การลบรอยย่นด้วยยาสลายกล้ามเนื้อ
ด้วยโบตูลินั่ม ท๊อกซิน

นพ.ธาดา เปี่ยมพงศ์สานต์

องค์ประกอบที่สำคัญ ที่เร่งวัยร่วงโรยให้คนเราแก่ก่อนถึงวัยอันสมควร อาจเกิดจากพันธุ์กรรม การสูบบุหรี่ และการที่ได้รับแสงแดด ขบวนการเหล่านี้ทำให้ผิวหนังหย่อนยาน มีรอยย่นตื้นและรอยย่นลึก กล้ามเนื้อบนใบหน้าดึงผิวหน้า ทำให้เกิดรอยย่นลึก โดยเฉพาะบริเวณใบหน้าส่วนบน ผู้ที่ตีสีหน้าประจำทำให้มีรอยลึก ตั้งแต่วัยสาว เช่น นักแสดง รอยย่นลึก เหล่านี้จะชัดขึ้น เมื่อมีอายุมากขึ้น

ลักษณะรอยย่นลึกมี 4 แบบ

• การยกคิ้ว เป็นผลเนื่องมาจากการดึงของกล้ามเนื้อชื่อ ฟรอนตาลิส ทำให้เกิดรอยย่นลึกขวาง บริเวณหน้าผาก
• หน้านิ่วคิ้วขมวด เมื่อคนเราโกรธ หรือมีปัญหาค้างคาใจ เกิดในราย เช่น สามีเห็นว่าภรรยา ทำหน้าที่นี้มีมานานเลยเลื่อนตำแหน่งให้สูงขึ้น เป็นภรรยาหลวงเป็นต้น เกิดจากกล้ามเนื้อรอบดวงตา และขอบหัวคิ้ว
• ทำให้เกิดร่องรอยพาดขวางกลางจมูก เป็นเพราะกล้ามเนื้อ โปรซีรัส ข้างจมูก
• ตาหยี อันเกิดจากสายตาสั้น แล้วไม่ใส่แว่น อายุมากขึ้นแล้ว หน้าตาส่วนด้านข้างย่น ภาวะเครียดมานานหรือได้รับแสงไฟส่องมานาน เช่น นักแสดง เกิดจากกล้ามเนื้อรอบดวงตา บางคนมีน้ำตาไหลตลอดเวลา

เมื่อมีอายุมากขึ้น คิ้วค่อย ๆ ลาดลง ถ้าขอบในต่ำลงดูเหมือนคนหลับตา ทำให้มีผลต่อการลืมตามอง ในสมัยก่อนใช้วิธีผ่าตัดรอบดวงตา โดยการยกหน้าผาก อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อเส้นประสาท บริเวณใกล้เคียง จึงได้มียาสลายการทำงานของกล้ามเนื้อ ซึ่งเกิดจากแบคทีเรีย ที่ไม่ใช้ออกซิเจน คือ คลอสไดรเดียม โบตูลินั่ม มีทั้งหมด 8 ชนิด สามารถทำให้เกิดอัมพาตของกล้ามเนื้อต่าง ๆ ได้ แต่จากการทดลองได้เลือกขนาดของยาที่มีฤทธิ์พอเหมาะแก่กล้ามเนื้อชิ้นเล็ก ๆ บนใบหน้า จึงได้ปริมาณของท๊อกซิน ในการรักษารอยย่น อย่างมีประสิทธิภาพ และไร้ผลข้างเคียง

เราจะได้ผลอะไรจากการฉีดท๊อกซิน
ยาจะช่วยคลายกล้ามเนื้อของใบหน้า บริเวณที่เป็นรอยย่นลึก เช่น หน้าผากย่น, ตาหยี, รอยย่นพาดขวางดั้งจมูก และหน้านิ่วคิ้วขมวดจะหายไป ยาจะออกฤทธิ์ที่กล้ามเนื้อใต้ผิว เพราะฉะนั้นผิวหน้าจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงอะไรทั้งสิ้น

เชื้อโรคนี้ เป็นอันตรายต่อร่างกายหรือไม่
แน่นอนเชื้อโรคบางชนิด ย่อมเป็นอันตรายต่อร่างกาย โดยเฉพาะในปริมาณสูง ๆ แต่ปริมาณที่ฉีดเข้าร่างกายนั้นมีประมาณ หนึ่งในร้อยห้าสิบส่วน ซึ่งเป็นปริมาณน้อยมาก และยานี้ได้รับการตรวจสอบมานานกว่า 15 ปี องค์การอาหารและยาของสหรัฐ จึงปล่อยออกมาให้จำหน่ายได้ และการฉีด ฉีดเฉพาะกล้ามเนื้อมัดเดียว จึงไม่มีผลต่อกล้ามเนื้อ บริเวณอื่น ๆของร่างกาย

