3ο ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ - ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ KAI ΧΑΡΤΕΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ KAI ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ - KΑΛΑΜΑΤΑ 28-29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1996

Ι.Δ. ΡΕΝΤΖΟΣ

Ο ΕΦΗΒΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ:
ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΡΕΒΕΖΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σε πενήντα μαθητές και μαθήτριες ενός γυμνασίου και ενός λυκείου στην Πρέβεζα ζητήθηκε να υποδείξουν σε ένα τοπογραφικό διάγραμμα της πόλης τους το σημείο που θεωρούσαν ως πιο ενδιαφέρον, κεντρικό ή όμορφο και να εξηγήσουν το λόγο για την προτίμησή τους με ένα μικρό σχόλιο. Εκτός από το κέντρο της πόλης, όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του χτισμένου χώρου, όπως η γειτονιά του μαθητή και η περιοχή του σχολείου, δρόμοι και εκκλησίες δεν προσείλκυσαν το ενδιαφέρον των παιδιών. Οι προτιμήσεις τους κατανέμονται στα σημεία που συνδέονται με τον ελεύθερο χρόνο, την άθληση και σε όσα έχουν φυσική ομορφιά. Παρουσιάζουν μάλιστα μια χαρακτηριστική δομή ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Από τα παιδιά ζητήθηκε επίσης να εκτιμήσουν την κλίμακα του τοπογραφικού διαγράμματος. Λίγα από αυτά --κυρίως μαθητές λυκείου-- απέδωσαν σωστά την κλίμακα. Συμπεραίνεται ότι η σχολική γεωγραφία και χαρτογραφία μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στη διδασκαλία μιας καλύτερης προσέγγισης του χτισμένου περιβάλλοντος από τα παιδιά.

Click here for summary in English

ΜΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ

Δεν αναφερόμαστε εδώ στη ιστορία των χαρτών --και είναι πολλοί-- με τους οποίους απεικονίστηκε αυτή η γωνιά της Ελλάδας. Απλά, παίρνοντας για αφετηρία την εκτίμηση του Yves Lacoste ότι η κατανόηση της γεωγραφικής πραγματικότητας απορρέει από τη συγκριτική μελέτη χαρτών διαφόρων κλιμάκων[1], παρουσιάζουμε εδώ στοιχεία από την ιστορία της Πρέβεζας, στις διάφορες κλίμακες, ώστε να διευκολυνθεί η κατανόηση και η ερμηνεία του θέματός μας.

Η Πρέβεζα, η νοτιότερη πόλη της Ηπείρου στη είσοδο του Αμβρακικού Κόλπου, αναφέρεται για πρώτη φορά από το Χρονικό του Μορέως[2], όπου γίνεται λόγος για τις πολεμικές επιχειρήσεις του 1292, στην περιοχή. Υπάρχουν πάντως ενδείξεις για παλιότερη ιστορία του αρχικού οικισμού3. Το Χρονικό, για το οποίο μιλάμε, κάνει αναφορά στους "Γενουβίσιους που κουρσεύγουν τα χωρία", πράγμα που παρουσιάζει τον παραθαλάσσιο αυτό τόπο που είναι η Πρέβεζα, μέσα από την κλίμακα της Αδριατικής και της Κεντρικής Μεσογείου, αφού ανήκει στο χωρικό σύνολο που σχετίζεται με τις διεκδικήσεις των Γενοβέζων.

Στην πραγματικότητα η Πρέβεζα, της οποίας το όνομα συνδέεται με τη μεγάλη κατά θάλασσα νίκη των Οθωμανών στις 27 Σεπτεμβρίου 1538 και που απέχει λιγότερο από μισό ναυτικό μίλι από το 'Ακτιο, όπου ο στόλος της Κλεοπάτρας ηττήθηκε από τον Οκτάβιο το 31 π.Χ., είναι στοιχισμένη στο σύνορο Ανατολής και Δύσης, στη "γραμμή του μίσους και των ανεξιλέωτων πολέμων", στην "κατ'εξοχή γραμμή των μαχών" όπως το διατυπώνει ο Φερνάν Μπρωντέλ[4]. Και τη συσχετίζει με το 'Aκτιο, τη Ναύπακτο, τη Μάλτα και τη Ζάμα: "Οχυρωμένες πόλεις και νησιά που από το ύψος των τειχών τους και από τα παρατηρητήριά τους εποπτεύουν το ένα το άλλο." [5]

