น.พ.ดำรงค์พันธ์ วัฒนะโชติ

"โรคต่อมลูกหมากโต" และโดยเฉพาะ "ต่อมลูกหมากอักเสบ" มักจะทำให้เกิดปัญหา นอกเหนือจากอาการผิดปกติในการเก็บและขับถ่ายปัสสาวะและยังอาจรวมไปถึงความรู้สึก ที่ไม่สบอารมณ์ และปวดร้าวในขณะที่มีกิจกรรมทางเพศ ชายทุกวัยคงจะเคยได้ยินคำว่า "ต่อมลูกหมาก" ส่วนหนึ่งของอวัยวะในระบบสืบพันธุ์ร่วมทางเดินปัสสาวะ ต่อมนี้ถือว่า
เป็น ต่อมยุทธศาสตร์ที่สองรองลงมาจากต่อมลูกอัณฑะสองข้าง ขณะเดียวกันบ่อยครั้ง ที่คนมักจะเข้าใจผิด ว่าลูกอัณฑะเป็นต่อมลูกหมากไปก็มี ดังนั้นเมื่อถามท่านสุภาพบุรุษ ทั้งหลายว่ารู้เรื่องของต่อมลูกหมากอย่างจริงจังแค่ไหน คำตอบที่ได้รับก็คือไม่มากนัก เป็นส่วนใหญ่

เราจะพาท่านมาทำความรู้จักกับต่อมลูกหมากและโรคที่พบได้บ่อยรวมทั้งผลแทรกซ้อน ที่เกิดขึ้นโดยเฉพาะการรบกวนไปถึงสมรรถภาพและการมีกิจกรรมทางเพศ เมื่อทราบปัญหา จะได้เพิ่มความระมัดระวังและหมั่นเสริมสร้างพฤติกรรมในการป้องกันโรคเหล่านี้ไว้ เสียแต่เนิ่น ๆ คิดว่าดีกว่าป่วยเป็นโรคต่อมลูกหมากแน่นอน

ต่อมลูกหมาก เป็นอวัยวะในระบบสืบพันธุ์ของเพศชาย ต่อมมีลักษณะคล้ายลูกเกาลัด แต่ใหญ่กว่าเล็กน้อย อยู่ตรงบริเวณใต้กระเพาะปัสสาวะด้านหน้าท่อทวารหนัก ถ้าจะให้ข้อสังเกตจากภายนอกก็คือต่อมลูกหมากอยู่ตรงบริเวณฝีเย็บ ถ้าเรานั่งขี่จักรยาน ตำแหน่งที่ถูกกดอยู่บริเวณฝีเย็บตรงกับต่อมลูกหมากพอดี ต่อมลูกหมากเป็นส่วนที่หุ้ม รอบท่อปัสสาวะและท่อเล็ก ๆ จากต่อมลูกหมากจะเปิดที่บริเวณท่อปัสสาวะส่วนบน ในเพศชายอายุ 25 ปี ต่อมลูกหมากมีขนาดหนักประมาณ 20 กรัม หรือปริมาตร 20 มิลลิลิตร ต่อมลูกหมากมีหน้าที่ผลิตน้ำเมือกซึ่งจะถูกขับออกมาปนกับน้ำอสุจิเปรียบเสมือนเอ็นไซม์ ที่หล่อลื่นทำให้อสุจิมีความแข็งแรงว่องไว และมีประสิทธิภาพในการเข้าปฏิสนธิกับไข่ ในเพศหญิง ที่รอรับอยู่ในโพรงมดลูกในระยะที่ตกไข่ จึงทำให้การมีเพศสัมพันธ์ เทียบคุณภาพระหว่างคู่ครองในระยะนี้ตรงเจตนารมย์ที่ต้องการมีบุตร

