Links en terrorisme

Hans Feddema

26 september 2003

Is links te stil over het ‘internationale terrorisme’? Het is een vraag die in sommige linkse kringen aan de orde is. Bush verklaarde het internationale terrorisme de oorlog, met als gevolg dat het eerder toe- dan afneemt. Maar omdat dit thema niettemin bij rechts Nederland steeds meer prioriteit krijgt, en omdat ook de tol aan slachtoffers langzamerhand niet gering meer is te noemen -- vooral in het Midden-Oosten, New York, Algerije en Rusland --, hoor je soms bovengenoemde vraag. Niet terecht, denk ik.

Afgezien van het feit dat ‘terrorisme’ eigenlijk een term is die wordt gebezigd door machthebbers en die ik liever niet gebruik, is er het gevaar van stigmatisering van een bepaalde groep. Zeker als steevast over ‘islamitisch terrorisme’ wordt gesproken, met soms vergoelijkend de toevoeging dat er daarbij sprake zou zijn van een Ku Klux Klan-versie van de islam. Die toevoeging maakt duidelijk hoe groot de misverstanden zijn rondom ‘terrorisme’. De Ku Klux Klan is een racistische beweging vanuit de blanke meerderheid tegenover een zwarte ‘minoriteit’. Het zelfmoordgeweld is daarentegen een reactie van onderop van een ‘minoriteit’ in antwoord op het imperialisme en het (vaak) arrogante gedrag van het joods-christelijke Westen. Stonden we, ook in linkse kring,  maar wat meer stil bij dat imperialisme als diepere wortel van het recente gewelddadige verzet vanuit de Derde Wereld!

De achtergrond van de geweldsspiraal in Algerije is het vroegere Franse imperialisme om dat land te willen inlijven, wat in Parijs na 1945 jarenlang het beleid was. Mede daardoor kent Algerije een lange traditie van bevrijdingsstrijd via geweld, wat tot op vandaag lijkt door te werken.

Afgezien van een algemene noemer zijn er net als tussen diverse landen natuurlijk wel verschillen tussen bijvoorbeeld Hezbollah, het Tsjetsjeense (tegen)geweld, Hamas en Al-Qaeda. De laatste groep heeft al of niet terecht het imago (louter) destructief te zijn. Israël en de media proberen dat beeld ook te plakken op Hamas: dat deze een oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict slechts wil frustreren. Dat is hooguit de halve waarheid. Primair is bij Hamas de wanhoopsschreeuw om gerechtigheid. Dat Israël, de ‘eerlijk-delenresolutie’ van de VN in 1947 ten spijt, nu al bijna 80 procent van het oorspronkelijke Palestina bezit en de bezetting van de resterende 20 procent gebruikt om ook van dit gebied steeds meer land in te pikken, is de oorzaak van het Palestijnse (zelfmoord)geweld.

Strategisch en vanuit menselijke optiek is dat (zelfmoord)geweld geen goede, en daarom een af te wijzen reactie. Dat geldt ook voor dat van de Tsjetsjeense nationalisten, de Hezbollah en Al-Qaeda. Vooral omdat hun geweld tevens op burgers is gericht, hetgeen de middengroepen kopschuw maakt en naar rechts doet opschuiven. Ziehier de bekende ‘backlash’, die we ook tijdelijk in Nederland zagen na de moord op Pim Fortuyn en die thans nog overheerst in Israël, de VS en Rusland -- juist alle drie gebieden met elites waarvan een sterk negatieve energie uitgaat.

Deze gevolgen van (‘zelfmoord)terrorisme’ van onderop onder ogen zien, elkaar daarop wijzen en ervan leren, is goed, maar verder moet links niet gaan. Anders raakt men in rechts vaarwater, waar men zich overmatig concentreert op de symptomen en de diepere wortels bagatelliseert of niet wil zien. ‘Terrorisme’ is natuurlijk, hoezeer ook een symptoom en een tegenactie, voor iedereen verre van leuk. Maar het is voor ons als links ook ten dele een beetje een koekje van eigen deeg, waardoor een meehuilen met rechts in zijn extreme en vaak louter militaristische reactie niet erg geloofwaardig zou zijn.

Links valt immers op dit punt ook wat te verwijten: in de eerste plaats dat het zich te weinig heeft ingezet voor gerechtigheid in (vooral) het Midden-Oosten, voorts dat het in het algemeen het tegengeweld vaak romantiseerde en zich in elk geval te weinig bezon op de doel-middelstrategie na 1945, en ten slotte dat het zijn vrienden in de Derde Wereld ten behoeve van hun bevrijdingsstrijd veel te weinig het strategische belang van actieve geweldloosheid voorhield.
---- 
Dr. J.P. Feddema is antropoloog en publicist