 |
 |
|
||
|
Η γεωργία είναι από τις πρώτες τέχνες που φαίνεται να ανέπτυξε ο άνθρωπος προσπαθώντας να έχει πιο κοντά για τροφή του τους καρπούς που παλιότερα ήταν αναγκασμένος να ψάχνει σε μεγάλες αποστάσεις. Από την φύση της δημιουργεί τόσο ανάγκες για χρήση εργαλείων όσο και για την χρήση ζώων για βοήθεια στην καλλιέργεια και τις μεταφορές. Τα προϊόντα που μαζεύονται έχουν τέτοιες ανάγκες μεταφοράς, αποθήκευσης, συντήρησης, καταγραφής που αυτόματα εμπλέκονται κι ένα σωρό ακόμα τομείς εξέλιξης.
Καλλιεργημένα φυτά έχουν χρονολογηθεί 11.000 - 12.000 ετών. Αυτό δεν σημαίνει ότι παλιότερα δεν υπήρχαν καλλιέργειες φυτών, απλά τα φυτά και οι σπόροι τους αποσυντίθενται πανεύκολα και σπάνια αφήνουν πίσω τους υπολείμματα. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε ότι δεν έχουν βρεθεί σπόροι βαμβακιού τόσο παλιοί όσο τα κατεργασμένα νήματα που προέρχονται από την επεξεργασία του βαμβακιού! Δεν έχουμε αρχαία σταφύλια αλλά οι παραστάσεις τους πάνω σε αρχαία αγγεία είναι συνηθέστατες όπως και οι αναφορές για την καλλιέργειά τους σε σωζόμενα κείμενα!
Τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν ήταν αυτά που οι καρποί τους, φρούτα συνήθως, ήταν έτοιμοι για κατανάλωση. Αργότερα αποκτήθηκε η γνώση ότι και οι σπόροι των φυτών είναι θαυμάσια τροφή αν επεξεργαστούν κατάλληλα.
Σύμφωνα με μελέτες της Εφορείας Κλασσικών Αρχαιοτήτων Κρήτης, η χρήση ελαιόλαδου τεκμηριώνεται από το 7.000 π.Χ. και μάλιστα και σε μαγειρεμένα φαγητά με λαχανικά. Αυτόματα βλέπουμε την καλλιέργεια της ελιάς αλλά και ακόμα σημαντικότερο την ήδη ανεπτυγμένη γνώση της εξαγωγής του λαδιού απ' αυτήν, με κάποιου είδους ελαιοτριβεία.
Στην νεολιθική εγκατάσταση της Κνωσσού όπου τεκμηριώνεται η χρήση λαδιού, βρέθηκαν επίσης αποδείξεις καλλιέργειας αμπελιών, κριθαριού, σιταριού, οσπρίων, όπως και αρκετών φρούτων και ξηρών καρπών. Η οργανωμένη Κρητική κτηνοτροφία έχει τις ρίζες της στην ίδια εποχή. Κι αυτά 2.500 χρόνια πριν την έναρξη του Μινωικού πολιτισμού!
Από αρκετά νωρίς παρατηρήθηκε ότι η εντατική καλλιέργεια της γης περιόριζε την απόδοση στις καλλιέργειες. Γι αυτό τον λόγο σε πολλά μέρη τα χωράφια καλλιεργούνταν χρονιά παρά χρονιά, δίνοντας στην γη την δυνατότητα να αναπληρώσει τα χαμένα συστατικά της. Σε περιοχές όπως η κοιλάδα του Νείλου που οι πλημμύρες μετέφεραν γόνιμη λάσπη το πρόβλημα δεν υπήρχε. Σε άλλα όμως μέρη όπως η περιοχή των Μάγια που ήταν ζούγκλα χρειάστηκε να αναπτυχθεί ιδιαίτερο σύστημα καλλιέργειας. Οι Μάγια λοιπόν έκαιγαν ένα τμήμα της ζούγκλας, το καλλιεργούσαν για 2 - 3 χρόνια και μετά το εγκατέλειπαν για 20 χρόνια. Με αυτό τον τρόπο και η συνολική επιβάρυνση στο περιβάλλον τους ήταν η ελάχιστη δυνατή, και είχαν διαρκώς διαθέσιμο νέο γόνιμο έδαφος για καλλιέργεια.
