Hans Feddema

5 november 2002

We zien na 11 september in de wereld twee elkaar versterkende tendensen. Enerzijds is er in de VS sprake van een gevaarlijke wederopleving van de imperialistische ideologie, waarbij er vergelijkingen worden gemaakt tussen het eigen land en het antieke Rome, en tijdelijke bezettingen van landen niet meer worden uitgesloten.

Anderzijds geven de recente terreuraanslagen op zowel Bali als in Moskou aan dat er een soort opstand aan het opkomen is in het ‘gekleurde’ Zuiden tegen westers of noordelijk imperialisme, dus inclusief (het orthodoxe) Rusland en (het westerse) Australië. De rebellie is echter niet meer geweldloos van aard. Het is zo ver gekomen dat die opstand wordt geleid door gewelddadige elites, die terreur zien als het enige adequate middel in wat ze noemen ‘de anti-imperialistische strijd’.

Democraten zullen deze destructieve geweldselites graag willen uitschakelen, maar de vraag is hoe. Hen tot inkeer te brengen lijkt irreëel, of is althans een zeer lange weg. Ze moeten op z’n minst worden geïsoleerd. Ik bedoel daarmee dat we manieren vinden waardoor ze er niet langer in slagen idealisten die bereid zijn tot het brengen van het hoogste offer voor een rechtvaardige zaak, te rekruteren. Hoe dat te bewerkstelligen? De traditionele aanpak is de geweldselites te demoniseren en als het even kan te vuur en te zwaard bestrijden. Soms heeft dat effect, maar meestal geeft het hun extra populariteit.

De koninklijke, en wat mij betreft juiste weg is hard te werken aan eliminatie van de voedingsbodem. En dan gaat het niet alleen om de repressie in het Midden-Oosten, zoals het almaar voortduren van de bezetting van Palestijns gebied door Israël of de Amerikaanse militaire presentie in Saudi-Arabië. De sterke aanwezigheid van de VS überhaupt in de Derde Wereld, niet in de laatste plaats via de vele Amerikaanse militaire bases aldaar, moet drastisch verminderd.  Dat geldt ook voor het inzetten van (zware) bommen in de strijd tegen verzetsgroepen en -landen in het Zuiden. Als men dat niet doet, of er zelfs soms openlijk voor uitkomt dat het voornamelijk draait om versterking van de Amerikaanse hegemonie in de wereld, wordt de bitterheid almaar groter. Zeker bij de vele jongeren, die voor zichzelf toch al weinig perspectief zien, omdat ze om meerdere redenen (eenzijdige globalisering, slecht beleid van de elites enzovoort) werkloos moeten rondhangen.

Wat ook moet stoppen, is de westerse arrogantie en vooral ons neerkijken op de islamitische cultuur, welke grote hoogtepunten kende -- denken we maar aan die van de Moren in Spanje. De rebellie tegen het Westen of het Noorden, een rebellie die breed is en ook in andere culturele tradities voorkomt, zelfs in de boeddhistische,  krijgt daardoor een dominant islamitisch accent. Met alle gevolgen van dien. Dit omdat de islamcultuur als het moet strijdbaar is en deze (recent) bovendien veel aanhangers in het Noorden telt.  Zoals in het Midden-Oosten de strijd om land tussen Israëli’s en Palestijnen helaas mede de verhouding tussen jodendom en islam op scherp zet, dreigt er nu op wereldniveau een tegenstelling christendom versus islam te ontstaan. We moeten er alles aan doen verscherping van deze tegenstelling en meer in het algemeen van de groeiende polarisatie in de wereld te voorkomen.

Helaas staat het sein voor het werken aan de voedingsbodem nog niet op groen. Zelfs niet na ‘Bali’ en ‘Moskou’. Of moeten er soms nog ergere dingen gaan gebeuren?
----
Dr. J.P. Feddema is antropoloog en  publicist en actief in GroenLinks en de vredesbeweging