Achternaam: Blaman

Voornaam: Anna

Geboren: 31-01-1905

Te: Rotterdam

Overleden: 13-07-1960

Te: Rotterdam

Pseudoniem(en): Anna Blaman was het pseudoniem van Johanna Petronella Vrugt.

Werk:

Poëzie:

• In 1938 bood Anna Blaman een dichtbundel aan uitgever Stols aan. Deze werd geweigerd.
• Over zichzelf en anderen (gedichten en beschouwingen, samengesteld door Alfred Kossmann en de zus van Anna Blaman) (1963) (herdrukt als 'Mijn eigen zelf')

Proza:

• Peter Minne (1929- op het laatste moment toch niet gepubliceerd)
• Het gele huis te huur (verhalen van Anna Blaman, F. Bordewijk e.a.) (1940)
• Vrouw en vriend (1941)
• Ontmoeting met Selma (1943 - clandestien uitgegeven)
• Eenzaam avontuur (1948)
• De kruisvaarder (1950)
• Ram Horna (verhalen) (1951)
• De doolhof (roman, waarvan 8 auteurs ieder een hoofdstuk schreven, met een prijsvraag, waarbij de lezers de juiste schrijver bij ieder hoofdstuk moesten plaatsen) (1951)
• Op leven en dood (1954)
• Overdag (verhalen) (1957)
• De verliezers (onvoltooid) (1960)
• Verhalen (bloemlezing) (1963)
• Ontmoeting met Selma/De kruisvaarder (1969)
• Spelen of sterven (1974)
• Fragmentarisch (nagelaten proza, door H. Struyker Boudier) (1978)
• Drie romans (door A. Meinderts) (1985)
• Droom in oorlogstijd (Nagelaten verhalen) (door A. Meinderts) (1985)

Vertalingen:

Vertaald:

• 'Vrouw en vriend' verscheen in 1942 in Italië als 'Donna e amico'.
• 'Auf Leben ubd Tod' (1954)
• 'Einsames Abenteuer' verscheen in 1988 in Zwitserland, vertaald door Maria Csolány.
• 'Vader, moeder en zoon' werd in het Hongaars vertaald.
• 1 verhaal: 'Einsames Abenteuer. Prolog' in 'Frauen in den Niederlanden. Erzählungen' (1992)

Brieven:

• Ik schrijf het je grof-eerlijk. Briefwisseling van Anna Blaman met Emmy van Lokhorst en Sonja Witstein (door A. Meinderts) (1988)
• Dit tussen ons is geen eenzaam avontuur: brieven aan Marie-Louise Douclart de la Gree en aan Alie Bosch (ingeleid en bezorgd door Aad Meinderts) (1990)

Essays:

• Anna Blaman over zichzelf en anderen (gedichten en beschouwingen, samengesteld door Alfred Kossmann en de zus van Anna Blaman) (1963) (herdrukt als 'Mijn eigen zelf')

Toneel:

• Anna Blaman schreef 'wagenspelen' voor de 30-aprilfeesten in Rotterdam
• In duizend vrezen (1956)
• Het Costerman-oproer (1957)
• Het De Vletter-oproer (1959)
• In duizend vrezen. Vier wagenspelen, bezorgd en ingeleid door A.J.M. Meinderts en M.A.Th. Zoetmulder (1983)

Anna Blaman vertaalde stukken voor het Rotterdams Toneel. Ze was als dramaturge verbonden aan het idealistisch toneelgezelschap 'De Rotterdamse Comedie'. Hiervoor schreef ze bijv. als nieuwjaarswens een 'Thomasvaer-en-Pieternelspel' dat werd opgevoerd op 1 januari 1954.