Ένα από τα επτά θαύματα του Αρχαίου κόσμου ήταν και οι κρεμαστοί κήπο της Βαβυλώνας. Κατασκευασμένοι νότια της κοιλάδας που ορίζουν οι ποταμοί Τίγρης και Ευφράτης αποτέλεσε πρότυπο βοτανικό κήπο της εποχής. Εκεί τον 7ο αιώνα π.Χ. ο βασιλιάς των Σουμερίων Ναβουχοδονόσορ κατασκευάζει τους περιβόητους κήπους. Ήταν η κορωνίδα ενός αγροτικού λαού και πολιτισμού που μπόρεσε όμως να κάνει επιστήμη την βοτανολογία και να στηρίξει τον πολιτισμό της σε αυτή. Οι πλημμύρες των ποταμών που έκαναν το αγροτικό έδαφος ιδιαίτερα έφορο ώθησαν γρήγορα τους Σουμέριους στην χρήση γεωμετρίας και μαθηματικών (όπως και στην Αίγυπτο) για επαναπροσδιορισμό της ιδιοκτησίας του κάθε αγρότη μετά τις πλημμύρες. Η θέση των κήπων παραμένει άγνωστη αλλά η στήριξή τους πάνω από στοές, ο τρόπος άρδευσης με σύστημα αντλιών, όσο και η βοτανολογική συλλογή σε τεχνητά διαμορφωμένο κλιμακωτό χώρο, αποτέλεσε για αιώνες μέγιστο επίτευγμα αξιομνημόνευτο από πλήθος ιστορικών.
 |
| τρίψιμο σπόρων σε χονδρό αλεύρι |
 |
| πέτρινος περιστρεφόμενος χειρόμυλος |
 |
| μύλος άλεσης καρπών και ελαιοτριβείο |
Οι μύλοι για το άλεσμα σπόρων σε διάφορες εκδόσεις τους είναι από τις παλιότερες γνωστές «μηχανές» της λίθινης εποχής. Ξεκίνησαν αρχικά σαν πέτρες με τις οποίες έσπαζαν τους σπόρους σε μικρά κομμάτια. Στην συνέχεια καταλληλότερες πέτρες επιλέχθηκαν για να δίνουν μικρότερα κομμάτια σπόρων. Αυτή η μέθοδος δίνει το γνωστό μέχρι σήμερα πλιγούρι, κυρίως από σπόρους σιταριού.
Προσπαθώντας να πετύχουν όλο και μικρότερα κομμάτια σπόρων έφτιαξαν με κατάλληλα διαμορφωμένες πέτρες τελικά το αλεύρι που τους άνοιξε νέες δυνατότητες στην μαγειρική. Μικροί και χειροκίνητοι πέτρινοι περιστρεφόμενοι μύλοι ήταν προφανώς το επόμενο εξελικτικό στάδιο, ήταν απλά δύο βαριές πέτρες με επίπεδη επιφάνεια που έτριβαν τους σπόρους ανάμεσά τους φτιάχνοντας ευκολότερα αλεύρι. Οι πέτρες φυσικά έπρεπε να είναι αρκετά σκληρές οι ίδιες ώστε να μπορούν να τρίβουν τους σπόρους αλλά να μην τρίβονται μεταξύ τους και βγάζουν σκόνη μαζί με αλεύρι. Συνέπεια των απαιτήσεων που διαμορφώθηκαν ήταν να βρεθούν όλο και πιο σκληρές κατάλληλες πέτρες και να διαμορφωθούν στο κατάλληλο σχήμα, πράγμα σχετικά δύσκολο μιας και οι καλύτερες πέτρες ήταν οι πιο σκληρές, απαιτώντας κόπο, τεχνική και ακόμα πιο σκληρά υλικά για την διαμόρφωσή τους.