Ο λόγος αυτός, του Μπρωντέλ πάλι, μας οδηγεί κατευθείαν στη χαρτογραφική εικόνα της Πρέβεζας, αλλά στη κλίμακα της πόλης. Από ασήμαντος οικισμός ψαράδων, στη σημερινή γειτονιά του Αγίου Νικολάου, μετατρέπεται σε εμπορικό πρακτορείο της Βενετίας (1684-1701 και 1717-1797) και κεντρικό-μοναδικό λιμάνι της επικράτειας του Αλή Πασά (1798-1800 και 1807-1820). 'Eτσι από τους Ενετούς κληροδοτούνται τα σημερινά κάστρα που οχυρώνουν τον οικισμό και από τον Αλή Πασά η τάφρος (ντάπια για τους ντόπιους) που την καθιστούν ανεξάρτητη πόλη και ταυτόχρονα νησί! Νησί που επικοινωνεί με τρείς πόρτες με την υπόλοιπη 'Hπειρο και που τα νησιωτικά-απομονωτικά χαρακτηριστικά υπάρχουν σήμερα ακόμα στις δομές της. Για παράδειγμα, μόνο το Α' Γυμνάσιο βρίσκεται στον παλιό μέσα από την τάφρο χώρο (της οποίας μόνο ένα μέρος διασώζεται), ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1960-70 το ΙΚΑ δεν παρείχε τις υπηρεσίες του στους εκτός τάφρου. [6]

Μετά την κλίμακα της πόλης, πρέπει να. προσεγγίσουμε τα πράγματα και μέσα από την κλίμακα που πραγματικά εκφράζει την Πρέβεζα και την ιστορία της. Είναι πιο μεγάλη: Η κλίμακα του λιμανιού της. Στην πραγματικότητα η Πρέβεζα είναι, ή μάλλον υπήρξε επί τρεις αιώνες μια μικρή ευθύγραμμη επέμβαση στο χώρο: Το λιμάνι. Αυτό υλοποίησε και νοηματοδότησε το ίδιο το όνομα της πόλης που ετυμολογήθηκε ως προμηθειούπολη από το ιταλικό prevesione, ως πέρασμα από τη σλαβική λέξη perevoz και ως χώρος μεταφοράς-διαμετακόμισης από την αλβανική λέξη preveze (ή, με το επιτιθέμενο άρθρο, preveza). Το λιμάνι, επίνειο της Ηπείρου και ευρύτερων ακόμα περιοχών ανάλογα με τη γεωπολιτική ένταξή τους, στους τελευταίους αιώνες, αποτέλεσε το μοναδικό οικονομικό πνεύμονα για την πόλη. Η δυνατότητα απασχόλησης εκεί αποτέλεσε για τη φτωχότερη μάζα ένα επαγελματικό ιδεώδες. 'Ισως, μάλιστα, διαμόρφωσε και έναν ορισμένο τύπο ανθρώπου (δηλαδή άντρα της χαμηλότερης εισοδηματικής τάξης), ανεξάρτητο ως προς την οικογένειά του και εξωστρεφή.[7]

