ทญ.สุมนา สวัสดิ์-ซูโต

เมื่อเร็ว ๆ นี้ ได้เข้าคอร์สอบรมนอกสถานที่ติดต่อกันหลายวันผู้เข้าอบรมต้องค้างคืน ณ สถานที่ จัดอบรม ได้พักห้องรวม ที่มีผู้ร่วมห้องเกือบ 100 คน โดยใช้ห้องน้ำรวมกัน สังเกตเห็นว่า เมื่อเข้าห้องน้ำทีไร จะพบว่ามีคนกำลังแปรงฟันอยู่ทุกครั้ง แทบจะทุกเวลา ตั้งแต่ตื่นนอน หลังอาหารเช้า กลางวัน เย็น และก่อนเข้านอน ใจหนึ่งนึกยินดีว่า พวกเขาเอาใจใส่สุขภาพช่องปากกันดี ด้วยการแปรงฟัน แต่อีกใจหนึ่งก็คิดว่า เขารู้บ้างไหม ว่า แปรงฟันทำไม การแปรงฟันแต่ละครั้ง ได้ผลเป็นอย่างไร เพราะพบบ่อย ๆว่า ที่ผู้ป่วย มาพบทันตแพทย์ ด้วยเรื่องฟันผุ และเหงือกอักเสบ ทั้ง ๆ ที่ผู้ป่วยยืนยันว่า นอกจากแปรงฟัน ตอนตื่นนอนเช้า และก่อนเข้านอนแล้ว ยังแปรงฟันทุกครั้ง หลังอาหารอีกด้วย ไม่น่าจะมีฟันผุหรือมีหินปูนได้ง่าย ๆ

เราจึงควรมาทราบกันว่าอะไรเป็นตัวการที่ทำให้ฟันผุและเป็นโรคเหงือก ท่านผู้ที่ติดตามอ่านคอลัมน์สุขภาพปากและฟันเป็นประจำ คงจะพอทราบว่า แผ่นคราบจุลินทรีย์ (Dental plaque) ที่เกาะผิวฟัน เป็นสาเหตุของโรคเหล่านี้ แผ่นคราบจุลินทรีย์ที่เกาะตามคอฟันทั้งเหนือเหงือกและใต้เหงือก ถ้ามีปริมาณมาก และนานพอ มักจะทำให้เกิดโรคเหงือกอักเสบ ส่วนที่เกาะตามหลุมร่องฟัน จะทำให้เกิดโรคฟันผุ

ดังนั้นการป้องกันไม่ให้เกิดโรค คือต้องกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ออกจากผิวฟันให้หมด ซึ่งวิธีที่เราคุ้นเคย และทราบกันดี ก็คือการแปรงฟัน การแปรงฟันจะมีประสิทธิภาพดีแค่ไหน ขึ้นกับวิธีการแปรงฟัน เวลาในการแปรง แปรงสีฟัน และยาสีฟัน วิธีการแปรงฟัน จะไม่ขอกล่าวในที่นี้เพราะเคยเขียนไว้หลายครั้งแล้ว เป็นวิธีที่แปรงไม่ยาก ทำความสะอาดได้ดี และไม่ทำให้คอฟันสึก ท่านที่ยังไม่ทราบ หาอ่านได้จากแผ่นพับ ที่แจกตามคลินิกทันตกรรม หรืองานนิทรรศการ เกี่ยวกับสุขภาพ หรือทันตบุคลากร ซึ่งทุกคนยินดีให้คำแนะนำ

การแปรงฟันจะกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์บริเวณซอกฟันได้ไม่หมด จึงมีผู้คิดค้นอุปกรณ์ ในการทำความสะอาดซอกฟัน เพื่อมาเสริมการแปรงฟันในการกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ เช่น ไม้จิ้มฟัน ไหมขัดฟัน แปรงซอกฟัน แปรงกระจุกเดียว เป็นต้น

ไม้จิ้มฟันที่ถูกสุขลักษณะ ควรมีหน้าตัดเป็นรูปสามเหลี่ยมเรียวเล็ก ส่วนปลายแหลม เพื่อสอดเข้าไปตรงซอกฟันได้โดยไม่ทำอันตรายต่อเหงือก เวลาใช้ ให้ฐานของสามเหลี่ยม อยู่ชิดเหงือก สอดไม้เข้าไปจนรู้สึกติด แล้วจึงถูเข้าออก ด้านข้างของสามเหลี่ยม จะถูกับผิวฟัน ทำให้ฟันสะอาดได้ การใช้ไม้จิ้มฟันเป็นวิธีง่ายและสะดวก แต่ต้องใช้อย่างถูกต้อง ไม่ดันแรงเกินไป จะทำให้ฟันห่างได้หรือถูแรงไปจะทำให้ฟันสึกได้ ไม้ที่ใช้ทำไม้จิ้มฟัน ต้องเป็นไม้เนื้ออ่อน เช่น ไม้ส้ม ซึ่งจะนิ่มเมื่อถูกน้ำ และไม่เป็นเสี้ยน ซึ่งอาจตำเหงือก เป็นแผลอักเสบได้ ไม้จิ้มฟันจะทำความสะอาดได้เฉพาะผิวฟัน ที่อยู่เหนือเหงือก และเหมาะในการกำจัดเศษอาหารชิ้นใหญ่