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 2 gedichten in 'Novellen en gedichten' (boekenweekgeschenk 1941)
• 1 gedicht: 'Verduistering' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 2 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 4 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 4 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)

Proza:

• 1 verhaal: 'Hotel Bonheur' (uit 'Overdag') in de Prisma-pocket 'Moderne Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk.
• 1 verhaal: 'De liefde en Adriaan' in 'Keur van Nederlandse verhalen', verzameld door P. Maassen (1963)
• 1 verhaal: 'Sterven' in Nieuwe Nederlandse verhalen' verzameld en ingeleid door P. Maassen (z.j.)
• 1 verhaal: 'Vader, moeder en zoon' in 'Meester der Nederlandse vertelkunst na 1945', bijeengebracht door Gust Gils en Bert Schierbeek (1967)
• 1 verhaal: 'De arme student. Een kerstverhaal' in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• 1 citaat in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973): 'Als mensen zich voor alles interesseren, interesseren zij zich eigenlijk nergens voor.'
• 1 verhaal: 'De liefde en Adr-iaan' in ''s Werelds beste korte verhalen', door Readers Digest (1973)
• 1 verhaal: 'De zwemmer' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 verhaal: 'Carolus' in 'Het tandpastahondje.Schrijvers over huisdieren', Bulkboek 70 (1977)
• 1 verhaal: 'Ontmoeting met Selma' in '24 manieren om in tranen uit te breken. Nederlandse verhalen over vrouwen door vrouwen', samengesteld door Hannemieke Stamperius (1981)
• 1 fragment: 'De verwoesting van Rotterdam' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 verhaal: 'Spelen of sterven' in: 'Uitgelezen, 69 stukjes om te lezen', verzameld door André Aalsering e.a. (1982)
• 1 verhaal: 'Blauwe ogen' in 'De Kat in de boekenkast. Nederlandse schrijvers over katten'samengesteld door Tilly Hermans en Pieter van Oudheusden (1984)
• 1 bijdrage: 'Zonder honger, zonder medelijden' in 'Bijna honderd. Meulenhoff 1895-1985. Verhalen en gedichten van schrijvers uit het literaire fonds' (1985)
• 1 verhaal: 'De rode beuk' in '15 verhalen over bomen' (ca. 1985)
• 2 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'Spelen of sterven' in 'De mooiste van de klas. Schoolverhalen uit de wereldliteratuur' (1990)
• 1 verhaal: 'Het geheim en het bewijs' in 'Brandend zand. Zonnige strandverhalen', samengesteld door Jaap Voerman en Nanda Meijnen (1991)
• 1 verhaal: 'Zonder honger, zonder medelijden' in 'De ware Jacob. Liefde in de Nederlandse literatuur', samenstelling Nanda Meijnen en Jaap Voerman (1992)
• 1 verhaal: 'De arme student' in 'Io Vivat'. Verhalen over het studentenleven' (1992)
• 1 verhaal: 'Hotel Bonheur' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 verhaal: 'De arme student' in 'Een witte kerst', samengesteld door Jaap Voerman (1994)
• 1 fragment uit 'Over zichzelf en anderen' in Vrouwenlevens. Honderd jaar vrouwen over hun leven', samengsteld door Margot de Waal (1995)
• 1 fragment uit 'Op leven en dood' in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• Anna Blaman debuteerde in het maandblad 'Werk' in 1939 met het verhaal 'Romance'.
• Anna Blaman leverde bijdragen aan 'Helicon, Tijdschrift voor poëzie'.
• Anna Blaman publiceerde gedichten in 'Criterium'.
• Anna Blaman werkte mee aan de rubriek 'Vrij spel' in 'Het Vrije Volk' en aan 'Litterair paspoort'.
• In de 'Haagse Post' van 26-05-1956 verscheen van Anna Blaman het artikel 'De roman in opspraak'.
• Na haar dood werd in 'Ruimte, Driemaandelijks cahier' nr. 18 van december 1962 een 'schets' van Anna Blaman uit de jaren twintig gepubliceerd.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Schrijvers prentenboek nr. 8, Anna Blaman (1962).
• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop Anna Blaman uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond Alfred Kossmann.
• 1 jeugdfoto (14 jaar) in: 'Zoals ze waren.... Miesje Bouwman Jantje Wolkers en nog 179 zeldzame jeugdfoto's van beroemde (en beruchte) Nederlanders' (z.j.).
• Kees Fens, 'Loodlijnen' (1967), blz. 74-76: Anna Blaman. (eerder verschenen in 'De Tijd')
• Henk Struyker Boudier, Speurtocht naar een onbekende, Anna Blaman en haar Eenzaam avontuur (proefschrift) (1973).
• Corrie Lührs, 'Mijn zuster Anna Blaman' (1976)
• Bulkboek 71 was gewijd aan Anna Blaman, met als titel: 'De rode beuk en andere verhalen'.
• Een bijdrage over Anna Blaman in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Leo Ross (juni 1981).
• Bij de herdruk van 'Op leven en dood' in 1985 gaf Meulenhoff in de serie literair Moment het boekje 'Anna Blaman informatie en herinneringen' uit.
• Bart Kosta uit 'Eenzaam avontuur' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Eenzaam avontuur' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1948.
• Theatergroep Mevrouw Jansen bracht in 2004/2005 'Blaman, De musical', o.a. op 30-01-2005 opgevoerd t.g.v. haar honderdste geboortedag.

