Hans Feddema

26 maart 2004

Hoe is het ons te moede als we zien of lezen dat de geweldsellende in Irak en Israël/Palestina voortduurt? Een Haïtiaanse president in veler ogen van 'profeet' naar 'despoot' evolueert en onder interne en externe geweldsdruk het veld moet ruimen? Als Kofi Annan door de Britten wordt afgeluisterd? En als er volgens Hans Achterhuis en Femke Halsema sprake is van 'een leegte bij links'? En als er in de visie van sociaal-filosoof Ad Verbruggen in het tv-programma Tegenlicht in onze samenleving een ander mens ontstaat?

Of gaat het net als met de geest van de mens op en neer, is er dus sprake van golfbewegingen en zitten we vandaag eenvoudig in een 'dip'? Ik noemde slechts enkele negatieve punten. Maar er zijn er ook positieve, bijvoorbeeld dat de Amerikaanse Democraten hun zelfvertrouwen lijken terug te winnen en dat volgens de Raad van Europa de hervorming van Turkije vooruitgaat. We hebben niettemin betere tijden gekend, ook wat betreft geweld en geweldloosheid. Geweld en de rechtvaardiging van geweld, ook door westerse grootmachten, lijkt weer volop in zwang, al of niet op basis van de uit de Babylonische tijd stammende en nog steeds opgeld doende mythe, dat 'geweld redt, dat oorlog vrede brengt en recht herstelt', kortom de mythe van het bevrijdende geweld. 

Geweld roept nieuw geweld op en bijt zichzelf meestal op korte of langere termijn in de staart. Dat lijkt nu ook in Irak het geval, helaas ten koste van het Iraakse volk. En wat de rechtvaardiging van geweld aangaat, met het doorprikken daarvan zijn journalisten en onderzoekers druk doende. De mythe dat geweld 'redt' blijft niettemin levend. Heeft dat niet mede te maken met het angst veroorzakende mysterie rondom de oorzaken van geweld? Ad Verbruggen zegt bijvoorbeeld dat door het veld winnende emotivisme mensen agressie normaal of weldadig gaan vinden. Er zijn meerdere oorzaken van geweld, zeker ook structurele, maar dat de geestelijke niet ontbreken, mede door de op consumentisme gerichte levensstijl, lijkt duidelijk. 

Behalve acties voor gerechtigheid en het zich inzetten voor een beweging voor een positief ideaal, ziet de geweldloosheid ook het ontwikkelen van geestkracht als een belangrijk wapen tegen destructie. Spiritualiteit, dus leven vanuit je bron, wat de laatste tijd gelukkig sterk opkomt, kan daarbij dienstig zijn. Voor de levenshouding van geweldloosheid is immers moed geen overbodige luxe. Om minder gewelddadig met het leven en conflicten om te gaan, lijkt Soul Power -- zielenkracht ofwel een sterke geest -- van belang. Martin Luther King zei niet voor niets eens: "Wij hebben een macht die groter is dan een kernbom. Want een bom kan alleen vernietigen, maar geweldloosheid kan de harten van de mensen veranderen."
-----
Dr. J.P. Feddema is antropoloog en publicist.