ขอความเป็นส่วนตัวให้ลูก

พรรณราย

คุณพ่อคุณแม่ยังจำโลก แสนจะเป็นส่วนตั๊วส่วนตัวแสนลี้ลับที่คุณเคยหลบซุกอยู่สมัยเป็นเด็กได้ไหม ? คุณเคยสร้างปราสาทจากใบตองและทางมะพร้าว เคยล่องยานอวกาศด้วยผ้าปูที่นอนคลุมโปงสุดสนุก สิ่งเหล่านี้คือ สิ่งที่ลูกคุณก็จะได้เรียนรู้เช่นกัน ยามเล่นสนุกอยู่คนเดียว

แต่ตัวคุณผู้กลายเป็นพ่อแม่สิ กลับมุ่งหวังสูงส่งในตัวลูกอยากให้แกเล่นคบคิดเป็นมิตรกับเด็กคนอื่น ๆ ทำตัวเข้ากันได้ในครอบครัว ปรึกษาหารือพ่อแม่ทุกเรื่อง ถามหน่อยเถิดว่าคุณลืมไปแล้วหรือไรว่า ในวัยเด็กนั้นคุณเคยอยากเป็นตัวของตัวเอง ในโลกที่สร้างขึ้นมามากเพียงไร ?

จริงอยู่ที่ว่าเด็ก ๆ จำต้องมีสังคมเด็กด้วยกัน แต่การได้มีโอกาสอยู่ตามลำพังเงียบ ๆ คนเดียว ก็จัดเป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้กัน ผลการทดสอบของนักจิตวิทยา พบว่าเด็กที่ไม่มีโอกาสอยู่ตามลำพัง เลยนั้น มักเป็นเด็กที่ก้าวร้าว เช่น เด็กที่พำนักอยู่ในครอบครัวใหญ่ มีพี่น้องหลายคน จะเป็นเด็กก้าวร้าวที่โรงเรียน มากกว่าเด็กที่ได้อยู่ที่บ้านอย่างเป็นสัดส่วน มีคนน้อยคน

แม้เด็กจะอยู่ในวัยแสนเล็กเพียงไร ก็ย่อมต้องการเวลาเป็นตัวของตัวเอง ไม่จำเป็นต้องมีเพื่อนแวดล้อมตลอดเวลา เหมือนที่ผู้ใหญ่มักคิดกัน ตัวอย่างเช่น เมื่อครูสอนวาดเขียนให้นักเรียนประถมหนึ่งช่วยกันออกแบบสนามเด็กเล่นแบบที่แกชอบ เด็ก ๆ พากันวาดรูปถ้ำ ต้นไม้ โขดหิน ในสนามกว้างไว้สำหรับความเป็นสัดส่วนตัวเองเท่า ๆ กับเครื่องเล่นในสนาม

ฉะนั้น ถ้าสภาพครอบครัวเด็กค่อนข้างอึกทึก มีสมาชิกคับคั่งมากจนเด็กไม่รู้จะหลบลี้ไปตรงไหนดี จะสังเกตได้ว่าเด็กเล็ก ๆ เมื่อเบื่อการเล่นกับเพื่อนก็อาจคว้าหนังสือการ์ตูน ไปนอนดูรูปคนเดียว ตรงมุมห้องเรียน หรือหนีจากสมาชิกคนอื่น ๆ ไปนอนเล่นอยู่คนเดียวใต้เตียงเป็นต้น

เด็กที่โตหน่อยก็ต้องการความเป็นสัดส่วนเช่นกัน และมักสนุกกับการวาดจินตนาการคนเดียว ถ้าพ่อแม่ไม่อยู่บ้านปล่อยลูกไว้ลำพังแกมักรู้สึกยินดี ไม่ใช่ว่าจะแอบทำสิ่งที่พ่อแม่ห้าม แต่เป็นความรู้สึกยินดีที่ได้เป็นอิสระ เป็นตัวของตัวเองอย่างเต็มที่มากกว่า

ประสบการณ์ในการอยู่คนเดียวของเด็กนี้ เป็นบันไดก้าวแรกไปสู่อิสรภาพห่างจากพ่อแม่
เด็ก ๆ มักมีความเชื่อว่า การกระทำทุกอิริยาบถของแกอยู่ในสายตาของผู้ใหญ่ แม้ในยามห่างตาพ่อแม่ก็ยังรู้ว่าหนูทำอะไร แต่พอได้เรียนรู้ความจริงว่าเป็นดังที่เชื่อ ก็อดรู้สึกสนุกสนานไปกับอิสระในการอยู่คนเดียวไม่ได้

