EEN PROFIEL VAN NEEDE
EEN PROFIEL VAN NEEDE
De gemeente Neede, die een oppervlakte heeft van 4599 hectare, telt ruim 11.000 inwoners, waarvan het merendeel in het dorp Neede zelf woont. De kleine kernen Rietmolen en Noordijk en de buurtschap Lochuizen zijn ook binnen de gemeentegrenzen van Neede te vinden. Neede ligt in de provincie Gelderland, maar werkt samen binnen de "Regio Twente". Neede is als jamgemeente landelijk bekend door de Nationale Jammarkt, die jaarlijks op de laatste woensdag van de zomervakantie wordt gehouden.
coulissen
Het landschap van Neede is een typisch coulissenlandschap: rustieke landweggetjes langs velden en akkers, afgewisseld door houtwallen, beekjes, bosvennetjes en woeste gronden met heide en dennen. In de gehele gemeente bevinden zich vogelbroedgebieden (o.a. van de steenuil, de wielewaal en de nachtegaal). Neede wordt omringd door de natuurgebieden Spilbroek, Noordijkerveld, Needse Achterveld en de Needse berg. Een geologische periode werd vroeger "Needien" genoemd, nadat in een groeve van de Needse berg uit deze periode een kaakfragment van de immense Reuzen of Woudolifant (Hesperoloxodon antiquus) werd gevonden. Op de Needse berg is nu het Geologisch Natuurpad uitgezet. Op de Needse Berg staat ook "De Hollandsche Molen"
"De Hollandsche Molen", havezate "Huize De Kamp" en het subtropisch zwembad " 't Spilbroek"
landbouw en textiel
Neede was oorspronkelijk een agrarische gemeenschap. In de loop der tijd werd in veel boerderijen de huisweverij uitgeoefend. Hieruit ontstond de textielindustrie die uitgroeide tot in de jaren zestig de terugval kwam. Nu zijn bouw en hout, metaal, kunststoffen, verpakkingen en voedingsmiddelen de belangrijkste bedrijfssectoren. De Nationale Jam-markt, die jaarlijks in Neede wordt gehouden, houdt de beroemde jamfabriek van de "Tuinbouw Maatschappij Gelderland" in herinnering. Deze was in de eerste helft van deze eeuw in Neede gevestigd.
Gerrit Achterberg
De beroemde dichter Gerrit Achterberg (1905-1962) heeft samen met Cathrien van Baak zeven jaren in de buurtschap Hoonte in de gemeente Neede gewoond. In de schitterende natuur rondom de herenboerderij "Mariahoeve" kwam hij tot rust. In Neede produceerde hij zo'n negentig procent van zijn literaire werk. Op 27 juni 1946 trouwde hij met Cathrien in het gemeentehuis van Neede, met letterkundige Ed. Hoornik en uitgever Bert Bakker als getuigen. In Neede schreef Achterberg onder andere het
beroemde gedicht 'Hoonte' (bundel 'Hoonte', 1949):
"Vlak voor de ramen staat het boomtheater.
van bladeren, een duiker onder water,
Ik heb van de natuur nog nooit genoten
Hier krijgt het ogenblik voldoende grootte
Insecten trekken strepen langs de ruit
en vlinders buit'len om elkanders buit.
Een dikke duif vliegt in de groene krater
en komt er later even oud weer uit.
Het leven, tegen dit decor gestuit,
wordt speeltoneel terwijl ik kijk en staat er.
als hier op Hoonte in de Achterhoek.
Mariahoeve heet het hoge huis.
en achtergrond, een eeuwig open doek
voor de verbeelding van het paradijs."
De "Gerrit Achterberg-route" van de VVV voert fietsers en wandelaars langs plaatsen in Neede waardoor Achterberg zich liet inspireren. Op vijf plaatsen zijn van hem gedichten op een plaquette geplaatst: "Dorp", "Hoonte", "Watertoren", "Waterval" en "Groeten uit Neede". Een hommage aan deze dichter, waarvan de meesten alleen weten dan dat hij in 1937 in een vlaag van verstandsverbijstering zijn hospita doodde. Het werk van Gerrit Achterberg werd onder meer bekroond met de poezieprijs van de gemeente Amsterdam, de PC Hooftprijs en de Constantijn Huygensprijs.
Enige tijd geleden heeft de gemeenteraad van Neede een toekomstvisie vastgesteld. Deze is gebaseerd op een
discussienotitie "Neede pakt de draad op". Deze notitie is ook op internet beschikbaar klik hier.