Αργότερα όταν οι ανάγκες για αλεύρι μεγάλωναν, χρησιμοποιήθηκαν ζώα για να δώσουν κίνηση σε αρκετά μεγαλύτερες και βαρύτερες μυλόπετρες ικανές να αλέθουν ταυτόχρονα και σύντομα μεγαλύτερη ποσότητα σπόρων. Η δυσκολία χειρισμού, συντήρησης και οργάνωσης των εργασιών της άλεσης δημιούργησε τους πρώτους μυλωνάδες που εξειδικευόταν στην μετατροπή των σπόρων σε αλεύρι, πληρωνόμενοι συνήθως με κάποιο ποσοστό του αλευριού. Συνήθεια που σε κάποιες περιοχές εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα.
Κατά τη Ρωμαϊκή πια εποχή συναντάμε τους πρώτους νερόμυλους όπου η δύναμη του νερού αντικατέστησε με ένα έξυπνο μηχανισμό την δύναμη του ανθρώπου ή των ζώων.
Οι πρώτοι γνωστοί ανεμόμυλοι συναντώνται αρκετά αργότερα, κοντά στο 700 μ.Χ. στην Μέση Ανατολή και σύντομα η ιδέα μεταφέρεται διασκευασμένη στην Ευρώπη κάνοντας την δυνατή την χρήση αλευρόμυλου και σε μέρη που τα τρεχούμενα νερά δεν επαρκούσαν.
Σήμερα o ηλεκτρισμός έχει απλοποιήσει τα πράγματα κάνοντας αρκετά ευκολότερη την άλεση ακόμα και για μικρή οικιακή χρήση. Πολλοί αγρότες όμως που έχουν δοκιμάσει αλεύρι από νερόμυλο, επιμένουν ότι ο ηλεκτρικός μύλος καταστρέφει με τις τεράστιες δυνάμεις του και τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσει την γεύση και την ποιότητα του αλευριού...
Κάτι αντίστοιχο παρατηρείται και στις μηχανές των ελαιοτριβείων που χρησιμοποιούν υψηλές θερμοκρασίες για να βγάλουν το λάδι της ελιάς. Υπάρχει αλλοίωση και στην γεύση και στις ιδιότητες. Κάποιοι ελαιοπαραγωγοί άρχισαν να επιστρέφουν σε μεθόδους που επιτρέπουν χαμηλότερες θερμοκρασίες και καλύτερη ποιότητα.
Η ανάγκη άφθονου νερού για το πότισμα των καλλιεργούμενων φυτών σύντομα οδήγησε στην ανάγκη μεταφοράς του. Τα αρδευτικά έργα για το πότισμα των καλλιεργήσιμων φυτών φυσικά γινόταν και αυτά όλο και πιο αποτελεσματικά. Σαν παράδειγμα οι Αιγύπτιοι αγρότες χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα τον κοχλία του Αρχιμήδη σαν αντλία για να ανεβάζουν το νερό του Νείλου στα αρδευτικά τους κανάλια.
Η άρδευση των καλλιεργειών της Αιγύπτου απ' το ετήσιο πλημμύρισμα του Νείλου λέγεται ότι ήταν το πρώτο ισχυρό κίνητρο για τοπογραφική καταγραφή των αγροτικών εκτάσεων ώστε να μπορούν να αποδοθούν ξανά στους ιδιοκτήτες του προηγούμενου χρόνου. Η γεωμετρία (μέτρηση της γης κατά γράμμα) βρήκε έντονο λόγο εξέλιξης.
Η άντληση του νερού για άρδευση με κατασκευές τροχών άντλησης που κινούνταν συνήθως με την βοήθεια ζώων συναντάται στην Ελλάδα τουλάχιστον απ' το 400 π.Χ.
Σχεδόν εξίσου παλιές είναι και αντίστοιχες κατασκευές άρδευσης στην Κίνα.
