Achternaam: Marsman

Voornaam: H. (Henny)

Doopnamen: Hendrik

Geboren: 30-09-1899

Te: Zeist

Overleden: 21-06-1940

Te: Het Kanaal

Pseudoniem(en): H. Marsman debuteerde met proza in het tijdschrift 'Nederland' in 1919 onder het pseudoniem Ernst Verkerk. Hij gebruikte ook het pseudoniem S. Waas.

Werk:

Poëzie:

• Brieven, aan die zeer vèr en zeer nabij is. Beide (10 ex. in handschrift) (1921)
• Verzen (1923)
• Penthesileia (1925)
• Paradise regained (1927)
• Witte vrouwen (1930)
• Voorpost, oude gedichten (1931)
• Porta Nigra (1934)
• Poëzie (1938)
• Verzameld werk I: Poëzie (1938)
• Tempel en kruis (1940)
• Verzamelde gedichten (1941)
• De zee (1942)
• Paul Robeson zingt (1943)
• Poëzie en proza (bloemlezing door J. Greshoff) (1943)
• Dies Irae (rijmprent) (1944)
• Herinnering aan Holland (rijmprent) (1944)
• Tempel en Kruis en andere gedichten (1947)
• Herinnering aan Holland (rijmprent) (1958)
• Achter de vuurlijn van de horizon. Verspreid gepubliceerde gedichten (verzameld door H.T.M. van Vliet) (1990)

Proza:

• De vliegende Hollander (1927)
• De vijf vingers (1929)
• De dood van Angèle Degroux (1933)
• Spaansche reis (1934)
• Heden ik, morgen gij (Roman in brieven, samen met S. Vestdijk) (1936)
• Verzameld werk II: Proza (1938)
• Poëzie en proza (bloemlezing door J. Greshoff) (1943)
• Brieven over literatuur (samen met Simon Vestdijk) (1945)
• Zelfportret van J.F. en ander proza (1954)

Brieven:

• Brieven over litteratuur (met S. Vestdijk) (1945)
• 14 brieven van Marsman aan Greshoff in Greshoff's 'Volière' (1956)
• 'De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en H. Marsman' (verzorgd door A.P. Verburg) (1968)
• 'Documenten, brieven en verspreide publicaties van H. Marsman' (verzorgd door Jaap Goedegebuure) (1981)
• De bewaard gebleven brieven; J.C. Bloem & H. Marsman (bezorgd door Bart Slijper) (1993)

Essays:

• Georg Büchner (1925)
• De anatomische les (1926)
• De verhouding tussen leven en kunst (1926)
• De lamp van Diogenes (1928)
• Kort geding (1931)
• Franz Kafka (1936)
• Herman Gorter (1937)
• Hugo von Hofmannsthal (1938)
• Verzameld werk III: Critisch proza (1938)
• Menno ter Braak (1939)
• Gerrit Achterberg (1940)
• Verzameld werk IV: Critisch proza (1947)
• 'Documenten, brieven en verspreide publicaties van H. Marsman' (1981), werd verzorgd door Jaap Goedegebuure.

Vertalingen:

Marsman was een kundig vertaler. Hij vertaalde o.a.:

• André Gide, De immoralist (1935)
• Teixeira de Pascoaes, Paulus de dichter Gods (met A.V. Thelen) (1936)
• Teixeira de Pascoaes, Hiëronymus, de dichter der vriendschap (met A.V. Thelen) (1939)
• F. Nietzsche, Aldus sprak Zarathoestra (met E. Coenraads) (1941)
• Teixeira de Pascoaes, Verbum Obscurum (met A.V. Thelen) (1946)

Vertaald:

• H. Marsman, The Zodiac (De dierenriem uit: 'Tempel en Kruis, vertaald door Adriaan Jacob Barnouw)

Bloemlezingen:

• Gerard Bruning, nagelaten werk (met H. Bruning) (1927)
• De korte baan. Nieuwe Nederlandsche verhalen (met E. du Perron) (1935)
• Nergal (bloemlezing uit het werk van Hendrik de Vries samengesteld samen met de Vries) (1937)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Les soldats de dieu' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 14 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 2 gedichten in 'Religieuze poëzie. Een keuze uit de Nederlandse religieuze lyriek van 1880 tot 1950', samengesteld door Dirk Coster en Anton Deering (1949)
• 1 gedicht: 'Tempel en kruis (fragment)' in 'De muze op reis', bijeengebracht door Han G. Hoekstra en Victor E. van Vriesland (1950)
• 1 gedicht: 'Herinnering aan Holland' in 'Barnsteen'. Een verzameling gedichten voor jonge mensen', bijeengebracht door C. Prinsen (1951)
• 3 gedichten in 'Singel 262. Zeventien dichters' (1952)
• 1 gedicht: 'Herman Gorter' in 'Kleine literatuurgeschiedenis in verzen over Nederlandse schrijvers', bijeengebracht door Theo Vesseur (1953)
• 6 gedichten in 'Nieuwe griffels schone leien', samengesteld door Paul Rodenko (1954)
• 5 gedichten in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Landschap' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'Heerscher' in 'De muze en het heelal', bijeengebracht door Guus Sötemann (1959)
• 4 gedichten in 'Gedichten lezen' (1959)
• 1 gedicht: 'Amsterdam' in 'Amsterdam' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 1 gedicht: 'Herinnering aan Holland' in 'Ritme en rijm deel 2', (Schoolradio, 1960)
• 3 gedichten in 'De Muze op school', Bijeengebracht door W. van Beusekom (1961). Het gedicht 'Tempel en kruis: De dierenriem VIII' ook als vertaling door A.J. Barnouw: 'The Zodiac VIII'.
• 9 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 4 gedichten in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 1 gedicht: 'Paul Robeson zingt vier stemmen en de stem van Christus' in 'Gedichten die mij vergezellen', samengesteld door Dr. J.J. Buskes (z.j.)
• 1 gedicht: 'Amsterdam', in 'als die stad eens ommeviel... Dichters over Amsterdam', samengesteld door Wim Ramaker (1975)
• 1 gedicht: ' Breeroo' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 gedicht: 'Polderland' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 gedicht: 'Herinnering aan Holland' in 'Groot verzenboek voor al wie jong van hart is', samengesteld door Karel Jonckheere (1978)
• 10 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 2 gedichten in 'Geloven in gedichten', samengesteld en verklaard door H. van der Ent (1980)
• 10 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 7 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht: 'Landschap' in 'Nou hoor je het eens van een ander', samengesteld door Kees Fens (1982)
• 3 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 5 gedichten in 'Utrecht in tekst & beeld', samengesteld door Arjaan van Nimwegen en Richard den Dool (1984)
• 1 gedicht: 'Invocatio' in 'Ons poëtisch Binnenhof, politici kiezen hun dichters' redactie Ernst van Altena (1986), gekozen door Louise S. Groenman (D'66).
• 3 gedichten in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 3 gedichten in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 gedicht: 'Paradise regained' in '68 dichters op weg naar huis' (bulkboek 171), samengesteld door Patty Voorsmit (1987)
• 5 gedichten in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 1 gedicht: 'Landschap' in 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', samengesteld door Tine van Buul en Bianca Stigter (1991)
• 1 gedicht:'Herinnering aan Holland' in 'Europa 1992', Bulkboek 204 (1992)
• 4 gedichten in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 3 gedichten in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: 'Zonder weerklank' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 10 gedichten in: 'Paukeslagen. Gedichten uit het expressionisme', Bulkboek 221 (1994/1995)
• 4 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995)
• 1 gedicht: 'Landschap' in 'Met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn', 250 onvergetelijke gedichten met zorg verzameld door Jan van Coillie (1996)
• 1 gedicht: 'Herinneirng aan Holland' in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)
• 5 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'De bruid' in 'Geluk dat kan wel jaren duren. Het huwelijk in honderd gedichten', verzameld door Hans Warren en Mario Molegraaf (1999)
• 1 gedicht: 'Slapende vrouw' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)

Proza:

• 1 verhaal: 'De bezoeker' in 'De korte baan. Nieuwe Nederlandsche verhalen', bijeengebracht door H. Marsman en E. du Perron (1935)
• 'De bekroning van Arthur van Schendel' en 'Moscou gaat droomen' in 'Voor de bijl', samengesteld door A. Marja (1955)
• 1 verhaal: 'De sprong in het duister' in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 verhaal: 'Clean-shaven' in 'Op de kleine trom of De kunst van het stukje', samengestel door Barend de Goede (z.j.)
• 3 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'A.-M.B.' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 fragment: 'De aesthetiek der reporters' in 'Inkt & Bits. Over literatuur en technologie', Bulkboek 243 (1996)
• 1 fragment uit 'Zelfportret van J.F.' in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• Marsman debuteerde als dichter in 1918 in het tijdschrift 'Stroomingen'.
• H. Marsman debuteerde met proza in het tijdschrift 'Nederland' in 1919 onder het pseudoniem Ernst Verkerk.
• Marsman was (met Houwink) redacteur van 'De Vrije Bladen' (1925 en 1929-1931).
• Marsman was medewerker van 'Groot Nederland' (1903-1944).
• Marsman was medewerker van 'De Gemeenschap' (1925-1941).
• Marsman was medewerker van 'Forum' (1932-1935). In 1933 publiceerde Marsman in 'Forum' een artikel dat hij 'De dood van het vitalisme' noemde. hierin stelde hij dat het vitalisme als levensvisie gefaald had.
• Marsman schreef vanaf 1938 literaire kritieken voor de 'Nieuwe Rotterdamse Courant'.
• In 1938 publiceerde Marsman in het tijdschrift 'Ce vice impuni, la lecture' van Jacques Gans.
• Marsman publiceerde in 'De Beweging', 'i 10', 'Carte blanche', 'Blijmoedig Maandblad', 'De Gids', 'De Stem' en in 'Avontuur'.

Over H. Marsman:

• 'Groot Nederland' bracht in 1938 een Marsman-nummer uit.
• Menno ter Braak, 'H. Marsman. Een studie' (1939)
• 'Criterium' gaf in september 1940 een herdenksnummer uit: 'In memoriam H. Marsman'
• W.L.M.E. van Leeuwen, 'Bij den dood van Marsman' (1940)
• M. Nijhoff, 'Bij een Marsman-tentoonstelling' (1940)
• Max Kijzer, 'H. Marsman (1899-1940) (1944)
• E. Martens, 'Het hooglied der creativiteit: de poëzie van Marsman' (1944)
• W.L.M.E. van Leeuwen, 'Drie vrienden. Marsman, Ter Braak, Du Perron' (1947)
• J.C. Brandt Corstius, 'De dichter Marsman en zijn kring' (1951)
• Arthur Lehning, De vriend van mijn jeugd. Herinneringen aan H. Marsman (1954)
• A.W.P. van der Ree, 'Interpretatie van Marsman' (proefschrift) (1956)
• J. Greshoff besteedt in Volière (1956) enkele hoofdstukken aan Marsman.
• René Verbeeck, 'De dichter H. Marsman' (1959)
• Arthur Lehning, 'Marsman en het expressionisme' (1959)
• Paul de Wispelaere, 'H. Marsman' (1961)
• R. Houwink, 'Herinneringen aan Marsman' (1961)
• Piet Calis besteedt een hoofdstuk aan H. Marsman in 'Daling van temperatuur. Twaalf Nederlandse dichters 1890-1960' (1964)
• J. Kamphuis, 'H. Marsman en zijn levenslied' (1970)
• In de serie Schrijvers Prentenboeken verscheen een deel 'H. Marsman'.
• Hannemieke Postma-Nelemans, 'Marsmans 'Verzen', toetsing van een ergocentrisch interpretatiemodel' (proefschrift) (1977)
• J.L. Goedegebuure, 'Op zoek naar een bezield verband. De literaire en maatschappelijke opvattingen van H. Marsman in de context van zijn tijd' (proefschrift) (1981)
• 3 artikelen/hoofdstukken over H. Marsman in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)
• Jaap Goedegebuure, 'Zee, berg, rivier. Het leven van H. Marsman' (1999)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• In oktober 1940 was er in Utrecht een herdenkingstentoonstelling.
• et verzameld werk werd in 1962 in één band uitgegeven en in 1972 nogmaals.
• Bulkboek 77 was aan H. Marsman gewijd, met als titel: 'Ik zoek bezielden'.
• Charles de Blécourt uit 'De dood van Angèle Degroux' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Marsman is hier terug te vinden 'het schip van de wind ligt gereed voor de reis./ de zon en de maan zijn sneeuwwitte rozen,/ de morgen en nacht twee blauwe matrozen - / wij gaan terug naar 't Paradijs.'.
• Het gedicht 'Herinnering aan Holland' van H. Marsman werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek1994, gezongen door Joop Visser (gecombineerd met 'De binnenring van Holland' van Gerrit Komrij).
• In de herfst van 1999 herdachtt men in Zeist de honderdste geboortedag van Marsman. In de bibliotheek was vanaf 4 november een expositie over Marsman. Op 28 oktober hiled Jaap Goedegebuure een lezing. Marokkaanse inwoners van Zeist maakten variaties op de regel: 'Denkend aan Holland zie ik brede rivieren'.
• R.P.M. Rhoen, 'In de voetsporen van Hendrik Marsman (1899-1940) door het dorp Zeist - Een route langs plaatsen waar Hendrik Marsman in Zeist gewoond, gewerkt, liefgehad, gewandeld, kortom geleefd heeft'. (1999)
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het fragment 'Denkend aan Holland' van H. Marsman.
• In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten' het gedicht 'Val' van H. Marsman te lezen op een muur aan de Zoeterwoudsesingel 42.

