In onze politieke werkelijkheid speelt het ‘pingpongspel’ van wraak en vergelding helaas een dominante rol. Maar tegelijkertijd lijkt zo’n geweldsspiraal ook een doodlopende weg. Proberen er niet aan mee te doen, ligt dan ook voor de hand voor progressieve bewegingen als GroenLinks en het IKV. Van hen zou je hopen dat ze in deze zeer kritisch opereren en ook een perspectief bieden hoe de spiraal te doorbreken. Ik zie negen redenen terug te komen op het Amerikaans-Britse bommen- en broodoffensief.

1) Bombardementen werken verhardend en zijn als militaire actie per definitie niet het juiste antwoord op terrorisme.
Fundamentalisme laat zich niet door een bommenregen intimideren maar er eerder door stimuleren. Zoals veiligheid en vrede niet zijn te bereiken met geweld, is het ook een illusie te denken dat je daarmee het terrorisme kunt bestrijden. Decennia ervaring met het bestrijden van het ETA-, IRA- en Tamil-Tijgerterrorisme zouden ons dat toch moeten hebben geleerd. Nieuwe slachtoffers blijken steeds een extra voeding voor terrorisme.

2) De Amerikaans-Britse bombardementen missen een volkenrechtelijke basis.
Een terroristische aanslag is geen gewapende aanval. Alleen de laatste geeft staten volkenrechtelijk ‘het recht op zelfverdediging’. Daardoor is er nu formeel sprake van ‘eigenrichting’. De Amerikanen deden dat overigens vaker, zoals via de 75 kruisraketten die in 1998 op Soedan en Afghanistan werden afgevoerd na de aanslag op hun ambassades in Oost-Afrika.

3) "We want Bin Laden dead or alive," zegt president Bush. "Kennelijk is hij niet geïnteresseerd in rechtspraak," zegt journalist Robert Fisk van The Independent terecht (de Volkskrant, 6 oktober).
Hij voegt er aan toe dat we vergeten dat er ‘meer dan 17.500 burgers omkwamen tijdens de Israëlische invasie in Libanon’. Overigens is met het pakken van één man, namelijk Bin Laden, het terrorisme niet overwonnen. Te meer als wáár blijkt te zijn dat de veertien Saoedische daders van de aanslag op 11 september niet in Afghanistan maar in Saoedi-Arabië werden getraind door een van Bin Laden geheel onafhankelijk opererende groep aldaar.

4) De Amerikanen en Britten (plus NAVO) maken geen onderscheid tussen de verdachte (Bin Laden) en het huis (Afghanistan) dat hem herbergt.
Om een verdachte te pakken omsingel je het huis waarin hij onderdak heeft. Je respecteert de eigendomsrechten van de eigenaar van dat huis en gaat met hem onderhandelen. Maar de Amerikanen en Britten schenden de eigenaarsrechten van dat huis (de soevereiniteit van Afghanistan) en proberen het zelfs door bommen te vernietigen, waardoor verdachte en eigenaar worden gedood. Hoe verwerpelijk het Taliban-regime ook is, formeel schend je het internationale recht als je vanuit het principe ‘het doel heiligt de middelen’ naast het pakken van een verdachte tegelijk een regime met geweld ten val wilt brengen, met alle risico’s van dien voor burgerslachtoffers.

5) De diplomatieke weg en die van economische drukuitoefening jegens Afghanistan is 26 dagen zonder succes geprobeerd, zegt men. Helaas hoor ik die geluiden ook van GroenLinks. Ten onrechte. Er was net als in Rambouillet sprake van een dictaat. Bush wilde niet onderhandelen met de Taliban, bijvoorbeeld over berechting van Bin Laden in een ander land.
Weer zie je dus het geijkte ongeduld. Alleen als na lange tijd onderhandelingen niet tot een bevredigend resultaat leiden, zou men als alternatief voor de militaire weg kunnen overgaan tot isolement en afgrendeling van een land als Afghanistan, en dat dan net als nu gepaard laten gaan met voedseldroppings voor het volk. Zo’n afgrendeling is overigens ook een taak van de Veiligheidsraad, die al in december 2000 Afghanistan sommeerde vóór 19 januari 2002 Bin Laden naar Den Haag uit te leveren. Door dat ongeduld wordt nu helaas, en vermoedelijk ook door GroenLinks, te snel gekozen voor zowel het averechts werkende militaire antwoord als voor (steun aan) ‘eigenrichting’.

6) De Amerikaans-Britse bombardementen op, en straks ook een mogelijke invasie in Afghanistan zijn een flirt met een ‘wereldoorlog’ tussen de islam en het Westen. Een valkuil, omdat Bin Laden niets liever wil.
Het doel waar het de Amerikanen en Britten om gaat, namelijk de strijd tegen het terrorisme, kan men dan wel vergeten. De huidige onlusten in de Arabische landen, Indonesië en Pakistan lijken een prelude van wat kan komen.

7) Het Nederlandse parlement liet zich buitenspel zetten wat betreft de bewijslast voor de bombardementen. De Amerika-kenner Willem Post wees er terecht op dat inzake de Vietnam-oorlog ‘het bewijsmateriaal van de Pentagon Papers vervalst’ bleek en dat in de Golfoorlog ‘pure leugens werden verspreid’ (de Volkskrant, 8 oktober).
Hoe heeft het Nederlandse parlement zich dit kunnen laten aanleunen, terwijl het wel slaafs instemde met het operabel maken van artikel 5 van het NAVO-verdrag en nu in wezen ook met de Amerikaans-Britse bombardementen?

8) Na iedere oorlog komt het probleem van de puinhopen, zegt NRC-columnist H.J. Hofland terecht. Met de beoogde val van het Tailban-regime ontstaat een lelijk vacuüm. Nu de verkeerde bondgenoten kiezen, zal zich later wreken.
De Amerikanen en Britten leunen nu erg op Pakistan en de Noordelijke Alliantie. Beiden zijn (zeer) omstreden. Er is dus kennelijk sprake van het aloude spel van de Amerikanen van partijkiezen voor een van de partijen in een (burger)oorlog en deze bewapenen om dan later te merken dat ze een slang aan hun borst hebben gekoesterd. Moeten we nu straks weer instemmen met bombardementen op Islamabad of op de Afghaanse Noordelijke Alliantie?

9) Ten tijde van het kolonialisme waren de Amerikanen in hun activiteiten in Europa en de Derde Wereld de kampioenen van het idealisme. Nu zijn ze helaas blind voor de zelfgekweekte haat jegens hen.
Zolang dat het geval is, ligt het niet op de weg van Europa hen te steunen in hun militaire benadering van terrorisme. Zonder (nieuw) idealisme en zonder zelfreflectie over en correctie van de eigen rol inzake de voedingsbodem, waaruit de genoemde haat voortkomt, gaat het immers niet lukken met de strijd tegen het terrorisme.

De strijd, die op 7 oktober, begon, zal langdurig zijn en niet kunnen voldoen aan de proportionaliteitseis. Al met al naar mijn visie voor Nederland, en zeker voor de progressieve beweging, reden er geen verantwoordelijkheid voor te nemen.
____________
Dr. J.P. Feddema is antropoloog, publicist en actief in de vredesbeweging en GroenLinks.