Το λιμάνι, μετά την ανάπτυξη των χερσαίων συγκοινωνιών προς την Αθήνα, ήδη από τη δεκαετία του 1950, έδωσε τη θέση του, ως προς τις δυνατότητες επαγγελματικής απασχόλησης, στις καλλιέργειες οπωροκηπευτικών στις δυτικές παρυφές της πόλης (απο τους νεοεγκατασταθέντες Λευκαδίτες εσωτερικούς μετανάστες) και σε ποικίλα επιτηδεύματα, (μεταξύ των οποίων η παραδεδομένη από τους γονείς τυροκομία) κυρίως από τους Συρρακιώτες "Βλάχους", που κατοίκησαν στις βόρειες παρυφές της πόλης. Η κλίμακα της προσέγγισης αλλάζει πάλι. Για να αναζητήσουμε τους παλιούς κατοίκους της Πρέβεζας η κλίμακα αυτή δεν μας αρκεί. Χρειάζεται ο χάρτης της Ελλάδας, όπου, στην Αθήνα, συναντούμε τους μετανάστες Πρεβεζάνους των δεκαετιών 1950 και 1960. Εξάλλου, για να εντάξουμε το σύγχρονο πρεβεζάνικο χώρο στο χωρικό σύνολο που σήμερα του ταιριάζει, με την εμπορική και στρατιωτική σημασία που έχει αποκτήσει το αεροδρόμιο του Ακτίου (ευρωπαϊκά charters και ΝΑΤΟϊκά AWACS), χρειάζεται να αλλάξουμε πάλι κλίμακα. Είναι, μαζί με άλλα και η κλίμακα των χώρων αναψυχής που θα μας παρουσιάσουν σε λίγο τα παιδιά που έλαβαν μέρος στην έρευνά μας...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗ

Σε πενήντα παιδιά της τρίτης γυμνασίου (11 αγόρια, 11 κορίτσια) και δευτέρας λυκείου (14 αγόρια, 14 κορίτσια) του Α' Γυμνασίου και Α' Λυκείου δόθηκε ένα έντυπο ερωτηματολόγιο. Μεταξύ των ερωτημάτων, ένα από τα χαρτογραφικά ερωτήματα, παρουσίαζε το κεντρικότερο τμήμα της Πρέβεζας (αυτό που βρίσκεται μέσα από την τάφρο) με το εξής ερώτημα:

Στο χάρτη αυτό της Πρέβεζας βάλτε ένα σταυρό σε ένα σημείο που είναι κατά την αντίληψή σας το πιο ενδιαφέρον ή κεντρικό ή όμορφο. Γράψτε γιατί το διαλέξατε. (Υπήρχε χώρος δύο ελεύθερων γραμμών). Συμπληρώστε επίσης την κλίμακα του χάρτη. (Μέσα στο χαρτογράφημα υπήρχε ειδικός χώρος για την κλίμακα που υποδεικνυόταν ότι έπρεπε να εκφραστεί ως μέτρα που αντιστοιχούν σε ένα σχεδιασμένο εκατοστόμετρο)[8]. Σημειώνουμε εδώ πως τα παιδιά που εγγράφονται στο Α' Γυμνάσιο και αντιστοίχως στο Α' Λύκειο κατοικούν στο νότιο τμήμα της πόλης που παρουσιάζει ο χάρτης. Οι απαντήσεις όπως δόθηκαν είναι χαρτογραφημένες ανάλογα με το φύλο και την ηλικία (γυμνάσιο/λύκειο).(Στίξτε εδώ για το χάρτη). Εξάλλου τα σχόλια των παιδιών ήταν ποικίλα. Θα επανέλθουμε.

Σε πρώτη προσέγγιση παρατηρούμε ότι:

ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ

Τα μικρά κείμενα που συνέταξαν τα παιδιά δικαιολογώντας την επιλογή τους για τα διάφορα σημεία μέσα και έξω από την πόλη, μας επιτρέπουν να εμβαθύνουμε στους λόγους της επιλογής τους και να κατανοήσουμε καλύτερα το χάρτη προτιμήσεων που προέκυψε. Θα είναι σαν να μεγεθύνουμε τον ήδη κατασκευασμένο χάρτη...

1. Μεταφέρουμε αυτούσια μερικά σχόλια ώστε να αντιληφθούμε άμεσα το περιεχόμενο και το ύφος τους:

2.. Ας περάσουμε τώρα σε μια στατιστική μελέτη του λεξιλογίου που χρησιμοποιείται στα σχόλια. Είναι και αυτή ενδιαφέρουσα.