Η έλλειψη αρκετών νερών σύντομα οδήγησε τις αγροτικές κοινότητες να οργανωθούν με τρόπο που να μοιράζονται το νερό έτσι ώστε οι καλλιέργειες όλων να προοδεύουν. Οι μεγαλύτερες κοινότητες ανέθεταν σε κάποιον την ευθύνη του σωστού μοιράσματος του νερού. Ταυτόχρονα σχεδόν με τους υπεύθυνους για το μοίρασμα του νερού παρουσιάστηκαν και οι αγροφύλακες που επόπτευαν ότι κανείς δεν θα έκλεβε τους καρπούς που ο άλλος καλλιεργούσε.
Από το απλό φτυάρι και το αλέτρι μέχρι τους αλευρόμυλους, ο άνθρωπος έπρεπε να χρησιμοποιήσει την επινοητικότητά του για να κατασκευάσει εργαλεία κατάλληλα για τις ανάγκες κάθε καλλιέργειας. Έτσι βλέπουμε ότι σε κάθε περιοχή τα ίδια βασικά εργαλεία έχουν και διαφοροποιήσεις που τα προσαρμόζουν καλύτερα στις τοπικές ανάγκες.
Συσκευές σαν τις πρέσες του Ήρωνα για την εξαγωγή του λαδιού απ' τις ελιές είχαν διαδοθεί σχεδόν παντού όπου φύτρωνε η ελιά. Πέρα απ' αυτές όμως τις σχετικά απλές εφαρμογές έχουμε ακόμα πολλές που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου.
Ο θερισμός του σιταριού, της σίκαλης κλπ. ήταν πάντα επίπονη προσπάθεια. Η θεριστικές μηχανές σήμερα το έχουν απλοποιήσει ιδιαίτερα. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους χρησιμοποιήθηκε πολλαπλή θεριστική μηχανή. Γλυπτή παράστασή της έχει βρεθεί στην Γαλλία ανάμεσα σε άλλα ρωμαϊκά ερείπια.
Το άγριο Αμερικανικό βαμβάκι είχε 13 μικρά χρωμοσώματα. Το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό είχε 13 μεγάλα. Το βαμβάκι που βρέθηκε στην Ουάκα Πριέτα του Περού (από το 2.300 π.Χ.) είχε 13 μικρά και 13 μεγάλα χρωμοσώματα. Το πρώτο γνωστό υβρίδιο;
Η ίδια η λέξη υβρίδιο εμπεριέχει εννοιολογικά την ύβρη, μια προσβολή στην φύση. Και ενώ με διασταυρώσεις καταφέρνουμε να παράγουμε φυτά με ορισμένα χαρακτηριστικά συνήθως τους καταστρέφουμε την ισορροπία διαταράσσοντας τόσο την προηγούμενη φυσική αντοχή τους στο περιβάλλον τους όσο και την αναπαραγωγική τους ικανότητα. Τα περισσότερα σημερινά υβρίδια είναι στείρα! Για να βρεθεί ο καινούργιος σπόρος για την επόμενη παραγωγή τους κάποιο εργαστήριο πρέπει να είναι σε θέση να τον παράγει. Φυσικά αυτό δημιουργεί μια προφανή εξάρτηση από την επιτυχημένη ετησίως δουλειά των επιστημόνων και ακόμα περισσότερο από τους μεσάζοντες που θα αναλάβουν την διακίνηση του σπόρου... Είμαστε άραγε σε θέση να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος; Ευτυχώς οικολογικές ομάδες βιοκαλλιέργειας προσπαθούν να διατηρήσουν τους σπόρους των φυτών όπως τους εξελίσσει η φύση και όχι ο άνθρωπος...
Μετά την καλλιέργεια των φυτών το επόμενο στάδιο ήταν η αποθήκευση και η συντήρησή τους. Πολλά δοχεία διαφόρων τύπων χρησιμοποιήθηκαν και σιγά σιγά με την αποκτούμενη εμπειρία βρέθηκαν τα καταλληλότερα. Μάθανε σύντομα ότι η υγρασία και η ζέστη δεν είναι κατάλληλες για τον αποθηκευτικό χώρο, και ότι πολλά έντομα και ζώα θα ήθελαν κι αυτά την αποθηκευμένη τροφή χωρίς ενδοιασμούς ιδιοκτησίας! Αλλά και χωρίς τα ζώα τα πράγματα δεν ήταν πάντα εύκολα....