Literaire prijzen:

• Anna Blaman weigerde in 1949 de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs voor 'Eenzaam avontuur', omdat ze gekwetst was door de (kleinburgerlijke) kritiek op haar werk en op de oprechtheid daarvan (ook in het juryrapport !).
  
  ...enig bezwaar in de op de spits gedreven eenzijdigheid van het door Anna Blaman gestelde probleem, waarbij aan de volheid van het leven misschien te weinig recht wordt gedaan. (Uit het juryrapport van de Van der Hoogtprijs)
  
  Tegenover de lof van de commissie staan bezwaren, die voor een groot deel niet het artistieke raken. Hierin vind ik aanleiding om u te verzoeken mijn weigering niet alleen als een persoonlijke reactie te zien, maar deze te beschouwen als een principiële afwijzing. (Anna Blaman, reactie aan de jury van de Van der Hoogtprijs)
  
• Literatuurprijs 1949 van de gemeente Amsterdam voor 'Eenzaam avontuur'.
• Literatuurprijs 1956 van de gemeente Amsterdam voor 'Op leven en dood'.
• P.C. Hooftprijs 1956 voor haar hele oeuvre. (Haar dankwoord is opgenomen in 'Over zichzelf en anderen')

Anna Blaman was lid van de jury voor de volgende prijzen:

• Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945, 1951
• Reina Prinsen Geerligs-prijs 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960
• Novelleprijsvraag CPNB 1953
• Prozaprijs van de gemeente Amsterdam 1954
• Bijenkorf-literatuurprijs 1957
• Mr. H.G. van der Vies-prijs 1958, 1960
• P.C. Hooft-prijs 1959

Het Anjerfond reikt jaarlijks de Anna Blaman-prijs uit. De prijs (geldbedrag + legpennig) is bestemd voor schrijvers en dichters met nauwe banden met het Rijnmondgebied.

Opmerkingen:

• Anna Blaman is geboren aan het Vredenoordplein in Rotterdam. Haar vader, Pieter Jacob Vrugt, was eerder getrouwd geweest met Helena Elizabeth Krijger. Na van haar gescheiden te zijn, trouwde hij op 17-08-1904 met Johanna Karolina Wessels. Zij kregen drie kinderen (waarvan één al voor het huwelijk). Anna was het tweede kind.
• Haar vader verkocht, verhuurde en repareerde fietsen. Deze handel liep goed. Toen hij op 44-jarige leeftijd overleed aan een hartkwaal liet hij zijn gezin vier fietsenzaken na. Anna had geen goede band met haar vader. Ze vond hem wreed ten opzichte van dieren en hij wilde van haar, ondanks haar zwakke gezondheid, (hardhandig) een 'flinke meid' maken.
• Na de dood van haar vader verkocht haar moeder de fietsenzaken en begon een pension in de Weste Wagenstraat. Dergelijke pensions komen we later in het werk van Anna Blaman tegen (bijv. in 'Vrouw en vriend')
• In haar vroege jeugd verhuisde ze regelmatig. Ze zat op de lagere school in de Robert Fruinstraat .
• Anna Blaman volgde de kweekschool (aan de Persoonshaven) en haalde in 1924 haar onderwijsakte en in 1926 de hoofdakte. Later (1945) haalde ze nog een MO-akte Frans. In haar kweekschooltijd werd ze zich bewust van haar homoseksuele geaardheid. In 1936, toen ze in het ziekenhuis lag i.v.m. een nierziekte, maakte ze kennis met Alie Bosch, de vrouw waarmee ze haar hele leven bevriend zou blijven.
• Ze had een paar administratieve functies en was later lerares Frans, maar vanwege haar gezondheid kon ze niet veel werk aan.
• Van 1928 tot haar dood in 1960 woonde Anna Blaman in het pension van haar moeder op het adres: De Vliegerstraat 50a, lange tijd samen met haar moeder (later met nieuwe vriend) en haar zus Corrie (en haar man).
• Na de Tweede Wereldoorlog legde ze zich helemaal op het schrijven toe.
• Anna Blaman debuteerde in 1941 met 'Vrouw en vriend'. In de NSB-pers werd er negatief over geschreven. Het boek had (wellicht mede daardoor) zo'n succes, dat het zelfs op de zwarte markt werd verhandeld.
• Vanwege de erotische en homoseksuele passages in haar tweede boek 'Eenzaam avontuur' reageerde de gereformeerde en de katholieke pers vernietigend. Tijdens de boekenweek van 1949 organiseerde men een schijnproces in Rotterdam over dit boek.
• Terugkerende thema's in het werk van Anna Blaman zijn de zinloosheid en eenzaamheid van het bestaan, het angstig ronddwalen van de mens op de van God verlaten wereld en de verschillende verschijningsvormen van de liefde. Maar, hoe bitter ze dit ook beschrijft, ze kiest in haar werk de kant van degene die blijft vechten voor waardigheid.
• Ze werd beïnvloed door het Franse existentialisme. Ze reisde ook enkele keren naar Frankrijk, o.a. in 1950 met een reisbeurs van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
• In 1951 werkten Anna Blaman met Josepha Mendels aan een gezamenlijke roman. Deze is nooit verder gekomen dan vier hoofdstukken. Deze hoofdstukken zijn te vinden in 'Fragmentarisch'.
• In 1950/1951 schreef Anna Blaman brieven aan S.F. Witstein (1920-1978). Hierin komt vooral haar opvatting over literatuur duidelijk naar voren. De briefwisseling werd uitgegeven in 1988 als: 'Ik schrijf het je grof-eerlijk. Briefwisseling van Anna Blaman met Emmy van Lokhorst en Sonja Witstein' (door A. Meinderts).
• In de eerste druk van 'Ram Horna' (1951) stond o.a. het verhaal 'Feestavond'. Uit latere drukken is dit verhaal verdwenen. Het werd wel weer opgenomen in 'Verhalen' (1963).
• In 1952 richtte Anna Blaman samen met W.A. Wagener en A.J. Teychiné Stakenburg de 'Rotterdamse Kring van Auteurs' op. Hiervan werd ze voorzitter.
• Anna Blaman schreef cabaretteksten voor Wim Sonneveld.
• In 1955 heeft Anna Blaman een hartinfarkt gehad. Na een maandenlange verpleging genas ze weer, maar ze moest rustig aan blijven doen.
• Anna Blaman stierf op 13 juli 1960 aan een hersenembolie (bloedstolsel in de hersenen). In november van dat jaar werd haar onvoltooide roman 'De verliezers' gepubliceerd. In een fragment van een brief aan haar uitgever aan het slot staat de opzet van de laatste hoofdstukken aangegeven.
• Anna Blaman werd op 16-07-1960 begraven op de begraafplaats Hofwijk aan de Delftseweg in Overschie (graf I-180). Op haar steen kwamen de eerste woorden van haar gedicht 'Winter': Ik ben gestorven zonder het te weten / want anders had ik mij toch wel verzet. In 1990 werd haar graf geruimd.
• In Leeuwarden is het 'Anna Blamanhuis' te vinden, dit Anna Blaman Huis is in Nederland het interculturele archief en de bibliotheek op het gebied van homoseksualiteit, met een unieke collectie boeken, beeld en geluid, tijdschriften, documentatie etc. Zie hieronder bij 'Links' voor meer informatie.

