Achternaam: Bernlef

Voornaam: J.

Geboren: 14-01-1937

Te: Sint-Pancras

Pseudoniem(en): J. Bernlef is het pseudoniem van Hendrik Jan Marsman

Vanaf september 2002 publiceerde hij onder het pseudoniem Bernlef (dus zonder de J.)

J. Bernlef gebruikte ook de pseudoniemen Ronnie Appelman, J. Grauw, Cas den Haan, S. den Haan en Cas de Vries.

Hij koos een pseudoniem omdat zijn naam 'nauwkeurig gelijkluidend is aan de naam van een zeer bekend Nederlands dichter'.
Het pseudoniem 'Bernlef' is ontleend aan de blinde Friese dichter 'Bernlef' uit de achtste eeuw. Van deze 'Bernlef' is verder weinig bekend. Bij de westelijke doorgang van de Martinitoren in Groningen staat een beeld van deze 'Bernlef'.

Werk:

Poëzie:

• Kokkels (1960)
• Morene (1961)
• Dit verheugd verval (1963)
• Ben even weg (1965)
• Souvenirs d'enfance (teksten bij muziek van L. Andriessen) (1967)
• Bermtoerisme (1968)
• Drie schietoefeningen (in de richting van Gerrit Kouwenaar) (1970)
• Hoe wit kijkt een eskimo (1970)
• Grensgeval (1972)
• De stoel (1973)
• Brits (1974)
• Zwijgende man (1976)
• Gedichten 1960-1970 (1977)
• Stilleven (1979)
• De kunst van het verliezen (1980)
• Alles teruggevonden/niets bewaard (1982)
• Winterwegen (1983)
• Verschrijvingen (prozagedichten) (1985)
• Wolftoon (1986)
• Geestgronden (1988)
• Gedichten 1970-1980 (1988)
• De noodzakelijke engel (1990)
• Niemand wint (1992)
• Voor eigen rekening (1992)
• De witte stad (1992)
• Vreemde wil (1994)
• Achter de rug, Gedichten 1960-1990 (1997)
• Aambeeld (1998)
• Kokkels & Stenen spoelen. Verzen & verhalen (2000)
• Bagatellen voor een landschap (2001)
• Kiezel en traan (2004)

Proza:

• Stenen spoelen (verhalen) (1960)
• De overwinning (1962)
• Onder de bomen (verhalen) (1963)
• Stukjes en beetjes (1965)
• In 't nest met de rest (1965)
• Paspoort in duplo (1966)
• De schoenen van de dirigent en twee andere teksten (1966)
• De schaduw van een vlek (verhalen) (1967)
• De pyromaan (met C.O. Berhardsson en B. Langestraat) (1967)
• De dood van een regisseur (1968)
• De verdwijning van Kim Miller (verhalen) (1969)
• Het verlof (1971)
• Rondom een gat, een winterboek (1971)
• De maker (1972)
• Sneeuw (1973)
• Hondedromen (verhalen) (1974)
• Het komplot (verzamelbundel) (1974)
• De taal van het hart (1974)
• Meeuwen (1975)
• De man in het midden (1976)
• Anekdotes uit een zijstraat (verhalen) (1978)
• De ruïnebouwer (documentaire) (1980)
• Onder ijsbergen (1981)
• Regen (keuze uit de verhalen) (1982)
• Hersenschimmen (1984)
• Publiek geheim (1987)
• Drie eilanden (= 'Sneeuw'+'Meeuwen'+'Onder ijsbergen') (1987)
• Vallende ster (1989)
• Achterhoedegevecht (= derde, herziene, druk van 'Stukjes en beetjes') (1989)
• Doorgaande reizigers (1990)
• Verborgen helden (verhalen) (1991)
• De witte stad (1992)
• Eclips (1993)
• Cellojaren (verhalen) (1995)
• Verloren zoon (1997)
• Schijngestalten (bevat: 'Hersenschimmen', 'Vallende ster' en 'Eclips') (1997)
• Onbewaakt ogenblik (1998)
• Meneer Toto-tolk (1999)
• Boy (1999)
• Dilemma (1999)
• Kokkels & Stenen spoelen. Verzen & verhalen (2000)
• Bernlefs beste volgens Bernlef (verhalen) (2000)
• Tegenliggers - Portretten en herinneringen (2001)
• Verbroken zwijgen (verhalen) (2002)
• Buiten is het maandag (2003)

Vertalingen:

• Bernlef vertaalde boeken van Zweedse schrijvers als: Sundman, Dagerman, Enquist, Lindqvist, Gustafsson en Tranströmer.
• Marianne Moore, Een veldmuis in Versailles (1968)
• Stig Dagerman, Natte Sneeuw
• J. Bernlefvertaalde 3 gedichten van Tomas Tranströmer uit het Zweeds, opgenomen in de 'Spiegel Internationaal, Moderne poëzie uit 21 talen' (1988)
• Alfabet op de rug gezien (poëzievertalingen) (1995)
• Tomas Tranströmer, De treurgondel (nieuwjaarsgeschenk, 1995)
• Lars Gustafsson, Een raadselachtige verdwijning (een keuze uit zijn gedichten 1950-1996) (1999)
• Carl-Erik af Geijerstam, Met ingehouden adem (2001)

Vertaald:

• 'Hersenschimmen' verscheen in het Engels vertaald als 'Out of mind' (1989). Het boek werd in (minstens) acht talen vertaald.
• De Franse vertaling van 'Hersenschimmen' heet 'Chimères' (1984), de Duitse 'Hirngespinste'.
• Ook 'Publiek geheim' en 'Vallende ster' werden vertaald.
• In het Hongaars vertaalde gedichten van Bernlef verschenen in een Hongaarse tijdschrift.

Essays:

• Wat zij bedoelen (samen met K. Schippers, interviews met schrijvers, eerder verschenen in 'De Gids') (1965)
• Een cheque voor de tandarts (documentaire, met K. Schippers) (1967)
• Marianne Moore, Een veldmuis in Versailles (1968)
• Charles Ives (met Reinbert de Leeuw) (1969)
• Het testament van de Vliegende Hollander (pamflet, 1969)
• Wie a zegt (1970)
• Ga jij de klas maar uit. Informatie over de Nederlandse literatuur na 1945 (1970)
• Weggeboekt, Het gaat niet goed met het boek, met de lezer, met de uitgever, met de schrijver (met B. Voeten) (1970)
• Holland Dada (met K. Schippers) (1974)
• Het ontplofte gedicht (1978)
• Over schrijven, lezen en kijken (1979)
• Perfektie met een gaatje (1980)
• Inleiding tot de kennis van A. Alberts (met K. Schippers en K. Fens) (1986)
• Op het noorden (1987)
• Ontroeringen (1991)
• Schiet niet op de pianist (1993)
• De losse pols (1998)
• Haalt de jazz de eenentwintigste eeuw? (1999)

Toneel:

• Sterf de moord ofwel val dood (1973)
• In verwachting (1975)
• Deuren (1977)
• Nachtrit (1979)

Bloemlezingen:

• Je leest het zo (met Hella S. Haasse) (1961)
• Barbarber, een keuze uit dertig nummers (met G. Brands en K. Schippers) (1964)
• Barbarber. Een keuze uit tien jaar, 1958-1968 (met K. Schippers en G. Brands) (1968)
• Barbarberalfabet. Teksten 1958-1989 (samen met G. Brands en K. Schippers) (1990)
• Iets dat te groot is om te zien (met Peter Nijmeijer) (1992)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Was er een betere vriendin' in 'Literair akkoord 5', bijeengebracht door C. Bittremieux, Bert Decorte, Ed. Hoornik en Sybren Polet (1961)
• 1 gedicht: 'Een dode hagedis' in 'Gastenboek van Singel 262', met nieuw werk van tweeënveertig Nederlandse auteurs (1963)
• 1 gedicht: 'Het kindsbeen' in 'Gastenboek van Singel 262. Nieuwe verhalen en gedichten van veertig Nederlandse auteurs' (1964)
• 1 gedicht: 'Wat maak ik wakker' in 'Dichtersomnibus, 16e bloemlezing' samengesteld door Ad den Besten (1969)
• 2 gedichten in 'Zo schrijven de auteurs van nu', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1969)
• 1 gedicht: 'Doorgelicht' in 'Dichters omnibus 18e bloemlezing', samengesteld door Ad den Besten (1971)
• 1 gedicht: 'Je speelde onder tafel' (in handschrift) in Poesie (Boekenweekgeschenk 1972)
• 4 gedichten in 'Brokkelpak. Een boek vol verhalen, gedichten, puzzels, spelletjes en wetenswaardigheden', samengesteld door T. van Deel (1972)
• 8 gedichten in 'Goedemorgen, welterusten', gedichten voor kinderen en andere volwassenen, gekozen door Kees Fens (1975)
• 1 gedicht: 'Sandevaag/Vaagö/Far Ör eilanden' in 'Schrijven is blijven' (Singel 262) (1976)
• 1 gedicht: 'Een vrouw poetst de bel en plotseling is het lente!' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 3 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 1 gedicht: 'Anonieme fietser' in 'Fietsen', Bulkboek nr. 96 (1979)
• 2 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 14 gedichten: 'Alles teruggevinden - niets bewaard' in 'Aan het werk' Opgedragen aan Geert Lubberhuizen bij zijn afscheid als directeur van De Bezige Bij' (1981).
• 3 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht: '2 verlanglijstjes' in 'Nou hoor je het eens van een ander', samengesteld door Kees Fens (1982)
• 1 gedicht: 'Oud-west' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Partituur' in 'Vader. Een blijk van genegenheid', samengesteld door Adam Arie Martinus (1986)
• 1 gedicht: 'Maar ik, kom ik thuis' in '68 dichters op weg naar huis' (bulkboek 171), samengesteld door Patty Voorsmit (1987)
• 1 gedicht: 'In memoriam W.G. van der Hulst' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 gedicht: 'Ode aan de bandrecorder' in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 2 gedichten in 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', samengesteld door Tine van Buul en Bianca Stigter (1991)
• 1 verhaal:'Het doel van de reis' in 'Europa 1992', Bulkboek 204 (1992)
• 1 gedicht: 'Grammatica's' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 2 gedichten in 'Met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn', 250 onvergetelijke gedichten met zorg verzameld door Jan van Coillie (1996)
• 2 gedichten in 'Inkt & Bits. Over literatuur en technologie', Bulkboek 243 (1996)
• 3 gedichten in 'De 100 beste gedichten van 1998', gekozen door Wiljan van den Akker (1999)
• 1 gedicht: 'Schittering' in 'De selectie van de eeuw. De 200 beste gedichten van Nederland en Vlaanderen', gekozen door Hugo Brems, Rob Schouten en Rogi Wieg (1999)
• 2 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'Liefdesgedicht' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)
• 2 gedichten in 'Het lichte gedicht. De grappigste en gekste gedichten van Nederland en Vlaanderen' (2002)
• 2 gedichten in 'De 100 beste gedichten van 2001', gekozen door Geert Buelens (2002)