Οι υψηλές θερμοκρασίες είναι ακατάλληλες για την διατήρηση των τροφών ενώ οι χαμηλές είναι πολύ καταλληλότερες και αυτό είναι γνωστό από παλιά. Σε κάποιες περιοχές τα χιόνια και οι πάγοι υπήρχαν αρκετούς μήνες τον χρόνο κάνοντας ευκολότερη την σχετική συντήρηση. Κάποιοι σκέφτηκαν ότι βολικό θα ήταν να αποθηκεύσουν το χειμωνιάτικο χιόνι και να το χρησιμοποιούν μέχρι το καλοκαίρι για να βοηθάει στην συντήρηση των τροφίμων τους. Σύντομα ανακάλυψαν ότι έπρεπε να το απομονώσουν όσο γινότανε από την ζέστη του περιβάλλοντος. Κατασκεύασαν λοιπόν δωμάτια συνήθως ξύλινα μέσα στα οποία φύλαγαν το χιόνι μαζί με τα τρόφιμα. Αυτά τα δωμάτια τα περιέβαλαν με άλλα μεγαλύτερα που κατασκεύαζαν εξωτερικά αφήνοντας κενό περίπου ενός μέτρου ανάμεσά τους. Το κενό αυτό γεμιζόταν με άχυρο (ή και με πριονίδι) για ακόμα καλύτερη βελτίωση της μόνωσης. Οι δύο πόρτες που υπήρχαν κατασκευαζόταν με τρόπο που να μην αφήνουν εύκολα τον εξωτερικό αέρα να περνάει στο εσωτερικό. Ο συνδυασμός της παραπάνω κατασκευής αποθήκης ψύξης με κάποιο προστατευμένο χώρο, όπως μέσα σε σπηλιά, υπόγειο, ή έστω μέρος που να μην αντιμετωπίζει έντονα την ζέστη φυσικά πολλαπλασίαζε την αποτελεσματικότητα. Το αποτέλεσμα ήταν αυτές οι κατασκευές να έχουν ακόμα πάγο ή χιόνι στο στοιχειώδες ψυγείο τους μέχρι το καλοκαίρι, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την ποιότητα της κατασκευής!
Παρόμοιες κατασκευές έφτασαν να χρησιμοποιούνται μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα σε κάποιες βόρειες πολιτείες των Η.Π.Α.
Γύρω στο 2000 π.Χ. δημιουργήθηκε στην Κίνα ο πρόγονος του παγωτού. Αποτελούνταν από βρασμένο ρύζι, αρωματικά φυτά και γάλα που παρασκευασμένα τοποθετούνταν στο χιόνι για να πήξουν. Αργότερα προστέθηκαν στην συνταγή και χυμοί φρούτων και έγιναν δημοφιλή στους δρόμους του Πεκίνου γύρω στο 1300. Από εκεί μετανάστευσαν στην Ιταλία με την βοήθεια του Μάρκο Πόλο.
Στην Κωνσταντινούπολη του 16ου αιώνα, όπου πια βασίλευε ο σουλτάνος, υπήρχαν στο παλάτι του αποθήκες γεμάτες χιόνι για το πάγωμα των σερμπετιών.
Μετά την συγκομιδή της αγροτικής παραγωγής οι σπόροι φυσικά έπρεπε να αποθηκευτούν. Αφού πρώτα στέγνωναν τους σπόρους ώστε να μην σαπίζουν από την υγρασία (η έκθεση στον ήλιο για κάποιες μέρες ήταν συνήθως αρκετή), φτιαχνόταν για την αποθήκευσή τους συνήθως ξύλινες αποθήκες σπόρων, άλλες φορές χτιζόταν ειδικά αποθηκευτικά δωμάτια, ενώ σε άλλες περιοχές που το ξηρό κλίμα το επέτρεπε η αποθήκευση σπόρων γινόταν μέχρι και σε πηγάδια! Ο καλός αερισμός και η χαμηλή θερμοκρασία και υγρασία των αποθηκών ήταν το βασικότερο για μια πετυχημένη μακρόχρονη αποθήκευση.
