Vanaf 11 september en zeker sinds 7 oktober was duidelijk dat de door Bush geproclameerde oorlog tegen het terrorisme nevendoelen en neveneffecten zou krijgen. Een tweede doel werd bijvoorbeeld vernietiging van het Taliban-regime. Vreemd, omdat er dan ook andere verwerpelijke regimes te bedenken zijn, zoals dat in Birma. Bovendien is terrorisme niet een staat, maar een verschijnsel. Een verschijnsel waarop bommen en raketten geen adequaat antwoord zijn.

Men kan er verder over twisten of Afghanistan gebaat is met het terugdringen van de Taliban. De Noordelijke Alliantie is ook verre van vrouwvriendelijk, zij het minder dogmatisch-ideologisch, en in elk geval even, zo niet méér, crimineel dan de Taliban. Ze speelt ook een dominante rol in de door het Westen gevreesde drugsexport. Wat stabiliteit betreft, is de situatie er bovendien ernstig op achteruit gegaan. Roversbenden maken als vanouds de wegen onveilig en de krijgsheren bakenen weer hun machts- en gebiedsgrenzen af. De Noordelijke Alliantie noemt de besprekingen in Bonn ‘symbolisch’. Logisch, want de situatie in Afghanistan is thans in overeenstemming met Mao’s gezegde dat ‘de macht in de loop van het geweer’ zit, wat ook in Bonn wordt besloten. Ten slotte zullen de nieuwe machthebbers en de Amerikanen nog lang geconfronteerd worden met guerrilla vanuit de bergen van Taliban-residuen of van Pathanen dan wel van beiden. Tel uit je wist.

Het betreft hier echter een nevendoel. Of daarmee ook het hoofddoel -- het uitschakelen van terrorisme -- dichterbij is gekomen, is echter zeer de vraag. Er is niets gedaan aan de voedingsbodem daarvan, alleen het ‘huis’ waarin de hoofdverdachte onderdak heeft (had?), lijkt te zijn ontmanteld. De Amerikaanse bommen die daarbij een rol speelden, hebben echter de rancune over het VS-beleid in miljoenen harten slechts versterkt. Indien Bin Laden bovendien dood dan wel als gevangene een nieuwe Che Chevara wordt (die het gedurfd heeft het machtige Amerika in het hart aan te vallen), is het helaas slechts een kwestie van tijd tot een nieuwe explosieve situatie ontstaat.

Een militair antwoord op terreur stimuleert veeleer en werkt dus averechts, zoals ook de geschiedenis van Baskenland, Sri Lanka en Ulster aantonen. In die zin is de oorlog niet teneinde, maar begint deze pas.

Neveneffecten zijn de nu reeds te bespeuren ‘verrechtsende’ tendensen in de samenleving, zoals toenemende censuur in de media en, in de Verenigde Staten, het instellen van geheime militaire tribunalen, waarbij getuigenissen uit de tweede hand reeds als bewijs gelden. De keuze die na 11 september door het Westen is gemaakt, maakt duidelijk dat we nog slechts aan het begin van de negatieve ontwikkeling staan.
____________
Dr J.P. Feddema is antropoloog, publicist en actief in de vredesbeweging en GroenLinks.