Η λέξη με τη μεγαλύτερη συχνότητα, μετά από το όνομα της Πρέβεζας που εμφανίζεται 13 φορές είναι η θάλασσα, που κυριαρχεί στις απαντήσεις με 11 εμφανίσεις. Σχετικές επίσης με τη θάλασσα είναι επίσης οι λέξεις παραλία (4 φορές), καράβι (2), λιμάνι (1), βάρκα (1), θαλασσινός (1), αύρα (1), μπάνιο (1). Η λέξη δένδρο έχει 4 εμφανίσεις και μαζί το πράσινο έχει 3 και η βλάστηση 1. Οι έννοιες του αθλητισμού εμφανίζονται ως εξής άθληση (1 φορά), αθλητισμός (1), αθλητικός (1), αθλούμαι/αθλώ (3), μπάσκετ (1), τέννις (1), σώμα (1). Οι υπόλοιπες έννοιες του ελεύθερου χρόνου έχουν τις εξής εμφανίσεις: αναψυχή (1), διασκέδαση (1), διασκεδάζω (2), σουλάτσο (1). Από τις εποχές εμφανίζεται μόνο το καλοκαίρι, 3 φορές. Το σπίτι εμφανίζεται μια μόνο φορά αλλά το μαγαζί τρεις. Η αγορά εμφανίζεται επίσης μια φορά ενώ η γειτονιά καμία. Απουσιάζει επίσης και το σχολείο. Οι επεμβάσεις στο χώρο εκφράζονται από τις εξής λέξεις: γέφυρα (1), δρόμος/δρομάκι (3), εκκλησία (2), κάστρο (4), κτίριο (1), λιμάνι (1), μνημείο (1), κολυμβητήριο (6). Τέλος, από το γενικό λεξιλόγιο αναφοράς του χώρου επισημαίνουμε: τόπος (2 φορές), χώρος (4) και μέρος (14).

Ο ΕΦΗΒΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ: ΜΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ

'Οπως και από τους χάρτες έτσι και από τη ανάλυση των κειμένων επεξήγησης και του λεξιλογίου γίνεται φανερό ότι στην αντίληψη των παιδιών προεξάρχουν μερικά στοιχεία που δεν σχετίζονται άμεσα με τον γενικώς εννούμενο πολεοδομημένο χώρο. Βέβαια, οι μνημειακές κατασκευές και επεμβάσεις στο χώρο (κάστρο), οι χώροι αναψυχής (κολυμβητήριο), τα στοιχεία φυσικού κάλλους (πράσινο, θάλασσα) αποτελούν συστατικό στοιχείο της ομορφιάς και του ενδιαφέροντος μιας πόλης. Ωστόσο γίνεται φανερό ότι:

1. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι λείπουν τελικά από την Πρέβεζα (όπως και από πολλές άλλες ελληνικές πόλεις) τα πολεοδομικά στοιχεία που θα προσείλκυαν το ενδιαφέρον τους,

2. Εκφράζουν κατά κάποιο εφηβικά εγωκεντρικό τρόπο (όπως ίσως θα συνέβαινε και με άλλες ηλικίες) προτίμηση για τους χώρους αναψυχής, άθλησης, διασκέδασης.

Τελικά αναδεικνύονται μέσα από τις επιλογές τους δυο κυρίαρχες συνιστώσες:

- Το φυσικό περιβάλλον (θάλασσα, πράσινο),
- Ο ελεύθερος χρόνος (διασκέδαση, αθλητισμός).

Πρόκειται για μια κατάφαση του "έξω", που είναι οι συναναστροφές με τους φίλους, η καλοκαιρινή σχόλη, ο ελεύθερος χρόνος γενικά, σε αντιδιαστολή με το "μέσα" που είναι η καθημερινή ζωή, η σχέση με το σπίτι, τους γονείς και το σχολείο.

