Reacties?
Mail Hans Feddema:
feddema@wish.net
Klik hier om
artikelen per Email
te ontvangen
NAVO-bombardementen zijn onrechtmatig
Hans Feddema
1 april 1999
Het militarisme is ook in het Westen nog volop aanwezig. We waren het bijna vergeten. De grondfout van Rambouillet en Parijs was dat in wezen dezelfde methode werd gehanteerd als waarmee Servië en het UÇK, de 'bevrijdingsbeweging van Kosovo', elkaar te lijf gaan. Het Westen zette beide partijen het mes op de keel. Als men weigerde het dictaat te aanvaarden, zouden bombardementen volgen. Tegen deze dreigstrategie hadden de hele vredesbeweging, GroenLinks, de SP en goedwillenden binnen andere partijen als één man (en vrouw) moeten protesteren.
Deze strategie is verwerpelijk en gevaarlijk
omdat:
1) één van de partijen in de gelegenheid werd gesteld de ander de zwartepiet toe
te spelen door (uit tactische overwegingen) met het dictaat akkoord te gaan, wetend dat de
ander dat (nog) niet kon;
2) men wist dat de Serviërs, gezien de gewelddadige Balkantraditie, lik op stuk
zouden geven;
3) de NAVO ter voorkoming van gezichtsverlies moeilijk meer terug kon, als één van
de partijen niet onder het geweldsjuk door wilde gaan en dus zou blijven weigeren.
Door deze 'mes op de keel'-methode werden NAVO-bombardementen onvermijdelijk. Ze moeten worden gezien als gewelddadige strafexpedities, eigenmachtig, arrogant en onrechtmatig, zij het onder een humanitaire vlag. Bommengeweld heeft nu eenmaal een rechtvaardiging nodig, na Hirosjima ('de Japanse militaristen nog even extra intimideren'; de strijd was al in een eindfase) en Vietnam ('het Vietnam-communisme een halt toeroepen'; bombardementen die de Vietnamezen nog veel verbetener maakten).
Actie en reactie
'Humanitair bombarderen' heet dat tegenwoordig. Hoe bedenkt men het! Toch blijkt een
dergelijke rechtvaardiging in het begin aan te slaan. In de Tweede Kamer ging bijna
iedereen plat, zelfs de fractie van mijn eigen partij, GroenLinks. Men dacht dat
bombardementen de Kosovaarse burgers zouden helpen. Burgers, die we nadien op het
tv-scherm lopend of in karren gezeten van het ene dorp naar het andere zagen trekken. Deze
gedachtegang is echter bedenkelijk en naïef. Bedenkelijk, omdat het zelfs na de
mislukkingen in Somalië en Libanon nog steeds getuigt van een te sterk geloof in de
militaire weg bij conflictoplossing. Alsof het toevoegen van geweld aan een
geweldssituatie niet juist bijna altijd averechts en escalerend werkt! Naïef, omdat het
getuigt van onbenul inzake de patronen van actie en reactie na het toepassen van geweld.
De Tweede Kamer en ook de fractie van GroenLinks is herhaaldelijk gewaarschuwd dat
bombardementen olie op het vuur gooien en het standpunt van de tegenpartij alleen maar
doen verharden. Het leidt tot haat en grotere verbetenheid en tot het afreageren van de
woede op derden. Die waarschuwingen zijn in de wind geslagen. Vreemd genoeg hoor ik soms
dat hier een vergelijking met Dresden of Vietnam niet op zou gaan. Vreemd, omdat het
mechanisme van het afreageren van ergernis op een zondebok een overbekend psychologisch
gegeven is. Politici behoren dat te weten. Nu krokodillentranen plengen over de
wraakacties op ongewapende burgers van al of niet aan het staatsgezag onderhevige
Servische benden in Kosovo, komt dan ook weinig geloofwaardig over. Door het goedkeuren
van de bombardementen zijn politici medeverantwoordelijk voor het leed dat thans op grote
schaal wordt aangericht onder onschuldige Kosovaren.
"De OVSE-waarnemers deden het
niet slecht"
Die bombardementen hadden (ook daar zijn deze politici voor verantwoordelijk) tevens
het uiterst betreurenswaardige gevolg, dat de 1400 OVSE-waarnemers Kosovo verlieten. Die
waarnemers deden het niet slecht. Ze bemiddelden vaak tussen de Serviërs en het UÇK,
maar waren vooral functioneel door hun aanwezigheid als pottenkijkers. De oorlog tussen de
Serviërs en het UÇK stopte niet, maar er ging van hen in elk geval een preventieve,
geweld indammende invloed uit.
Pas nu dringt dat inzicht door. De waarnemers hadden moeten blijven en moeten worden
uitgebreid in aantal. Dat zij de Kosovaren aan hun lot hebben overgelaten, is te wijten
aan de laakbare blufpokerstrategie in Rambouillet, met de bombardementen als
onvermijdelijk vervolg. Dat de Tweede-Kamerfractie van GroenLinks deze ernstige fouten
niet doorzag, wijt ik aan onervarenheid van de buitenlandspecialisten binnen de fractie.
Binnen de fractie is bovendien sprake van een versterkte invloed van mensen die in de
oude, socialistische, Oost-Europese traditie van 'alles van bovenaf te willen regelen', zo
nodig met geweld. Dat is behalve een autoritaire ook een contraproductieve traditie. De
goede bedoelingen van deze mensen ten spijt, want ook zij handelen in naam van en ten
behoeve van de 'underdog'.
Afstraffing
Op het congres van GroenLinks in februari kreeg de fractie het overigens even
moeilijk door twee kritische moties over de steun die zij in november 1998 aan het dreigen
met bombardementen door de NAVO had verleend. De ene motie kreeg een grote meerderheid, de
andere de steun van ongeveer 45 procent van de aanwezigen. De partij was zeer kritisch,
maar liet het toen niet tot een afstraffing van de fractie komen. Dat zou op een volgend
congres wel eens anders kunnen zijn. De fractie is nu immers veel verder gegaan: niet
alleen is er steun voor het dreigen door de NAVO, maar ook voor het bombarderen zèlf.
Hopelijk komen de GroenLinksfractie en andere Kamerleden nog terug op hun steun voor
de bombardementen, nu ze zien tot welke represailles die hebben geleid. Represailles, die
pas tot een einde zullen komen als de bombardementen stoppen. Ik pleit dan ook sterk voor
het laatste, zoals ook Agalev (de Vlaamse Groenen) en de Europese Groene fractie onlangs
hebben gedaan. Zodra de bombardementen zijn gestaakt, zou, analoog aan het Russische
initiatief, VN-secretaris-generaal Kofi Annan moeten worden gevraagd in Belgrado te gaan
bemiddelen.
Het vasthouden aan de stationering van NAVO-troepen heeft de onderhandelingen in
Rambouillet geblokkeerd. De NAVO ligt nu eenmaal gevoelig in Oost-Europa. Stationering van
VN-blauwhelmen en/of een groot aantal civiele waarnemers was misschien een alternatief
geweest. Mogelijk liggen hier openingen. Ook ten behoeve van de relatie met Rusland is het
zaak de rampzalige en contraproductieve bombardementen zo snel mogelijk te stoppen.
_________
Dr. J.P. Feddema is antropoloog, publicist en actief als
buitenlandspecialist binnen GroenLinks