Κάποιες εποχές έφτασαν να θεωρούνται πολύτιμοι ορισμένοι σπόροι. Στην Κεντρική Αμερική κοντά στο 600 μ.Χ. οι Μάγια είχαν αναπτύξει την καλλιέργεια των κακαόδεντρων. Αργότερα οι κατακτητές Αζτέκοι βρήκαν ότι απέμεινε από τις αρχικές καλλιέργειες, αλλά χωρίς τις ανάλογες γνώσεις γεωργίας δεν ήταν σε θέση να τις συνεχίσουν. Έτσι ότι απέμεινε από τις καλλιέργειες των Μάγια θεωρήθηκε πολύτιμο μιας και οι σπόροι του κακάο τριμμένοι σε σκόνη έφτιαχναν μαζί με άλλα μπαχαρικά το ρόφημα «choclatl» που θεωρούνταν όχι μόνο γευστικό αλλά και μοναδικό φάρμακο για οτιδήποτε! Οι λίγοι εναπομείναντες σπόροι λοιπόν θεωρούνταν πολύτιμοι όσο και το χρυσάφι.
O Hernando Cortez το μετέφερε το 1519 στην Ισπανία μαζί με άλλα λάφυρα από τους αιματηρά κατακτημένους πια Αζτέκους και από εκεί ξεκινάει η διάδοσή του στην Ευρώπη κυρίως με την μορφή της σοκολάτας.
Κι ενώ με τους σπόρους τα πράγματα ήταν σχετικά εύκολα η διατήρηση των φρούτων ήταν αρκετά δυσκολότερη. Η αποξήρανση βοήθησε ώστε κάποια από αυτά, όπως σταφίδες, σύκα, χουρμάδες, να μπορούν να διατηρηθούν σε σχεδόν ξερή μορφή για πολύ περισσότερο καιρό. Αργότερα ανακαλύφθηκε ότι το βρασμένο νερό μπορούσε να διατηρήσει σε καλή κατάσταση για αρκετό χρονικό διάστημα κάποια φρούτα αν το δοχείο έκλεινε ερμητικά. Το βράσιμο του νερού σκοτώνει τα περισσότερα από τα μικρόβια που θα βρεθούν μέσα του και γίνεται καταλληλότερο σαν συντηρητικό. Έτσι περίπου ξεκίνησε και η κατασκευή κομπόστας, μαρμελάδας κλπ.
Τα φυτικά τρόφιμα ήταν σχετικά ανθεκτικά αλλά τα ζωικής προέλευσης είναι αρκετά πιο ευαίσθητα και η εύκολη αλλοίωσή τους προκαλούσε συχνά προβλήματα υγείας. Κάποιες θρησκείες απαγόρευσαν αρκετά απ' αυτά με την ελπίδα ότι θα απήλασαν τους πιστούς τους από τέτοιες ταλαιπωρίες. Π.χ. η Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται με λεπτομέρεια σε τέτοιες απαγορεύσεις.
Έτσι λοιπόν είδαν ότι το μαγειρεμένο κρέας άντεχε περισσότερο απ' το ωμό, αλλά και ότι το καπνιστό άντεχε πολύ περισσότερο! Το αλάτι βοήθησε επίσης στην συντήρηση παστώνοντας κρέατα και ψάρια. 'Αλλη μέθοδος χρησιμοποιούσε το μαγειρεμένο λίπος σε ένα δοχείο μέσα στο οποίο αποθηκευόταν και κρέας. Το λίπος δεν επέτρεπε στο κρέας να έρθει σε επαφή με τον αέρα κι έτσι γλίτωνε από πιθανές μολύνσεις. Το ζαμπόν παραμένει η σημερινή επιβίωση αυτής της συνήθειας. Στα αλλαντικά χρησιμοποιούνταν έντερα ζώων παραγεμισμένα με κρέας και λίπος (και διάφορα μυρωδικά ανάλογα με τα γούστα του παρασκευαστή) τα οποία αργότερα αφηνόταν να στεγνώσουν σε καπνό ή σε άλλο ξηρό μέρος. Τα διάφορα αλλαντικά, σαλάμια κλπ. είναι φυσικά η σημερινή συνέχεια της παλιάς συνήθειας.