Οι επιλογές των παιδιών δεν είναι καθόλου απρόβλεπτες. "Στις πόλεις", γράφει ο Martin Herbert[9], "οι προέφηβοι και ιδιαίτερα οι νεαροί έφηβοι τείνουν να αποκτούν τις αξίες τους όλο και πιο πολύ από το εκτός της οικογένειας περιβάλλον". " Η τάση για ανεξαρτητοποίηση και για συμμόρφωση προς την ομάδα των συνομιλήκων φθάνει στο αποκορύφωμά της", όπως σημειώνει ο Παρασκευόπουλος[10]. Μιλάμε έτσι για κάποια "απομάκρυνση" των εφήβων από τους γονείς τους που εκφράζεται στην περίπτωσή μας με μια χαρτογραφική κίνηση προς τα "έξω". 'Ισως είναι και η προβολή της "επιθυμίας να βρεθεί κανείς έξω από τη συμβατική κοινωνία". Ο έφηβος δίνει τον αγώνα του για ανεξαρτησία και ψυχολογική ελευθερία.

Εξάλλου οι αναφορές στην άθληση, το σώμα και την καλή φυσική κατάσταση ερμηνεύονται και αυτές με βάση το γεγονός ότι ο έφηβος ταυτίζεται περισσότερο με τα σωματικά του χαρακτηριστικά, αφού "δεν έχει ακόμα άλλο συγκεκριμένο προσωπικό επίτευγμα να επικαλεστεί όπως η επαγγελματική επιτυχία ή κοινωνική ισχύς".[11]

Θα μπορούσαμε εδώ να αναφερθούμε και στην κοινωνική παράδοση της ανεξαρτησίας του Πρεβεζ(ι)άνου για την οποία μιλήσαμε στο πρώτο μέρος, σύμφωνα με την οποία η κοινωνία της πόλης αυτής αναγνωρίζει ως δική της την εξωστρεφή συμπεριφορά. Επιφυλασσόμαστε όμως να κάνουμε κάτι τέτοιο αφού οι σημερινές κοινωνικές συνθήκες είναι διαφορετικές. Εξάλλου η εξωστρέφεια ως περιβαλλοντοφιλία, ενασχόληση με τον αθλητισμό και κατάφαση των εξωσχολικών-εξωοικιακών δραστηριοτήτων δεν αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Πρέβεζας μόνο.

Θα μπορούσαμε ακόμα να αναφερθούμε στην αρχέτυπη προ-χαρτογραφική αίσθηση του χώρου που μπορεί να έχει ο έφηβος, όπως ο πρωτόγονος μιας κοινωνίας προφορικότητας, χωρίς γραφή, που αντιμετωπίζει το χώρο σαν συνέχεια του σώματός του. Λεκτικές μεταφορές του τύπου "στηθαίο", αυχένας του βουνού", "καρδιά του δάσους" παραπέμπουν σε κάποιες επιβιώσεις αντιστοιχίας σώματος χώρου. Επειδή εξάλλου ένα χαρτογράφημα της πόλης δεν είναι για τον ντόπιο μαθητή στοιχείο διαρκούς αναφοράς, ενδέχεται να προέκυψε αυτή η σωματοφιλική και σωματοκεντρική επιλογή των σημείων που συνδέονται με τον αθλητισμό και τη διασκέδαση, ακριβώς από κάποια επιβιώνοντα πρωτόγονο μηχανισμό που συνδέει σώμα και χώρο[12].