Anderen over Anna Blaman:

• Want Rotterdam komt overeen met haar karakter. Zij is recht op en neer. Zij is oprecht en hartelijk en men kan met haar praten zonder omwegen. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 62)
• Het weigeren van een prijs of onderscheiding heeft meestal iets arrogants of berekenends. Respect voel je zelden. Voor Anna Blaman, destijds, die zich terecht gekwetst voelde door lompe betuttelaars. (Hans Warren, Geheim Dagboek 1963-1970, blz. 61, 25-10-1964)
• Na lezing van het boekje kan ieder die de schrijfster niet persoonlijk gekend heeft, haar niet anders dan zeer sympathiek en vooral uitermate bescheiden vinden. Haar grootheid als mens blijkt m.i. vooral uit haar reacties op de aanvankelijke verguizing van haar roman Eenzaam avontuur. ... De lezer zal er ook van onder de indruk komen, hoe ernstig Anna Blaman haar werk als schrijfster nam. Daardoor moeten aanvallen op dat werk, onfatsoenlijke aanvallen althans, haar wel bijzonder gekwetst hebben. (Kees Fens, over 'Anna Blaman over zichzelf en anderen' in: 'Loodlijnen', blz. 74/75)
• Een interessant detail is dat ik in Rotterdam logeerde bij de moeder van Anna Blaman, die ik als jong meisje daar zeer goed gekend heb. Het was een afwezig kind dat buiten de werkelijkheid stond. Het gebeurde dat ze op de soep moest passen en er uit louter verstrooidheid met de strijkstok van haar viool in roerde! (Michel van Vlaenderen in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 197)
• Anna's moeder deed open toen ik belde. 'Een stuurse vrouw met een koperen gezicht, zo'n echt Bordewijk-gezicht. Ze bracht me naar het souterrain, waar het muf rook naar... ja, naar wat eigenlijk? Appeltjes die te lang hebben gelegen of zoiets. Het leek me een plek waar schimmels tot voorspoedige ontwikkeling konden komen.En daar, in het halfdonker, zat Anna Blaman in een hoek. Ze was heel wit, met een lang smal gezicht, een heel hoog voorhoofd en ogen achter dikke glazen. Hoogst ernstig was ze, ze zat maar te knikken bij alles wat ik zei.' (Emma Brunt, Haagse Post, 15-03-1980)
• Anna Blaman, ook niet moeders mooiste, werd in Parijs eens achtervolgd door een klein mannetje, een dwerg. Het feit op zichzelf bevreemdde haar, zij was weinig mannelijke aandacht gewend. Ze draaide zich plotseling om en vroeg de dwerg wat hem haar deed nalopen. De man viel in aanbidding op zijn knieën en riep in vervoering: 'Moi, j'adore les monstres!'. (Marian Berk, Ik herinner mij, blz. 20)
• Toen ik zestien was kreeg ik een pick-up. Eindeloos draaide ik, op 78-toeren, de einige plaat die ik bezat: Die Unvollendete van Schubert, opgeduikeld in een uitdragerij. Later kwamen daar Franse chansons bij want naar de mode van de tijd waande ik me existentialist. Dat mondde uit in een grote voorliefde voor Anna Blaman, die de Nederlandse existentialiste genoemd werd en wier roman Op leven en dood mijn bijbel was. (Tessa de Loo, in: Ik herinner mij, blz. 106)
• 'Een aantal keren kregen we te horen dat de graven allang geruimd waren', zegt Wisselink. 'Bijvoorbeeld dat van de schrijfster Anna Blaman. Ja, we zijn een dichtbevolkt land, en blijkbaar moest er plaats gemaakt worden. Maar toch vind ik het een grof schandaal. Het is cultuurgoed, je mag zo'n steen niet aan gruzelementen slaan en gebruiken als verharding voor de paden op de begraafplaats. Van Blaman hebben we hier alleen nog de graflinten. (Harmen Bockma, Volkskrant, 26-06-2003)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Anna Blaman

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Anna Blaman
• Anna Blaman huis
• Yvonne Philippa- boekimpressie "Eenzaam avontuur"
• Gedicht - Ik droomde...
• Collegenet - Anna Blaman
• AbsoluteFacts - Anna Blaman
  

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Kees Fens, Loodlijnen (1967)
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1969/1970
• Knuvelder, Schets geschiedenis Nederlandse letterkunde (1971)
• Een boos en overspelig geslacht (De moderne literatuur als teken des tijds) (1975)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Anna Blaman informatie en herinneringen (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Kosmos groot citatenboek (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1945-1980 (1987)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse auteurs (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooftprijs (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)