Neede moet al in de prehistorie bewoond zijn geweest, getuige de archeologische vondsten. Zo is er in Neede
aardewerk aangetroffen van een beschaving die bekend staat als de "trechterbekercultuur". Deze groep akkerbouwers
leefden zo'n 2700 tot 2300 jaar voor Christus. Maar veel meer weten we daar niet van. Onze geschriften over de
bewoning van Neede gaan terug tot in de elfde eeuw. Dan blijkt uit goederenlijsten van het nonnenklooster Santa
Maria trans Aquam of Ueberwasser in Münster dat het onder andere bezittingen heeft in Neede. Het klooster was
eigenaar van de "hof Neede". De naam van de grootste Needse nieuwbouwwijk "de Hofmaat" herinnert nog steeds
aan deze elfde eeuwse hof. De gemeenschap Neede bestond al in de twaalfde eeuw als het kerspel Neede, behorend
bij de heerlijkheid Borculo. Op een lijst van goederen, die in
1188 toebehoorden aan graaf Hendrik van Dalen, heer van Diepenheim, komen o.a.
hofsteden onder Nedhe voor. In 1209 werden tienden te Neithen verkocht aan de H.
Egidius te Münster, terwijl in 1230 goederen onder Nithe, bisdom Münster, in pacht
werden gegeven aan het klooster Ter Hunnepe te Deventer. Bommen
Berend Caecilia Havezate Linnen en pellen
Evenals het gedeelte Neder uit het woord Nederland betekent Neede: laagte,
laaggelegen land. In het Duits is Niederüng: laagvlakte. Het is gevormd van het adjectief
nede, in het oud-noordduits: nithe en in het oudgermaans: nidhe. In de 13e eeuw werd de
plaats nog: Nedhe, Neithen, Nithe en Nidhe genoemd. Later werd het Nede en Neede. Het
dorp zal genoemd zijn naar de omstandigheid dat het ten aanzien van de omgeving (de
Needse berg) laag is gelegen.
Informatie:
DE TOEKOMST VAN NEEDEDE HISTORIE VAN NEEDE IN HET KORT
Vanaf 1473 was naast de kerkelijke ook de wereldlijke macht in
handen van de bisschop van Münster (Bommen Berend). Op 25 februari 1616 werd, na
een belegering van het kasteel te Borculo door kolonel Derk van Dorth, bij verdrag de
heerlijkheid Borculo, inclusief het kerspel Neede, overgedragen aan Gelderland. In 1813
werd Neede een zelfstandige gemeente. Er zijn nog twee gebouwen uit die tijd overgebleven: de toren van de Nederlands Hervormde Kerk en de havezate "Huize de Kamp".
De kerk werd gesticht in de 12e eeuw en gewijd aan
de heilige Caecilia. De huidige kerktoren is van 1506 en had aanvankelijk een echte spits;
de totale hoogte van de toren was vermoedelijk 45 meter. In 1842 werd de spits van de
toren afgebroken, omdat gevaar voor instorting bestond. De spits stond namelijk erg
scheef en werd daarom de Needse Paknaolde genoemd. Het huidige dak van de toren
werd in 1846 aangebracht. De kerk zelf werd verschillende malen door brand verwoest en
weer opgebouwd, het laatst in 1945. Bij de restauratie van de kerk in 1929 werden drie
gedeeltelijk beschadigde kalkzandstenen beelden uit de 15e eeuw opgegraven; deze beelden zijn vermoedelijk bij de Reformatie in 1616 uit de kerk verwijderd. De beelden
werden gerestaureerd, maar bij de brand in de kerk op 22 september 1945 werden zij
weer zwaar beschadigd door de grote torenklok, die naar beneden viel. Deze klok, in
1507 gegoten door Wolter Westerhuis, werd ook beschadigd.
"Huize de Kamp" is vermoedelijk omstreeks
1250 gebouwd. Het is verschillende malen verbouwd en gerestaureerd, wat blijkt uit de
jaartallen 1636 en 1789 in zandstenen kruiskozijnen. In de periode 1983-1989 werd het
gebouw en het voormalige koetshuis opnieuw gerestaureerd. Ook de gracht die vroeger de
havezate omringde is weer aangelegd. Op het erf staat een put van Bentheimersteen met
het jaartal 1609 en een wapen, bestaande uit 3 halve manen en 2 gekruiste speren. Het is
het wapen van de Tengnagels en Van der Wijck's; de vroegere bewoners van "de
Kamp".
Oorspronkelijk was Neede een agrarische gemeenschap; in de loop der tijd werd in vele boerderijen de huisweverij uitgeoefend. Deze huisweverij is later uitgegroeid tot textielindustrie. In 1811 waren er 200
"werklieden" in dienst bij 5 fabrikanten, terwijl op 150 weefgetouwen "linnen en pellen"
werden geweven. Geleidelijk aan is de textielindustrie uitgegroeid, tot eind jaren zestig de
terugval kwam. Het aantal inwoners is van 2097 in 1811 opgelopen tot 3644 in 1900,
terwijl de gemeente nu zo'n 11000 inwoners heeft.DE NAAM NEEDE
Gemeente Neede,
Postbus 9100,
7160 HA NEEDE,
Nederland,
telefoon (0545) 28 88 88, fax (0545) 29 33 99
electronische post:
gemeentehuis@neede.nl
NAAR HET DIGITALE GEMEENTEHUIS