ปกติขนาดของต่อมลูกหมากอยู่ภายใต้อิทธิพลของฮอร์โมนเพศชาย หลังจากอายุประมาณ 40 ปีขึ้นไป ขนาดและลักษณะของต่อมลูกหมากจะเริ่มเปลี่ยนแปลงไปตามอายุและโดยอิทธิพล ของฮอร์โมนเพศชายที่มีการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะระดับฮอร์โมนที่ชื่อ "ดีเอชที" หรือ ไดไฮโดรเทสโทสเตอโรน ซึ่งเปลี่ยนมาจาก "ที" หรือเทสโทสเตอโรน ฮอร์โมนนี้กระตุ้น ให้ต่อมมีการแบ่งตัวเพิ่มพูนขึ้นนำไปสู่ภาวะต่อมลูกหมากโต โดยเฉพาะส่วนเนื้อด้านใน ที่เริ่มบีบท่อปัสสาวะก็จะเริ่มทำให้มีอาการคล้ายกระเพาะปัสสาวะถูกกระตุ้นให้รู้สึก ปวดปัสสาวะบ่อย ๆ เริ่มจากกลางคืน กลางวัน ปวดกลั้นและต่อมาก็มักจะทำให้ปัสสาวะขัด ออกเป็นสายเบา ๆ ไม่สะดวก ถ้าเป็นมากก็อาจทำให้ปัสสาวะไม่ออกเลยก็ได้เรียกว่า "โรคต่อมลูกหมากโต" เพศชายส่วนใหญ่มักจะมีความวิตกกังวลกับการหลั่งน้ำอสุจิ หรือน้ำเมือกที่ขับออกมาเมื่อมีความต้องการและกิจกรรมทางเพศ ปกติต่อมลูกหมาก จะสร้างน้ำเมือก คิดเป็นปริมาณราว 30-40% ของจำนวนน้ำอสุจิที่หลั่งออกมาทั้งหมด ในแต่ละครั้ง ต่อมลูกหมากสร้างสารอาหารหลายชนิดที่เป็นประโยชน์ให้กับน้ำอสุจิ ได้แก่ สังกะสี กรดอะมิโน กรดโซตริก วิตามินซี วิตามินบี 12 ซัลเฟอร์ แมกนีเซียม แคลเซี่ยม
ทองแดง น้ำตาลฟลุกโตส สารจำพวกสเปอร์มีน และพุทเรซีน ซึ่งทำให้น้ำอสุจิมีกลิ่นเฉพาะ ที่เร้าอารมณ์ทางเพศ ปกติในช่วงที่มีการหลั่ง ต่อมลูกหมากมีการบีบตัวทำให้น้ำอสุจิ ไม่ไหลย้อนกลับไปในกระเพาะปัสสาวะแต่ขับเคลื่อนออกไปตามท่อปัสสาวะพร้อม ๆ กับการบีบรัดของกล้ามเนื้อในบริเวณแกนอวัยวะเพศและช่วงเชิงกราน ต่อมลูกหมากยังสร้าง สารคล้ายฮอร์โมนชื่อ พรอสตาแกรนดินส์ และเอ็นไซม์เช่น กรดฟอสฟาเทล หากว่าน้ำเมือกต่อมลูกหมากไม่ค่อยได้ถูกหลั่งออกมาบ่อย ๆ จากการมีกิจกรรมทางเพศ หรือการช่วยหลั่งตนเอง (masterbation) อาจจะทำให้เกิดความรู้สึกหน่วง ๆ บริเวณ จุดยุทธศาสตร์ดังกล่าวและเพิ่มความรู้สึกต้องการทางเพศหรือที่เรียกว่าฝันเปียก หรือการขับเคลื่อนออกมาเองขณะนอนฝันเห็นภาพดี ๆ

อย่างไรก็ตามโรคของต่อมลูกหมากที่สำคัญมี 3 โรค
โรคต่อมลูกหมากโต (พบ 80%) สร้างความรำคาญในการขับถ่ายปัสสาวะ
โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (พบ 18%) เป็นอันตรายต่อชีวิต ถ้าพบช้าก็เข้าระยะแพร่กระจาย
โรคต่อมลูกหมากอักเสบ (พบ 2%) มักมีอาการปวดร้าวอย่างรุนแรงและเรื้อรัง