Τα τυριά ανάλογα με την κάθε περιοχή που φτιαχνόταν είχαν και διαφορετικά προβλήματα αλλοίωσης να αντιμετωπίσουν. Συνηθέστεροι τρόποι συντήρησης ήταν το αλάτι, το βράσιμο του γάλακτος, η αποθήκευσή τους σε δροσερά μέρη όπως υπόγειες, σπηλιές κλπ. αλλά και πολλές φορές η διατήρησή τους μέσα σε βρασμένο νερό με διάλυμα αλατιού. Η επικάλυψη της εξωτερικής τους επιφάνειας με λίπος ή κερί λειτουργούσε επίσης σαν ικανοποιητική προστασία. Μέχρι και σήμερα οι τρόποι συντήρησης παραμένουν σχεδόν ίδιοι, με βασική διαφορά την προσθήκη πλαστικών επικαλύψεων.
Οι διάφοροι καρποί που συλλεγόταν τόσο για την μεταφορά τους όσο και για την αποθήκευσή τους χρειαζόταν κατάλληλα δοχεία. Δεν άργησαν λοιπόν να μάθουν πώς να φτιάχνουν μικρά και μεγάλα καλάθια ανάλογα με την κάθε τους ανάγκη. Δυστυχώς σχεδόν τίποτα από αυτά δεν διασώθηκε μιας και ήταν όλα βασισμένα σε ξύλα - καλάμια και διάφορα άλλα οργανικά υλικά που αποσυντέθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Η καλαθοπλεκτική επιβιώνει μέχρι σήμερα αν και πια περισσότερο για να καλύψει τις καταναλωτικές ανάγκες των τουριστών και πολύ λιγότερο για την χρηστική αξία τους.
Η συσσώρευση σπόρων και υγρών έκανε σύντομα επιτακτική την ανάγκη για κατασκευή δοχείων. Η αγγειοπλαστική γρήγορα άρχισε να εξελίσσεται ώστε να καλύψει τις ανάγκες. Δεν άργησε βέβαια εκτός απ' την χρηστική αξία να προσθέσει στην κατασκευή και την αισθητική - καλλιτεχνική, δίνοντας πιο όμορφα σχήματα ανάλογα με την κάθε χρήση αλλά και στολίζοντας τα αγγεία με διάφορα σχέδια.
Τεράστια αγγεία κατασκευαζόταν κάνοντας όμως ιδιαίτερη δύσκολη την μετακίνησή τους. Θυμηθείτε το πιθάρι που χρησιμοποιούσε ο Διογένης σαν σπίτι. Πολλά από αυτά ενσωματωνόταν σε κατασκευές αποθηκών διατηρώντας μόνιμα την θέση τους σε αυτές. Η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά όταν άρχισε η κατασκευή ξύλινων βαρελιών δίνοντας μεγαλύτερη ευχρηστία στα αποθηκευτικά μέσα δίνοντας ευκολότερη μετακίνηση και κυρίως αντοχή και μικρότερο βάρος.
Σήμερα η βιομηχανική παραγωγή έκανε προσιτά τα διάφορα αγγεία και δοχεία σε πολύ περισσότερο κόσμο και συνδυασμένα με την ευρεία χρήση μετάλλων και πλαστικών, φτάνουμε να πετάμε καθημερινά αρκετά δοχεία...
Από το ψήσιμο των πήλινων αγγείων στην υαλουργία η απόσταση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο φαίνεται. Απλά απαιτείται πολύ προσεκτικότερη επιλογή πρώτων υλών και ψησίματος. Έχουν σωθεί μέχρι σήμερα μερικά θαυμάσια αντικείμενα κατασκευασμένα από γυαλί. Πολλά θα τα ζήλευαν και οι σημερινοί τεχνίτες.
