Hans Feddema
24 juni 2007

Er dreigt een nieuwe wapenwedloop door het geplande Amerikaanse raketschild in Centraal Europa. Recentelijk liet de NAVO weten ook zeggenschap in het plan te willen hebben. Het argument van de Amerikanen is mogelijke bescherming tegen nucleaire raketten vanuit Noord-Korea of Iran. Het is gebaseerd op angst en gericht tegen iets wat niet bestaat. Angst dus dat die raketten er zouden kunnen komen met het doel om het Westen aan te vallen. Een ‘tegenenergie’ dus tegen iets wat daardoor alleen maar meer kans krijgt om te ontstaan. Zoals nu eenmaal alles wat je veel energie en aandacht geeft, groeit. De militaire waarde van zo’n raketschild wordt betwist. Ballistische raketten gaan niet langs een rechte lijn, maar met een grote boog over de aarde, en defensieve raketten hebben niet genoeg snelheid en reikwijdte om eventuele vijandelijke intercontinentale ballistische raketten (ICBM) te onderscheppen. Bovendien zijn nu alleen de VS, Rusland en China in staat die ICBM’s te bouwen en Iran, waar het plan in theorie om zou gaan, tot in de verre toekomst niet. Iran kan dat nog niet eens als het gaat om raketten voor de middellange afstand. 

De betekenis is dus meer politiek of psychologisch van aard. Het zou bijvoorbeeld Polen en Tsjechië extra met de VS (kunnen) verbinden. Ook hier zien we hoe zo’n plan voortkomt uit angst en deze tegelijkertijd voedt. Bij Polen en Tsjechië is dat angst voor hun vroegere tegenspeler Rusland. Anderzijds komen er ook steeds meer berichten dat de Polen en Tsjechen niet erg blij zijn met het Amerikaanse raketschild in hun land, waarbij zelfs opmerkingen  als “eerst hadden we de Russen, nu de Amerikanen” worden geuit. En bij Rusland gaat het om angst jegens de Amerikanen. Het schild zou aldus de Russen gericht zijn tegen hen. Het gevolg is een kleine opleving van de vroegere Koude Oorlog tussen Oost en West. Tel uit je winst. Het komt, behalve in de retoriek over en weer, tot uiting in bijvoorbeeld het testen van de intercontinentale RS-24 door de Russen. Een soort spierballenreactie naar het lijkt. Maar had Bush een en ander niet kunnen voorzien? Het gaat toch in meerdere opzichten al niet zo goed in Rusland. Waarom daar contraproductief op inspelen? We zeggen immers dat we democratie voorstaan en dus de democratische krachten aldaar willen ondersteunen.

Maar zo’n stom en onnodig raketschild versterkt alleen maar de nationalistische en reactionaire krachten in dat land. Juist daarom en vanuit de vredesoptiek heb ik ooit in diverse media stelling genomen tegen de oostwaartse uitbreiding van de NAVO in Europa, niet lang na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De Russische beer was gewond. De Russen verloren immers de Koude Oorlog en daarmee een deel van hun zelfrespect. En een verslagen tegenspeler geef je geen trap na, strooi je geen zout in zijn wonden, zo was mijn argument. Ik bevond me daarin toen zelfs in het gezelschap van Frits Bolkestein, wiens verzet uiteraard meer effect had. Nederland stemde niettemin in.

In Europa in Oorlog, 1939-1945, een recente, knappe studie van Norman Davies, is nog eens onomstotelijk vastgesteld dat niet de Amerikanen, maar de Russen Hitler hebben verslagen. Ik ben de laatste om te bepleiten zoiets te honoreren. Maar aan te voelen of te begrijpen dat er sprake kan zijn van gekrenkte trots bij de Russen als ze zien dat de meeste voormalige leden van het Warschaupact thans lid zijn van de NAVO, kan niettemin geen kwaad. En nu komt daar plotseling dat raketschild bij, waarvan de suggestie uitgaat dat Rusland, die na 1990, hoewel nog steeds een grote kernmogendheid, heel wat veren heeft moeten laten vallen, een aanvalsbeleid op het oog heeft. Het bewind van president Bush ontkent dat natuurlijk, bezwerend dat de Koude Oorlog voorbij is. Het kwaad is echter geschied. Opmerkelijk is dat anders dan tijdens de oostwaartse expansie van de NAVO nauwelijks protesten worden gehoord vanuit Nederland en andere Europese landen over dit onzalige raketschildplan.

Zijn we dan zo murw geworden door de diverse politieke miskleunen van het neoconservatieve bewind in de VS sinds 11 september (en trouwens ook door het meer en meer autocratisch overkomende bewind van Poetin), dat we het hoofd maar in de schoot leggen, nu een oude tegenstelling nieuw leven ingeblazen dreigt te worden? Balkenende als schoothondje of Nederland als onkritische bondgenoot van Amerika is het imago dat we hebben sinds onze politieke steun voor de Amerikaanse inval in Irak en door ons meedoen aan de oorlog in Afghanistan. Moet dat imago ook nog worden versterkt door ons zwijgen over het ontactische raketschildplan in Midden-Europa?

Het voorstel van Poetin om het schild, als het dan toch echt moet, in plaats van in Midden-Europa in Azerbeidzjan te plaatsen – immers dichter bij Iran en dan als het echt om Iran zou gaan, hoe fictief de bedreiging van dat land ook is, in principe ook een ‘bescherming’ voor Rusland –, bleek een vondst. Bush had er tijdens de G8 even niet van terug. Poetin heeft in zijn recente besprekingen met Bush de optie voor Azerbeidzjan op tafel gelegd. Maar waarom is zoiets niet bedacht door Maxime Verhagen, onze minister van Buitenlandse Zaken, of door een andere Europese politicus? Of waarom thans, nu de EU-top voorbij is en redelijk succesvol verliep, zo’n voorstel niet gesteund, als dat angst en polarisatie in Europa kan voorkomen? En wellicht wordt zo’n steun dan een tussenstap om het onzalige en onnodige raketschildplan maar helemaal af te blazen.
---
Dr. Hans Feddema is antropoloog, publicist en actief in de beweging De Linker Wang

Dit artikel is een iets geactualiseerde versie van een artikel dat eerder verscheen in onder meer dagblad De Gelderlander van 27 juni 2007, onder de titel ‘Europa moet stem laten horen tegen raketschildplan Amerika'.