โรคของต่อมลูกหมากที่รบกวนสรีระสมรรถภาพทางเพศโดยตรงคือ โรคต่อมลูกหมากอักเสบ พบในชายหนุ่ม มักจะเกิดการอักเสบของท่อปัสสาวะเช่น พวกหนองในเทียม หรืออาจจะเกิดการอักเสบติดเชื้อจากส่วนอื่น ๆ ก็ได้ เช่น ต่อมทอนซิล ถ้ามีอาการเฉียบพลัน มักจะมีไข้สูงคล้ายหวัด มีอาการปวดหลังและปวดขาโดยเฉพาะบริเวณฝีเย็บและลูกหมาก จนทำให้รู้สึกว่านั่งลำบาก และยังทำให้มีอาการถ่ายปัสสาวะอุจจาระเจ็บปวดไปด้วย และที่แน่นอนก็คือผู้ที่เป็นโรคต่อมลูกหมากอักเสบจะไม่อยากที่จะมีกิจกรรมทางเพศไปเลย เนื่องจากอาการปวดเกร็งขณะมีการหลั่ง รวมทั้งปวดร้าวระหว่างขา ทำให้สูญเสีย คุณภาพชีวิตในเรื่องสรีระทางเพศไปโดยสิ้นเชิง การรักษาต่อมลูกหมากอักเสบมักใช้เวลา นานหลายอาทิตย์ 2-6 อาทิตย์ เป็นอย่างน้อย ถ้าปล่อยทิ้งไว้เรื้อรังแล้วมักจะไม่มีอาการไข้ หากแต่มีอาการทางปัสสาวะเช่นปวดกลั้น กะปริบกะปรอยหยด ตอนบ่าย ร่วมกับอาการ ปวดเมื่อยบริเวณข้างเคียงเช่นเดียวกับหลังส่วนล่างและที่ขาหนีบ ฯลฯ นอกจากผู้ป่วย ควรจะต้องกินยาตามที่แพทย์แนะนำอย่างต่อเนื่องแล้ว วิธีการบำบัดรักษาด้วยตนเอง มีความจำเป็น รวมทั้งการบริโภคสารอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการอย่างเพียงพอ โดยเฉพาะแร่ธาตุสังกะสีและวิตามินซี เพราะมีส่วนช่วยในการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ ของต่อมลูกหมากให้หายคืนดีได้บ้าง

ปกติโรคต่อมลูกหมากโตไม่เกี่ยวกับการหย่อนสมรรถภาพทางเพศหรือเสื่อมสมรรถภาพ ทางเพศโดยตรง แต่ผลของการรักษาบางอย่าง เช่น ขูดหรือผ่าตัดต่อมลูกหมากออก จะเปิดทางออกของท่อปัสสาวะเป็นโพรงโล่ง ทำให้การหลั่งน้ำอสุจิวิ่งย้อนกลับทาง ไปเข้ากระเพาะปัสสาวะ จึงไม่เป็นที่ถูกใจสุภาพบุรุษวัยทองเช่นกัน จึงต้องเข้าใจว่า แพทย์ต้องการรักษาการขับถ่ายปัสสาวะขัดให้ดี ก็ต้องมีส่วนสูญเสียไปบ้าง แต่ก็ยังไม่ถึงไร้สมรรถภาพทางเพศ โรคที่เป็นปัญหาใหญ่คือมะเร็งต่อมลูกหมากซึ่งต้องได้รับการตรวจพบในระยะแรก หากปล่อยไว้นานการรักษาผ่าตัดไม่สามารถเก็บเส้นประสาทอวัยวะเพศให้ได้ หรือการ ฉายรังสี การตัดลูกอัณฑะออก เพื่อลดระดับฮอร์โมนเพศ เหล่านี้เป็นการรักษาที่แพทย์ จำเป็นต้องใช้ จึงมีผลทำให้สูญเสียสมรรถภาพทางเพศที่เพศชายหวงแหนไปโดยสิ้นเชิง

ท้ายที่สุดนี้การระวังรักษาสุขภาพต่อมลูกหมากไว้ให้ได้ดีนานเท่านานก็จะเป็นวัยทองบุรุษ ที่ยังถ่ายปัสสาวะได้ดีตามวัยและแฮปปี้กับสรีระสมรรถภาพทางเพศ ที่ยังเหลือไว้ เป็นเปอร์เซ็นต์ส่วนน้อยที่มีพลังสำหรับความรักในครอบครัวที่ยังทำให้นึกถึงอดีตเก่าๆ เมื่อแรกเริ่มได้เป็นอย่างดี

น.พ.ดำรงค์พันธ์ วัฒนะโชติ

main