การฉีดเป็นอย่างไร
ยานี้อยู่ในรูปของผลึก เมื่อผสมน้ำเกลือ ยาจะสลายตัวในประมาณ 2-3 ชั่วโมง จึงต้องรีบฉีด และการฉีดเมื่อมีผู้มารับการฉีด จำนวน 5 คน เพราะว่ายา 1 ขวด มี 100 หน่วย ฉีดคนละ 20 หน่วย บริษัทผู้ผลิตไม่สามารถลดความเข้มข้น หรือปริมาณยาสำหรับการฉีด 1 คน ดังนั้นทุกคนที่นัดมาฉีดกรุณาไปตรงเวลาที่นัดฉีด การฉีดมีอาการเจ็บเล็กน้อยบริเวณที่ฉีด แต่ไร้การระคายเคือง หรือมีอาการบวมแดง บางคนอาจบ่นว่าแสบเล็กน้อย อาการข้างเคียง บางคนอาจมีไข้เล็กน้อย ปวดศีรษะ ชา หนังตาตก ส่วนใหญ่ที่ฉีดไม่มีอาการอะไร หลังการฉีดแล้ว ประมาณ 3 วัน บางรายอาจนานถึง 7 วัน รอยย่นต่าง ๆ จึง ค่อย ๆ ดีขึ้น เพราะยาออกฤทธิ์ช้า และอยู่นาน ประมาณ 6 เดือน บางคนที่ฉีดนาน 1 ปี ยังดีเหมือนเดิม ดังนั้น การฉีดครั้งต่อ ๆ ไป ขึ้นอยู่กับอาการว่ามีรอยย่นกลับคืนมาหรือไม่ ถึงแม้ว่าฉีดบ่อย ๆ ก็ไม่มีปัญหาอะไร และจะฉีดต่อเมื่อยาเก่าหมดฤทธิ์แล้ว บางรายฉีดไปแล้วยังไม่ดี คือ รอยย่นไม่หายไป ก็นัดมาทำใหม่ในคราวต่อไป เพราะว่ากล้ามเนื้ออาจทนยา หรือได้รับยาน้อยไปจึงไม่ออกฤทธิ์ อาจต้องใช้ยาความเข้มข้นสูงขึ้น เนื่องจากรอยย่นมี 2 แบบ คือ ลึกและตื้น เมื่อฉีดยาไปแล้วผลยังไม่ดีนัก เพราะแก้แบบลึกแล้ว แต่ชนิดตื้นยังไม่ได้แก้ อาจต้องพิจารณาการใช้ใยคอลลาเจนเสริม ฉีดบริเวณนั้น หรือในการที่ทำเลเซอร์ เปลี่ยนใบหน้าให้ดูสาวขึ้นหลังทำแล้ว เนื่องจากมีรอยย่นลึกอยู่แบบนี้ ก็ต้องเสริมด้วยยาคลายกล้ามเนื้อ นอกจากรอยย่นต่าง ๆ แล้วยาสลายการทำงานของกล้ามเนื้อนี้ ยังใช้รักษาโรคของกล้ามเนื้ออื่น ๆ เช่น บางคนเป็นอัมพาตใบหน้าครึ่งล่างเป็นต้น แพทย์จะฉีดยานี้สลายการทำงานของกล้ามเนื้อด้านตรงข้าม เพื่อให้กล้ามเนื้อทำงานน้อยลง ทำให้เกิดความสมดุลของใบหน้า หรือบางคนยิ้มแล้ว แทนที่จะดูสวยกลับมีลักษณะเหมือนแยกเขี้ยว ยานี้ทำให้ยิ้มแล้วดูสวยได้ ในกรณีที่ฉีดยาปริมาณสูงในโรคดังกล่าว ร่างกายอาจสร้างภูมิแพ้ต่อสารนี้ได้ แต่ภูมิแพ้นี้ค่อย ๆ หายไปเองในระยะเวลา 2-3 เดือน

ข้อห้ามในการใช้ยา เช่น คนแพ้ยาท๊อกซิน ผู้ที่เป็นอัมพาตต่าง ๆ การใช้ยาปฏิชีวนะ เช่น อีริโธรไมซิน และสเปกติโนมัยซิน ซึ่งทำให้ท๊อกซินมีฤทธิ์มากขึ้น และไม่ใช้ในคนตั้งครรภ์ และยาแคบโตพริลลดฤทธิ์ของยาท๊อกซิน

สรุป ยานี้นับว่าเป็นยาใหม่ มีประสิทธิภาพสูง สำหรับผู้ที่ไม่อยากผ่าตัดในการขจัดรอยย่นที่ขอบตา หน้านิ่วคิ้วขมวด แต่ฤทธิ์อยู่ไม่คงทน แค่ 6 เดือน และไร้อาการข้างเคียง หรืออันตรายใด ๆ

นพ.ธาดา เปี่ยมพงศ์สานต

main