Φωτογήρανση
© Κωνσταντίνος Δ. Βέρρος, 1998
Καθώς μεγαλώνουμε, παρατηρούμε και νοιώθουμε ορισμένες αλλαγές στο δέρμα μας, το μεγαλύτερο και το πιο ορατό όργανο του δέρματός μας. Το δέρμα αφυδατώνεται, εμφανίζονται ρυτίδες, κηλίδες και επάρματα, ενώ τείνει να επουλώνεται πιο αργά.
Μερικές από αυτές τις βλάβες είναι φυσικές, αναπόφευκτες, και αβλαβείς. Άλλες είναι ενοχλητικές ή επώδυνες αλλά μπορεί να προληφθούν ή να θεραπευθούν. Κάποιες άλλες, όπως οι δερματικοί καρκίνοι, είναι σοβαροί και απαιτούν άμεση ιατρική αντιμετώπιση.
Ρυτίδες
Καθώς το δέρμα γερνάει, χάνει την ελαστικότητά του. Το κολλαγόνο και η ελαστίνη, οι ιστοί που διατηρούν το δέρμα ελαστικό, αδυνατίζουν. Το δέρμα γίνεται λεπτότερο, και χάνει το λίπος του, κι έτσι φαίνεται λιγότερο plump και λείο. Και ενώ συμβαίνουν όλες αυτές οι αλλαγές, έχουμε και τη βαρύτητα που δρα σιγά-σιγά, τραβώντας προς τα κάτω το δέρμα κάνοντάς το να "κρεμάει".
Μπορούν να αποφευχθούν οι ρυτίδες;
Το πόσο ρυτιδωμένο θα γίνει το δέρμα, εξαρτάται κυρίως από τον βαθμό έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Ο ήλιος είναι η κύρια αιτία της γήρανσης του δέρματος (Φωτογήρανση, βλ. φωτο). Οι ρυτίδες εξαρτώνται επίσης και από το αν έχουν οι γονείς σας ή όχι τη προδιάθεση για εμφάνιση ρυτίδων είναι κληρονομική.
Ευτυχώς, μερικές ρυτίδες μπορούμε να τις προλάβουμε. Η πρόληψη των ρυτίδων που προκαλούνται από τον ήλιο γίνεται με τη σωστή χρήση ενός αντηλιακού με δείκτη (SPF) τουλάχιστον 15, τη χρήση καπέλων και άλλων προστατευτικών ρούχων. Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο κατά τις ώρες από 10.00 μέχρι τις 15.00.
Οι διάφορες καλλυντικές "αντιρυτιδικές" κρέμες και γαλακτώματα μπορεί να ενυδατώνουν το δέρμα και να το κάνουν να το αισθανόμαστε απαλό, αλλά δεν έχουν καμιά δράση στην πρόληψη των ρυτίδων.
Φωτογήρανση
Θεραπείες για το γερασμένο δέρμα
Υπάρχουν μερικές αρκετά υποσχόμενες θεραπείες για τη γήρανση του δέρματος.
Το ρετινοϊκό οξύ, μια κρέμα που για πολλά χρόνια χρησιμοποιείται με επιτυχία στη θεραπεία της ακμής, έχει αποδειχτεί ότι βελτιώνει την υφή του δέρματος. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η κρέμα μπορεί επίσης να αναστρέψει τις βλάβες της φωτογήρανσης. Δεν έχει πάντως εγκριθεί από τον ΕΟΦ για αυτή την ένδειξη.
Τα α-υδροξυοξέα (ΑΗΑ) υπόσχονται και αυτά να αντιστρέψουν κάποιες από τις βλαπτικές επιδράσεις του ηλίου.
Οι ρυτίδες που προκαλούνται από εκφράσεις όπως το χαμόγελο, η συνοφρύωση squinting, frowning μπορούν να θεραπευτούν από εξειδικευμένο δερματολόγο με ενέσιμες ουσίες όπως το λίπος ή το κολλαγόνο.
Καμία από αυτές τις μεθόδους δεν μπορεί να εγγυηθεί αιώνια νεανικό δέρμα, όμως μπορούν να βελτιώσουν την εμφάνιση του δέρματος. Το σοβαρά γερασμένο δέρμα, μπορεί να βελτιωθεί μόνο με χειρουργικές μεθόδους. Μια συζήτηση με το δερματολόγο σας, θα σας βοηθήσει να πάρετε τη σωστή απόφαση.
