Al-Azhar telah diasaskan pada zaman Kerajaan Fatimiyyah dalam tahun 358 H bersamaan 969 M oleh Jawhar Al-Saqolly, seorang panglima perang yang bertanggungjawab mengambil alih kuasa Kerajaan Abbasiah. Lanjutan daripada itu, Al-Saqolly telah membina sebuah masjid sebagai tanda kesyukurannya yang dikenali sebagai Masjid Kaherah.
    Setelah seabad lamanya, nama masjid itu telah ditukar dengan nama Masjid Al-Azhar bersempena nama Fatimah Az-Zahra', puteri kesayangan Baginda Rasulullah S.A.W. Solat jemaah yang pertama telah diadakan pada 2 Ramadhan 361 H.
    Fungsi Masjid Al-Azhar sebagai pusat pengajian telah dimulakan pada tahun 996 M yang dikenali pada ketika itu dengan nama Masjid Kaherah. Ini berlaku kerana salah seorang khalifah Kerajaan Fatimiyyah mengarahkan pengajian setiap hari Jumaat diadakan.
    Dua tahun kemudiannya, konsep pendidikan telah diperluaskan dengan pengambilam pelajar asing. Pada dasarnya, perngajian diadakan bertujuan untuk menerapkan fahaman Syiah. Namun demikian, panglima Solahuddin Al-Ayubi seorang pahlawan Islam yang terbilang telah berjaya mengambil alih tampuk pemerintahan Mesir daripada Kerajaan Fatimiyyah dan menyerahkan semula kepada Kerajaan Abbasiah yang berpusat di Baghdad.
    Pada ketika itu, kegemilangan Al-Azhar semakin merosot. Dengan keazaman Solahuddin Al-Ayubi yang tinggi maka beliau berjaya mengembalikan kegemilangan dan keunggulan Masjid Al-Azhar sebagai pusat keilmuan sekaligus membersihkannya daripada pengaruh Syiah.
    Pada tahun 1290 M, tampuk pemerintahan Mesir telah jatuh ke tangan Mamluk. Pada zaman ini, sistem pengajian Al-Azhar telah diperbaiki dengan mengutamakan beberapa aspek penting iaitu :

   1) Menghidupkan Pendidikan Bahasa Arab di Al-Azhar.
   2) Mempertahankan Undang-undang Syariah Islamiah.
   3) Pendidikan menurut prinsip Al-Quran Karim.
   4) Mempertahankan Islam daripada pengaruh fanatik dan kepercayaan  karut.

    Al-Azhar menjadi terkenal kerana kejayaannya melahirkan ulama' yang berkaliber. Apabila Empayar Uthmaniah mengambil alih tampuk pemerintahnan Mesir daripada Kerajaan Mamluk, ia menjadikan Syariah sebagai 'Basic Rule' Sistem pendidikan Al-Azhar yang serba lengkap berjaya melahirkan graduan dan cendiakawan yang optimis dan dan komited. Ini adalah kesan daripada berkat asuha ulama' yang ikhlas menabur bakti untuk meninggikan syiar Islam . Ini merupakan sumber inspirasi graduan-graduan dari seluruh dunia untuk menimba ilmu daripada para ilmuan Al-Azhar.

CAWANGAN AL-AZHAR
    Mulai sesi 1993/94, Universiti Al-Azhar mula menghantar sebahagian pelajar Malaysia ke tujuh cawangannya di luar Kaherah iaitu :

    1) Damanhur ( Ikhwah )
    2) Iskandariah ( Akhawat )
    3) Tanta ( Ikhwah )
    4) Dumyat ( Ikhwah )
    5) Zaqazik ( Ikhwah )
    6) Syibin El-Kum ( Ikhwah )
    7) Mansurah ( Ikhwah dan Akhawat )
 

DI ANTARA FAKULTI YANG TERDAPAT DI AL-AZHAR

    1) Syariah Dan Undang-undang
    2) Usuluddin
    3) Pengajian Islam
    4) Bahasa Arab
    5) Perubatan,Pergigian Dan Farmasi
    6) Perdagangan,Pendidikan Dan Pertanian
    7) Kejuruteraan
    8) Sains dan lain-lain
 

PENGENALAN KULIAH
1.Kuliah Syariah Dan Undang-undang
    Ia tebahagi kepada dua Jabatan iaitu pertamanya ialah Syariah dan Undang-undang mengambil masa selama 5 tahun dan keduanya Syariah Islamiah selama 4 tahun.Diantara matapelajaran yang diajarkan ialah Al-Quran, Fekh Perbandingan Fekh Syafie,Fekh Ayat Ahkam,Fekh Sunnah,Usul Fekh,Tauhid, Sejarah Perundangan Islam, Nahu dan Saraf, Bahasa Ingggeris,
Undang-undang Kekeluargaan Islam dan Esei.

2.Kuliah Usuluddin.
    Ia mempunyai 14 matapelajaran.Dalam tahun 3 ,pengkhususan akan dibuat sama ada ke jabatan Akidah Falsafah,Hadis atau Tafsir.Antara matapelajaran yang diajar ialah Al-quran dan tajwid,Dakwah,Tafsir,Ulum Quran,Hadis,Ulum Hadis,Falsafah,Mantiq,Fekh,Balaghah dan Adab, Nuzum,Milal Wa Nihal,Tasauf,Bahasa Ingeeris dan Tauhid.

3.Kuliah Bahasa Arab.
    Ia mempunyai 14 matapelajaran.Diantaranya ialah Al-Quran, Nusus, Adab, Nahu Saraf, Balaghah,Fekh,Tauhid,Tafsir,
Undang-undang Kekeluargaan Islam, Bahasa Inggeris dan sebagainya.

4.Kuliah Pengajian Islam.
    Ia mempunyai 14 matapelajaran asas daripada semua kuliah.Diantaranya ialah Al-Quran , tafsir dan Ulum Quran Nahu saraf, Tauhid, Falsafah, Adab Balaghah, Bahasa Inggeris , Hadis dan Ulum Hadis, Usul fekh, Fekh dan lain-lain.
 
 

Universiti Al-Azhar As-Syarif
Kuliah Syariah Wal-Qonun
Damanhur,Egypt

     Universiti Al-Azhar As-Syarif di Damanhur merupakan salah satu daripada cawangan-cawangan Universiti Al-Azhar. Universiti Al-Azhar di Damanhur hanya menyediakan tempat untuk para ikhwah sahaja. Kursus yang disediakan pula cuma kuliah Syariah Wal Qanun. Kuliah Syariah Wal Qanun ini terbahagi kepada dua syu'bah. Pertamanya kuliah Syariah Wal Qanun syu'bah Qanun dan keduanya  syu'bah Syariah Islamiah. Kebanyakan Penuntut Malaysia di sini mengambil syu'bah yang kedua iaitu kuliah Syariah Wal Qanun syu'bah Syariah Islamiah. Di Damanhur ini terdapat kira-kira 300 orang penuntut dari Malaysia yang terdiri daripada pelbagai negeri.