Αναφορές μιλάνε για γυάλινα σκεύη που δεν σπάγανε αλλά όταν δεχόταν δυνατό χτύπημα στραβώνανε ελαφρά! Μάλιστα λέγεται ότι όταν το υλικό αυτό έγινε της μόδας στους Ρωμαίους, ο Τιβέριος έβαλε να καταστρέψουν το εργοστάσιο άθραυστου γυαλιού απ' τον φόβο μήπως πέσει η τιμή του χρυσού!
Η εξημέρωση κάποιων ζώων έδωσε απ' την αρχή στον άνθρωπο κάποια σημαντική βοήθεια και τον έκανε να εξελιχθεί και σε νέους τομείς. Χρησιμοποίησε την δύναμη των ζώων όπως το άλογο, το βόδι για να οργώσει τα χωράφια του, για να μεταφέρει μεγάλα βάρη, στην συνέχεια έφτιαξε και άμαξες για ακόμα μαζικότερες μεταφορές τόσο προϊόντων όσο και ανθρώπων.
'Αλλα ζώα όπως πρόβατα, κατσίκια χρησιμοποιήθηκαν για το γάλα τους, το μαλλί τους το κρέας τους δίνοντας στον άνθρωπο τροφή που κάτω από άλλες συνθήκες θα έπρεπε να την βρει μέσα από το κυνήγι
Τα δέρματα των ζώων σύντομα απέκτησαν πολλαπλή χρησιμότητα σαν ρούχα, δοχεία, ή πρώτη ύλη για άλλες κατασκευές.
Όλα τα παραπάνω βέβαια απαιτούσαν την ευθύνη για την τροφή τους και την στέγη τους να την έχει αναλάβει ο άνθρωπος. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι η ώθηση για εξέλιξη κι εδώ ήταν σημαντική μιας και τα ανταλλάγματα ήταν πολύτιμα.
Το γάλα των ζώων ήταν πολύτιμη τροφή αλλά η αντοχή του στον χρόνο περιορισμένη. Η εναλλακτικές χρήσεις του έδωσαν κι άλλες δυνατότητες στον άνθρωπο. Το βούτυρο ήταν σχετικά εύκολο να βγει από το γάλα, το τυρί απαιτούσε περισσότερες γνώσεις και ενασχόληση. Ο άνθρωπος κατάφερνε να ανεβάζει την περιπλοκότητα και την ποιότητα και να εξελίσσεται θέλοντας και μη γιατί η ανάγκη για τυρί, βούτυρο, γιαούρτι, ανθότυρο κλπ. δεν τον άφηναν πια να κάνει πίσω.
Μάθαμε να δεχόμαστε αρκετά πράγματα σαν δεδομένα αλλά δεν είναι πάντα τόσο απλά όσο φαίνονται. Πόσοι είμαστε όμως σε θέση να πάρουμε το γάλα από μια αγελάδα και να το μετατρέψουμε σε τυρί χωρίς την βοήθεια της σημερινής τεχνολογίας;
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρατήρησαν ότι οι πάπιες και οι χήνες πριν την ετήσια αποδημία τους σε θερμότερα μέρη πριν τον χειμώνα, έτρωγαν όσο περισσότερη τροφή μπορούσαν και μαζί με τις δυνάμεις που έπαιρναν το συκώτι τους αύξανε εντυπωσιακά το μέγεθός του. Από τότε το συκώτι των παραταϊσμένων αυτών πτηνών έγινες εκλεκτός μεζές. Η γνώση της νοστιμιάς πέρασε αργότερα στους Έλληνες, στους Ρωμαίους και τελικά στην Γαλλία μετά την ειδική μεταχείριση των ειδικών της μαγειρικής βρήκε την προσοχή των καλοφαγάδων, πράγμα που το έκανε διάσημο σαν φουά γκρα μέχρι και στις μέρες μας.
για περισσότερα : εφημερίδα Καθημερινή, ένθετο Κ, 25-4-04
 |
 |