Ξηρό δέρμα
Καθώς μεγαλώνουμε, το δέρμα μας αφυδατώνεται όλο και περισσότερο. Το αποτέλεσμα είναι ένα flaky και κνησμώδες δέρμα, ιδίως στα κρύα, ξηρά και με ανέμους κλίματα. Ηπιότερες περιπτώσεις ξηρού δέρματος, χρειάζονται μία ενυδατική κρέμα αμέσως μετά το πλύσιμο ενώ το δέρμα είναι ακόμα υγρό. Τα λάδια μπάνιου, αν και έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα, θα πρέπει να εφαρμόζονται μετά το μπάνιο.
Η βαζελίνη, συστατικό σε πολλά γαλακτώματα, κρέμες και αλοιφές, είναι ένα θαυμάσιο ενυδατικό. Πολλές κρέμες περιέχουν ουρία, ΑΗΑ, γαλακτικό οξύ και γαλακτικό αμμώνιο, ουσίες που σκοπό έχουν να διατηρήσουν την υγρασία του δέρματος. Μερικές φορές όμως, ερεθίζουν το δέρμα. Ο δερματολόγος θα σας βοηθήσει με τις συμβουλές του στο θέμα αυτό. Για να ανακουφίσετε το ξηρό δέρμα σας, πρέπει να αραιώσετε τη συχνότητα του μπάνιου σας και να χρησιμοποιείτε μαλακά σαπούνια ή υποκατάστατά τους. Το νερό πρέπει να είναι δροσερό και όχι καυτό. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα πλένετε και τις πτυχές του σώματος (μασχάλες, μηρογεννητικές, ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών κλπ). Μετά από καλό στέγνωμα, απλώστε αμέσως μια καλή ενυδατική κρέμα για να συγκρατήσει την υγρασία.
Καλό θα ήταν να επισκεφτείτε το δερματολόγο σας. Ερεθισμένο, πολύ ξερό και σκασμένο δέρμα, μπορεί να σημαίνει κάποιο σοβαρότερο πρόβλημα.
Άλλες δερματικές βλάβες
Βλάβες του δέρματος ή επάρματα εμφανίζονται όλο και συχνότερα καθώς μεγαλώνουμε. Οι βλάβες μπορεί να ποικίλλουν από ακίνδυνες σκούρες κηλίδες μέχρι καρκίνους του δέρματος που χρειάζονται άμεση θεραπεία. Οι περισσότερες βλάβες προκαλούνται από την χρόνια επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Από τις πιο συχνές βλάβες είναι οι ακτινικές υπερκερατώσεις που συνήθως έχουν τη μορφή κόκκινων ή σκούρων κηλίδων με απολέπιση στην επιφάνειά τους. Εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία, υπάρχει πιθανότητα να εξελιχθούν σε καρκίνο. Σε πρώιμα στάδια θεραπεύονται με ειδική αλοιφή ή με κρυοπηξία.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αναπτύσσεται τυπικά στο πτερύγιο του αυτιού, στο πρόσωπο, κάτω χείλος και στη ράχη των χεριών. Είναι μια κακοήθεια που μπορεί να δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα.
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα είναι η πιο συχνή κακοήθεια του δέρματος και συνήθως εμφανίζεται σαν ένα μικρό γυαλιστερό σπυράκι στο κεφάλι, λαιμό ή στήθος. Ενίοτε εμφανίζεται και σαν μια μικρή πληγή που δεν επουλώνεται. Είναι πιο συχνό σε ηλικιωμένα ανοιχτόχρωμα δέρματα με ξανθά ή κόκκινα μαλλιά και μπλε ή πράσινα μάτια. Εάν μείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να αρχίσει να αιμορραγεί και να εξαπλώνεται σιγά-σιγά. Ευτυχώς όμως, σπανιότατα δίνει μεταστάσεις σε άλλα όργανα.
Οι καρκίνοι αυτοί, όταν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, ιώνται σε ποσοστό 95%.
Μια λιγότερο συχνή, αλλά πιο σοβαρή μορφή καρκίνου, είναι το λεγόμενο μελάνωμα. Οι άνδρες πάνω από 50 βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, αλλά μπορεί να προσβληθεί οποιαδήποτε ηλικία. Έχει συσχετιστεί με σοβαρά ηλιακά εγκαύματα στην παιδική ηλικία. Εμφανίζεται συνήθως σαν μια σκούρα κηλίδα ή ελιά με ανώμαλη περιφέρεια και ανομοιόμορφο χρωματισμό της επιφάνειάς του. Η πιο συχνή εντόπιση είναι πίσω στην πλάτη σε άνδρες και γυναίκες, στο στήθος και στη κοιλιά στους άνδρες και στις κνήμες στις γυναίκες.