Literaire prijzen:

• Prijs van Amsterdam 1927
• C.W. van der Hoogtprijs 1936 voor 'Porta Nigra'. (Ook in 1935 had de jury deze bundel voorgedragen, maar het bestuur nam de voordracht niet over).
• 'Herinnering aan Holland' werd t.g.v. de eerste Landelijke Gedichtendag op 27 januari 2000 gekozen tot het 'meest favoriete gedicht'.

H. Marsman was lid van de jury voor de Dom-prijs voor poëzie 1928 en 1930.

Opmerkingen:

• H. Marsman was de zoon van een orthodox-protestants boekhandelaar.
• In 1905 lag hij vier maanden in het ziekenhuis.
• H. Marsman bezocht de lagere school van de Evangelische Broedergemeente (de Herhuttersschool) in Zeist. Op dezelfde school zat Arthur Lehning. Zij raakten bevriend in de tweede klas van de Rijks-HBS in de Kruisstraat in Utrecht, waar ze beiden dagelijks met de tram heen gingen. Ze tennisten en voetbalden samen en maakten hun huiswerk en lazen samen.
• H. Marsman wilde een stuurmansopleiding volgen. Bij het toelatingsexamen in 1914 werd hij wegens gezondheidsredenen afgekeurd.
• Na de HBS reisde hij door Duitsland, Zwitserland en Frankrijk. In Duitsland maakte hij kennis met het expressionisme.
• H. Marsman deed in 1922 staatsexamen. Hij studeerde rechten in Utrecht en in Leiden.
• In 1918 had hij longontsteking. Hij moest langdurig rust houden.
• Van 1921 tot 1924 woonde Marsman in Noordwijk aan Zee. In 1924 verhuisde hij naar Zeist.
• H. Marsman debuteerde in 1923 met 'Verzen'.
• In 1929 trouwde H. Marsman met Rina Louisa Barendregt.
• H. Marsman was van 1929 tot 1935 advocaat in Utrecht. Daarna (na eerst een jaar met zijn vrouw door Italie en Spanje gezworven te hebben) leefde hij uitluitend 'van de pen', als dichter, romanschrijver, essayist en criticus.
• In het begin van de dertiger jaren stond hij korte tijd sympathiek tegenover het fascisme. In 1933 (toen de Hitler aan de macht kwam) keerde hij zich hiervan af en werd er een fel bestrijder van.
• H. Marsman reisde veel in de dertiger jaren (Italië, Spanje, Noord-Afrika). Als hij in Nederland was gaf hij veel lezingen.
• Hij stond eerst onder invloed van het Duitse expressionisme. H. Marsman werd de belangrijkse Nederlandse expressionist. Hij kwam daarbij tot een Nederlandse versie daarvan, het 'vitalisme' (Maar één wet erkennen: die van het leven): 'Groots en meeslepend wil ik leven'. In 1933 nam hij hiervan vervolgens zelf afstand door het dood te verklaren.
• In 1938 ging hij in Bogève (Savoye / Zuid-Frankrijk) wonen, later in Saint-Romain.
• Marsman vluchtte in juni 1940 van Frankrijk (Bordeaux) naar Engeland (Falmouth), met de bedoeling door te reizen naar Zuid-Afrika. Hij kwam om het leven doordat het schip (De Berenice) door de Duitsers werd getorpedeerd. (In andere boeken is sprake van een ontploffing in de machinekamer !?) Zijn vrouw overleefde het, omdat ze boven in de kombuis de kok aan het helpen was.
• Thema's in zijn werk zijn de verhouding tot God,de levensangst, het doodsverlangen, de afkeer van het moderne leven en de onvervulbare liefde.