ความรู้สึกที่ว่าตนเป็นผู้กุมความลับ การกระทำตนเองอย่างเต็มที่โดยคนอื่นไม่รู้ จัดเป็นสิ่งสำคัญ ที่ช่วยให้เด็กค้นพบความเป็นตัวเองที่ไม่มีใครเหมือน ยามอยู่คนเดียวเด็กจะมีโอกาสคิด ฝัน ตัวอย่างเช่นหนูต๋อยวัยสิบสองปี ชอบนั่งเล่นหมากรุกเงียบ ๆ กับแมวตัวโปรด หนูอ๊อดชอบนอนอ่านหนังการ์ตูนอวกาศ พร้อมกับวาดภาพมนุษย์ต่างดาวไปพลาง เป็นต้น

เด็กจะแสวงหาความเป็นสัดส่วนด้วยวธีต่าง ๆ เด็กต่างจังหวัดได้เปรียบที่มีสถานที่กลางแจ้ง ให้หลบลี้ไปได้มากกว่าเด็กในกรุง ซึ่งสภาวะแวดล้อมค่อนข้างแออัด แกอาจทำได้แค่นอนวาดรูปอยู่คนเดียวในห้องนอน ซึ่งแม่จะเดินเข้ามาเมื่อไหร่ก็ได้ ในขณะที่เด็กต่างจังหวัดนั่งตกปลาไล่จับผีเสื้อคนเดียวอย่างเพลิดเพลิน

เคารพสิทธิลูก   พ่อแม่ เองยังชอบความเป็นสัดส่วนของตัวเอง แต่กลับต้องการรับรู้ ความเคลื่อนไหวของลูกตลอดเวลา ว่าแกทำอะไร คิดอะไร พานรู้สึกโกรธเสียใจเมื่อเห็นลูกทำท่าอยากอยู่คนเดียว หรือไม่ยอมเล่าอะไรให้ฟัง ยิ่งเด็กที่โตเข้าสู่วัยรุ่นนั้น ยิ่งถือว่าความเป็นสัดส่วนเป็นอภิสิทธิ์อย่างหนึ่งซึ่งตนแสนชื่นชอบ

เด็กวัยเล็กจิ๋วไปจนถึงสิบปี ชอบวาดจิตนาการคนเดียว นึกภาพตัวเองทำสิ่งที่เก่งกาจ เป็นการขายจิตนาการที่กว้างไกล และเป็นการเรียนรู้เกี่ยวกับตนเองในขณะเดียวกัน ซึ่งตรงข้ามกับวัยรุ่นที่ย่างสู่ความเป็นผู้ใหญ่ที่หงอยเหงา เวลาอยู่คนเดียวที่สมองว่างเปล่า
จนฟุ้งซ่าน ติเตียนตัวเองต่าง ๆ นานา ถ้าลูกของคุณทำท่าว่าอยากอยู่คนเดียวอย่างเพลิดเพลิน ก็อย่าไปเซ้าซี้ชี้ชวนซักถามแกเลย ปล่อยแกไว้ตามลำพังเถิด

ลูกปิดบังอะไรหรือเปล่า ? คุณแม่อาจเป็นกังวลถึงการที่ลูกเก็บตัวเงียบอยู่คนเดียวว่า แกมีเจตนาที่จะปิดบังสิ่งไรจากคุณ หรือแอบทำในสิ่งที่คุณไม่ชอบ ซึ่งความสงสัยนี้มักกลายเป็นสงครามเย็นระหว่างพ่อแม่ กับลูกวัยรุ่น

แม่คนหนึ่งลงทุนค้นกระเป๋าเสื้อลูกชายทุกวัน เพื่อดูว่าแอบไปสูบบุหรี่มาหรือเปล่า
บ้างก็แอบฟังลูกพูด โทรศัพท์ อ่านจดหมาย สมุดบันทึก
ซักไซร้ไล่เรียงถี่ยิบว่าไปไหนมา ยิ่งซักมากเท่าไหร่ลูกยิ่งรู้สึกต่อต้าน รู้สึกผิด และทำตัวเหินห่างมากเข้าไปอีก

พ่อแม่คงลืมไปว่ามี ช่วงเวลาที่ลูกต้องได้รับการให้กำลังใจสนับสนุนเป็นพิเศษ ในยามที่อาจทำนั้น มิได้ซ่อนไว้ในลิ้นชักหรือกระเป๋าเสื้อ หากแต่อยู่ในดวงตา ในนิสัยต่างหาก