ไหมขัดฟัน ปัจจุบันไหมขัดฟันทำออกมาหลายลักษณะ เช่น Dental floss ทำเป็นเส้น คล้ายเส้นด้ายแต่แบน เพื่อให้สอดผ่านด้านประชิดของฟันลงไปที่ซอกฟันได้โดยไม่ดันฟัน ให้ห่างออกจากกัน Dental tape คล้าย Dental floss แต่กว้างกว่า เป็นเส้นแบนกว้างคล้ายเทป จะทำความสะอาดผิวฟันได้มากกว่า อีกชนิดคือ Super floss เป็นเส้นใยโปร่ง ๆ สานกันคล้ายฟองน้ำ เมื่อถูกน้ำจะเป็นเส้นพองกลม แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ
ส่วนปลาย จะเป็นเส้นไนล่อน ค่อนข้างแข็ง เพื่อสอดผ่านเข้าไปในซอกฟัน
ส่วนที่ 2 จะเหมือน Dental floss ใช้ทำความสะอาดผิวฟันส่วนที่อยู่ใต้เหงือก
ส่วนสุดท้าย ที่เป็นฟองน้ำใช้ทำความสะอาดผิวฟันที่อยู่เหนือเหงือก และทำความสะอาด ใต้ฟันปลอมชนิดติดแน่น
วิธีใช้ไหมขัดฟัน คือ สอดหรือกดไหมขัดฟันผ่านลงไปในซอกฟัน แล้วดึงโอบไหมขัดฟัน ให้ถูผิวฟัน ไหมขัดฟันจะลงไปใต้เหงือกได้ ถูตั้งแต่ใต้เหงือกขึ้นมาเรื่อย ๆ เหมือนใช้ผ้าเช็ดตัวถูหลัง แล้วกลับข้างให้ไหมโอบฟันอีกซี่ แล้วจึงดึงออก จะเห็นได้ว่า ไหมขัดฟันนี้จะทำความสะอาดผิวฟันได้ทั้งส่วนที่อยู่เหนือเหงือกและใต้เหงือก

แปรงซอกฟัน ลักษณะคล้ายแปรงล้างขวดย่อส่วนลงมา จนขนาดเล็กพอที่จะสอดเข้าไป ทำความสะอาดซอกฟันได้ แปรงนี้มักใช้กับฟันที่ห่างหรือมีช่องระหว่างฟันกว้าง วิธีใช้คือ สอดแปรงเข้าไปบริเวณซอกฟันแล้วดึงเข้าออกเพื่อให้ขนแปรงถูผิวฟัน แปรงนี้ทำความสะอาดได้เฉพาะผิวฟันเหนือเหงือกเท่านั้น

แปรงกระจุกเดียว ลักษณะเหมือนแปรงสีฟัน แต่แทนที่จะมีขนแปรงเรียงเป็นแถว ก็จะมีขนแปรงเพียงกระจุกเดียว ใช้สำหรับแปรงฟันที่ซ้อนเก ซึ่งแปรงสีฟันธรรมดา ทำความสะอาดได้ไม่ทั่วถึงและใช้แปรงด้านหลังสุดของฟันซี่สุดท้าย ซึ่งมักจะแปรงไม่ถึง ถ้าใช้แปรงสีฟันธรรมดา หรือใช้แปรงธรรมดาแล้วคลื่นไส้จะอาเจียน เพราะขนาดใหญ่ไป ก็ใช้แปรงนี้ได้ นอกจากนี้แปรงกระจุกเดียวยังใช้ทำความสะอาดคอฟันได้ดี โดยเฉพาะด้านใกล้ลิ้น แปรงนี้ถ้าใช้อย่างถูกวิธีอาจทำความสะอาดผิวฟันที่อยู่ใต้เหงือก ได้ด้วย

ที่กล่าวมาทั้งหมดคือ อุปกรณ์ทำความสะอาดฟันหรืออุปกรณ์กำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ การแปรงฟันเพียงอย่างเดียวกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ได้ไม่หมด โดยเฉพาะบริเวณซอกฟัน จึงควรใช้ไหมขัดฟันหรืออุปกรณ์อื่นร่วมด้วยตามเหมาะสม ท่านอาจขอคำแนะนำได้จาก ทันตแพทย์ที่ดูแลท่าน ถ้าผิวฟันปราศจากแผ่นคราบจุลินทรีย์แล้ว ท่านก็จะปราศจาก โรคฟันผุและเหงือกอักเสบ

ทญ.สุมนา สวัสดิ์-ซูโต

main