Anderen over H. Marsman:

• Greet bracht er diverse dichtbundels mee van de eindles in Haren. Marsman kende ik tot dusverre niet zo uitgebreid, hij bevalt mij uitstekend bij verdere kennismaking. Een geweldige beeldspraak bij hem, zooals bij geen andere dichter aangetroffen. Dat maakt eerst de lezing en het begrijpen wat lastig. Zijn laatste werk, Tempel en Kruis spant de kroon. (H.N. Werkman in een brief aan August Henkels, 12 juni 1942)
• Hoe heb ik den driftigen Marsman leren waarderen. Hij heeft geleefd op zijn vaart, op zijn wilde uitbundigheid. Hij was dwars, hij was rechtstreeks, hij was de verpersoonlijking der rechtschapenheid. Er was iets ongerepts in dezen mens. Een zuivere vlam, die door een tragische dood werd uitgeblust. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 50)
• 'Dit zijn verzen als zweepslagen, electrische schokken, revolverschoten'. schreef Dirc Coster van de poëzie van Marsman. (H.J.M.F. Lodewick e.a., Ik probeer mijn pen, blz. 129)
• Marsman: derderangs dichter, vaak pure rhetoriek, weinig smaak. (Hans Warren, Geheim dagboek 1952-1953, blz. 162, 29-07-1953)
• Hij heeft steeds uit zijn jeugd één ding weten te bewaren: de jongensachtige, tegelijk aarzelende en overoedige, geestdrift, waarmede hij alles behandelde: de hoogste aangelegenheden des geestes en de geringste vermakelijkheden uit het dagelijks leven. Zijn onbevangenheid, zijn prachtige uitbarstingen van woede, bewondering of vrolijkheid vormden zijn onuitputtelijke bekoring. Ik heb weinig mensen ontmoet die zo volledig konden lachen, zo hun hele wezen oplossen in een laaiend plezier. Wij naderen hier de kern van Marsmans persoonlijkheid. Hij was steeds in alles wat hij deed of zei, ook het allergeringste, met hart en ziel en de uiterste mogelijkheden van zijn persoonlijkheid aanwezig. Dit geeft aan zijn poëzie die gespannenheid en die volheid; dit gaf aan zijn optreden dat meeslepende en vervoerende, aan zijn menselijke verschijning, de toverkracht welke ieder die hem naderde ondervonden heeft. (J. Greshoff, Volière, blz. 123)
• Marsman wordt wel als de belangrijkste dichter van het interbellum gezien. Maar als hij dat al was, dan was hij dat vooral als figuur, als prototype van de hemelbestormer. Hij was een dichter als een windvaan: hij stortte zich van de ene extremiteit in de andere, wisselde voortdurend van dichterlijke identiteit. En altijd deed hij dat met 'vervoering en grootspraak'. (Annemiek Neefjes, Vrij Nederland, 30-10-1999)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van H. Marsman
• Schrijversnet - H. Marsman - levensverhaal
• Schrijversnet - H. Marsman
• Gedicht: Holland
• Gedicht: Holland (Engelse vertaling)

Bronnen o.a.:

• Kent uw dichters (1932)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Gedichten lezen (1959)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Schrijvers van vroeger, C. Gerritsma (1995)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Encarta '98 (1998)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)