Ωστόσο δεν επιμένουμε στις τελευταίες δύο εκδοχές και θεωρούμε σημαντικότερο να εμβαθύνουμε στην κάποια "πολεοφοβία" που εκφράζουν μερικές --καθόλα υγιείς-- απαντήσεις. Το να αγαπά κανείς το κολυμβητήριο της Πρέβεζας και όχι το Σαϊτάν-Παζάρ ή το να δείχνει προτίμηση στο πράσινο της Φύσης και όχι στην ώχρα του κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας είναι καθόλα θεμιτό και λογικό. Εκφράζεται όμως έτσι και μια αποστροφή προς την πόλη. Την πόλη, ως παλίμψηστο και πάντα ημιτελές έργο της ανθρώπινης κοινότητας, ως κατ'εξοχήν γεωργία --δράση πάνω στη γη, ως ιδιαίτερο χώρο εκδήλωσης του πολιτισμού. Μια μαθητεία πολεοφιλίας, που θα προέρχεται από το μάθημα της Γεωγραφίας και θα ενισχύεται με τους προτιμησιακούς χάρτες των ευαίσθητων καταναλωτών / χρηστών χώρου, που είναι οι έφηβοι, θα πρέπει να ενδιαφέρει την τοπική και νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, στις οποίες είναι αφιερωμένο το Συνέδριο, αλλά και τους υπεύθυνους για τον εκπαιδευτικό προγραμματισμό στους τομείς της γεωγραφίας και της χαρτογραφίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Yves Lacoste: L'EXEMPLE ALGERIEN, στο περιοδικό Sciences Humaines, hs 8, 1995, σελ.10-13

[2] Νίκου Καράμπελα & Σταύρου Μαμαλούκου: ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ - ΠΡΕΒΕΖΑ, σημείωση 26, (Το βιβλίο-λεύκωμα δεν έχει σελιδαρίθμηση), Πρέβεζα , 1994

[3] ό.π., 11η σελίδα μετά το εξώφυλλο.

[4] Fernand Braudel et al., Η Μεσόγειος: Ο χώρος και η ιστορία, Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, (1990), σελ. 18.

[5] ό.π., σελ. 18

[6] Βαγγέλης Αυδίκος, Πρέβεζα 1945-1990, 'Οψεις της μεταβολής μιας επαρχιακής πόλης, Εκδόσεις Δήμου Πρέβεζας, σελ 65. Σημειώνουμε ότι το βιβλίο αυτό, που αποτελεί ένα πανόραμα της σύγχρονης πρεβεζάνικης ανθρωπογεωγραφίας, με ιδιαίτερη λεπτομερή χωρολογική εισαγωγή, μας εδώσε την ευκαιρία να τεκμηριώσουμε πληθώρα στοιχείων που έχουμε συμπεριλάβει, χωρίς ιδιαίτερη αναφορά, σε διάφορα μέρη της εργασίας μας αυτής εδώ.

[7] ό.π., σελ. 201.

[8] Δίνουμε εδώ τις σχετικές πληροφορίες για τις απαντήσεις των παιδιών στο ερώτημα για την κλίμακα του χάρτη: Το εκατοστό (1 cm) του δοθέντος χάρτη αντιστοιχούσε σε περίπου 150 m (μέτρα) επιφάνειας εδάφους.

Αγόρια γυμνασίου: Τα 6 απάντησαν στην ερώτηση και 4 έδωσαν δεκτές απαντήσεις 90-300 m.
Κορίτσια γυμνασίου: Τα 4 απάντησαν στην ερώτηση και 2 έδωσαν δεκτές απαντήσεις 100m και 200 m.
Αγόρια λυκείου: Τα 12 απάντησαν στην ερώτηση και 7 έδωσαν δεκτές απαντήσεις 70-200 m.
Κορίτσια λυκείου: Τα 3 απάντησαν στην ερώτηση και 1 έδωσε απάντηση1:20000 (δηλ. 200 m).

Συνολικά η απόδοση των επιδόσεων των παιδιών φαίνεται από τα στατιστικά διαγράμματα που ακολουθούν.




[9]Martin Herbert, <Ι>Ψυχολογικά προβλήματα εφηβικής ηλικίας, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σελ. 63.

[10] Ιωάννου Παρασκευόπουλου, <Ι>Εξελικτική Ψυχολογία (Τόμος 4: Εφηβική ηλικία), Αθήνα, σελ. 19.

[11] ό.π., σελ. 151

[12] Louis-Jean Calvet, <Ι>Η προφορική παράδοση, Καρδαμίτσας, σελ. 63-74.

[HOME PAGE] | [ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ] | [ΕΙΔΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ] | [ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ] | [ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ]

This page hosted by GeoCities Get your own Free Home Page


1