พ่อแม่ช่วยได้ด้วยการไม่เข้าไปเซ้าซี้ ถามซ้ำซากว่าเป็นอะไร   ให้ลูกตอบซ้ำสิบหนว่า "ไม่เป็น" ซึ่งเป็นคำบอกกล่าวทางอ้อมว่า "อย่ามายุ่งกับหนู" ปล่อยแกไว้ตามสบาย จนกว่าแกจะรู้สึกอยากเข้ามาพูดกับคุณเองจะดีกว่า

เด็กอยากอยู่ลำพัง บางครั้งเมื่อ เด็กต้องการความเป็นสัดส่วนนั้น แกจะไม่บอกตรง ๆ แต่หาทางเลี่ยงว่าเหนื่อย ง่วงไม่สบาย หรือเล่นกับเพื่อนอย่าง เสียไม่ได้ คุณควรอนุญาต ให้แกไปพักผ่อน ไปอ่านหนังสือหรือเดินเล่นคนเดียว

เด็กวัยรุ่นบางคนอาจสะบัดพรืดไประหว่างการสนทนา คุณแม่ไม่ต้องไปลากตัวแกกลับมาเอ็ดตะโร เพราะการที่แกผละจากมาแสดงว่าแกไม่ต้องการอยู่ตรงนั้น เป็นหน้าที่พ่อแม่จะต้องจัดเวลา และสถานที่ให้ลูกมีความเป็นสัดส่วนตามสมควร ในบ้าน ซึ่งจัดว่าเป็นที่สำคัญและอบอุ่นที่สุดของเด็ก ในเมื่อเวลาอยู่โรงเรียนนั้น แกหาที่เป็นสัดส่วนได้ยากเต็มที

เวลาเดินทางไปเที่ยวไหนไกลๆ เช่น ไปชายทะเล ลูกอาจอยากเดินเล่นริมหาดคนเดียว ก็ไม่ต้องไปตามแจทุกฝีก้าว ถ้าแกโตพอจะดูแลตัวเองได้ สำหรับเด็กเมืองหลวงนั้น การได้สัมผัสธรรมชาติแปลก ๆ ย่อมเป็นผลดีกับสุขภาพทางกายและใจ
สำหรับลูกวัยโตแล้วที่ทำท่าไม่อยากให้แม่ได้ยินเวลาพูดโทรศัพท์ ซึ่งจริง ๆ แล้ว ก็ไม่ใช่เรื่องลับ แต่ต้องการความเป็นสัดส่วนเท่านั้นเอง

อยู่คนเดียวมากเกินไปรึเปล่า ? พ่อแม่ชักเริ่มห่วงกับการที่ลูกชอบอยู่ตามลำพัง นักจิตวิทยาตั้งเวลาไว้ว่า เด็กโตใช้เวลาอยู่คนเดียวอาทิตย์ละ 15-30 ชั่วโมงนั้น ถือเป็นเรื่องปกติธรรมดา แต่ถ้าใช้เวลามากกว่านี้จึงค่อยน่าสงสัย และเริ่มเป็นห่วงขึ้นมาได้ถ้าแกทำท่าประหลาด แต่ถ้าแกอยู่คนเดียวนาน ๆ เพื่อทำงานอดิเรกที่ชอบ เช่น เล่นแสตมป์ หรือต่อรูปภาพ ก็ไม่น่าเป็นห่วงแต่อย่างใด

สำหรับเด็กเล็กนั้นบอกไม่ได้ว่า ควรใช้เวลาส่วนตัวมากน้อยแค่ไหน ขึ้นอยู่กับว่า
แกอาศัยอยู่ในแถบถิ่นใด ครอบครัวมีสภาพอย่างไร มีเพื่อนเล่นมากน้อยแค่ไหน ส่วนใหญ่แล้วปัญหาเด็กเล็กมักมีตรงที่แกหาเวลาเป็นตัวของตัวเองไม่ได้เลยมากกว่า เพราะโดนพี่เลี้ยงตามแจหรือเล่นกับเพื่อนแสนเพลิดเพลิน

การปล่อยให้ลูกอยู่ตามลำพังคนเดียวไม่ได้หมายความว่า คุณเป็นพ่อแม่ที่ไม่เอาใจใส่ในตัวลูก เพราะการยอมปล่อยให้ลูกเลือกใช้เวลาส่วนตัวได้ ก็ย่อมแสดงว่า คุณเป็นพ่อแม่ที่เชื่อถือไว้ใจตัวลูกมากเพียงไร นั่นเป็นที่มาของการแบ่งปันความรักฉันสมาชิกในครอบครัวอันลึกซึ้งนั่นเอง

พรรณราย

main