Οποιαδήποτε αλλαγή μιας ελιάς θα πρέπει αμέσως να εξετάζεται από δερματολόγο. Το μελάνωμα δίνει μεταστάσεις εύκολα.
Άλλες βλάβες
Διάφορες άλλες δερματικές βλάβες είναι συχνές σε ηλικιωμένα άτομα. Αυτές είναι:
Εφηλίδες
Είναι επίπεδες, καφέ κηλίδες. Δεν έχουν καμιά σχέση με παθήσεις του ήπατος όπως πιστεύει ο κόσμος, και συνήθως εμφανίζονται στο πρόσωπο, χέρια, ράχη και κνήμες. Είναι γενικά ακίνδυνες. Οι κοινές κρέμες αποχρωματισμού που κυκλοφορούν στο εμπόριο, δεν έχουν αποτέλεσμα σ' αυτές.
Σμηγματορροϊκές υπερκερατώσεις
Είναι καφέ ή μαύρες επηρμένες πλάκες ή μυρμηκιόμορφες βλάβες που μοιάζουν σαν να είναι "κολλημένες" στην επιφάνεια του δέρματος. Δεν είναι κακοήθεις και είναι συχνότατες σε ηλικιωμένους.
Μικρά αγγειώματα
Είναι αβλαβείς, μικρές, έντονα ερυθρές ελιές που δημιουργούνται από διασταλμένα αγγεία. Τις βρίσκουμε στο 85% των μεσηλίκων και ηλικιωμένων ανθρώπων, συνήθως στον κορμό.
Δερματοπάθειες
Μερικές δερματοπάθειες είναι πιο συχνές σε ηλικιωμένους :
Φλεβικά έλκη ή έλκη από στάση. Οφείλονται στη κακή φλεβική κυκλοφορία. Όταν ένας τραυματισμός συμβεί στο δέρμα της κνήμης, δύσκολα επουλώνεται λόγω της κακής αυτής κυκλοφορίας. Η βλάβη αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε έλκος που πιθανόν να έχει πύο στην επιφάνειά του. Τα έλκη αυτά μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή και χρόνια με υφέσεις και εξάρσεις.
Συχνά εμφανίζονται στην περιοχή των αστραγάλων και μπορεί να συνοδεύονται από πρήξιμο και ερεθισμένο, κόκκινο δέρμα γύρω από το έλκος. Μια άλλη αιτία των ελκών στα πόδια, είναι η ανεπάρκεια των αρτηριών. Στην περίπτωση αυτή συνυπάρχουν κι άλλα ιατρικά προβλήματα, όπως αρτηριοσκλήρυνση, σακχαρώδης διαβήτης ή υπέρταση.
Εκχυμώσεις. Είναι βλάβες παρόμοιες με αυτές που παρουσιάζονται μετά από κάποιο χτύπημα. Εμφανίζονται κυρίως σε χέρια και πόδια. Οφείλονται στο ότι το δέρμα γίνεται λεπτότερο με την πάροδο του χρόνου λόγω της επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας. Η απώλεια του λίπους και του συνδετικού ιστού, μειώνει την υποστήριξη γύρω από τα αιμοφόρα αγγεία, κάνοντάς τα πιο ευάλωτα σε τραυματισμούς. Οι εκχυμώσεις οφείλονται καμιά φορά και σε φάρμακα, διαταραχές της πήξης του αίματος ή σε άλλα παθολογικά αίτια.
Κνησμός (κνύζα = φαγούρα χωρίς εξάνθημα). Πολύ συχνό πρόβλημα των ηλικιωμένων είναι η φαγούρα στο δέρμα. Αν και συχνά συνδέεται με ξηροδερμία, έχει μερικές φορές και άλλα αίτια. Το ηλικιωμένο δέρμα είναι πιο ευαίσθητο σε συντηρητικά υφασμάτων, στο μάλλινο, τα πλαστικά, τα αντισηπτικά, τα σαπούνια. Η αναγνώριση του αιτίου και ο περιορισμός στην έκθεση σε αυτά, είναι σημαντική. Ο δερματολόγος θα σας βοηθήσει και αν χρειαστεί, θα σας δώσει να κάνετε και εργαστηριακές εξετάσεις.