ง

ประเด็นที่อาจจะค้างคาใจคนทั่วไป เห็นจะเป็นราคาของซุปไก่สกัดที่ออกจะสูงสักหน่อย แต่ก็คาดว่าสถานการณ์แข่งขันในตลาดจะดึงราคาลงมา จนคนทั่วไปบริโภคได้ ในยามที่กำลังฟื้นไข้ ส่วนผู้ผลิตเองก็เห็นจะต้องทำการวิจัยค้นคว้าเพิ่มเติมแบบเจาะลึก ลงไปอีกว่า มีองค์ประกอบใด ที่มีอยู่ในซุปไก่สกัดที่เป็นปัจจัยก่อให้เกิดผลดังกล่าว

นพ.ชุมศักดิ์ พฤกษาพงษ์

main