En Cospeito, na aba do monte pequeno que forma a Feira do Monte, hai unha lagoa que lle chaman dos patos, e máis volgarmente, lagoa de Valverde. E, xunto dela, no alto, alevántase o sagrado da Virxen do Monte, que é de moita sona e moi visitada por toda esta comarca.
    E din que, no sitio onde hoxe en día está a lagoa, había nalgún tempo unha vila que chamaban de Valverde, que era moi importante, e que un día foi á vila un probe e pidío pousada, ou siquera algún cortizo onde pasar aquela noite. E unhos din que era un probe home que iba polas portas do mundo, e outros que era a misma Virxen en persona, pero disfrazada. O caso é que naide tiña lástema daquel probe, i, en vista do caso, el salío do poblado e foise a unha casiña que había na Feira do Monte, onda unha familia que tamén era moi probe, anque honra non lles faltaba. E esta familia recibíuno de moi bon agrado. E, como non tiñan apenas qué comer, determinaron de matar a única becerra que lles quedaba, pra poder darlle de cenar ao probe.
    E, desque cenaron, o probe ordenóu que os ósos grandes os botasen nunha corte, e os ósos pequenos noutra.
    E, ao outro día ben cedo, erguéuse o probe, e comenzóu a chamar polo dono da casa, e a mandarlles munxir as vacas e botar os becerros a mamar. E o dono seguía durmindo, e non lle facía ningún caso. Pero o probe seguía berrando o mismo, e o dono negábase, e dicíalle:
    - ¿Cómo hei de munxir as vacas e botar os becerros a mamar, homiño de Dios, se a única becerra que tiña matéina o víspera pra poder faguer a cena de todos?
    I o probe contestóulle:
    - Tan certo é que tes becerros e vacas
      como que a vila de Valverde
      asolagóuse nas augas.
    E, con esto, o probe desapareceo e non se vío máis. E o amo e a súa familia saliron pola porta e viron que, tal como dixera aquel probe, a vila de Valverde fora afundida en castigo do mal que o tratara. E logo foron ás cortes, e atoparon que, naquela onde botaron os ósos grandes, había vacas e, na outra, onde botaron os ósos pequenos, había becerros. E eles puxéronse moi contentos.
    Pero no sitio da vila de Valverde todo era unha gran lagoa, e, no alto do monte, había unha capela cunha imaxen da Virxen, que, por alcontrarse en chamarro, lle chamaron a Virxen do Monte, e así lle quedóu.
    Contan que, aló nos fondales da lagoa, e cando veñen as secas de vrao, pódense ver as chamineas de algunhas das casas fundidas, e máis a torre da igresia, e hai quen di que hasta se senten as campás de aquela vila desgraciada de Valverde.

O LAGO DE DONIÑOS (Ferrol)