Proza:

• 1 verhaal: 'De minnaar' in 'Gastenboek van Singel 262' (1962)
• 1 verhaal in 'Van zes een jaar', t.g.v. 50-jarig bestaan Querido (1965)
• 1 interview met D.Hillenius (gemaakt samen met K. Schippers) in 'Dertien in een dozijn, een keuze uit de best geschreven en meest besproken interviews van het afgelopen schrijfjaar', samengesteld door Joris van den Berg (1968)
• 1 verhaal in 'Zo schrijven de auteurs van nu', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1969)
• 1 verhaal: 'De naam' in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• 1 verhaal: 'Regen' in 'Kom op uw verhaal' (1970)
• 4 verhalen in 'Brokkelpak. Een boek vol verhalen, gedichten, puzzels, spelletjes en wetenswaardigheden', samengesteld door T. van Deel (1972)
• 1 verhaal: 'De klok' in 'Verhaal nog es wat.... door acht Nederlandse schrijvers (geboren in de periode 1934-1944)', samengesteld door Wim Hazeu (1973)
• 1 verhaal: 'Over Het Vergeten Van 'Peyton Place' (Een Kunsthistorische Beschouwing')' in 'Even geduld aub' (boekenweekgeschenk 1977)
• 1 verhaal: 'Onderweg' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 verhaal: 'Het wonder' in 'Moet je lezen. Nederlandse verhalen uit de jaren zestig en zeventig', gekozen door Willem van Toorn (1978)
• 1 verhaal: 'De slagzin' in 'Indruk 83. Wat schrijvers schrijven' samengesteld door Ivo Gay, Jaap Goedegebuure, Paul de Wispelaere (CPNB, 1982)
• 1 verhaal: 'Voor en achter de deur' in 'De Zesde Deur' relatiegeschenk Crawford Benelux (1984)
• 1 verhaal: 'De bomen' in '15 verhalen over bomen' (ca. 1985)
• 1 verhaal: 'De man die niet kon spreken' in '15 verhalen over zee en zand' (1985)
• 2 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 citaat in 'Het Trouwboekje', samengesteld door Gerd de Ley (1987): 'Een gescheiden vrouw heb je nooit alleen.'
• 1 verhaal in 'Het Italië-gevoel' (1989)
• 1 verhaal: 'De duivelse postbode' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 fragment uit: 'De ruïnebouwer' in 'In de broek van de vijand. Waarom wij niet woedend zijn', red. August Hans den Boef (1994)

Tijdschriften:

• J. Bernlef was met K. Schippers (vriend en later zwager) en G. Brands oprichter en redacteur van 'Barbarber' (1958-1971).
• Samen met K. Schippers interviewde Bernlef auteurs voor 'De Gids'.
• J. Bernlef schrijft literaire kritieken voor dag- en weekbladen, o.a. voor de 'Haagse Post'.
• J. Bernlef was redacteur van 'Raster' (1977-1987)
• J. Bernlef publiceerde in 'Kroniek van Kunt en Kultuur', 'Waddenbulletin', 'Snoecks'.

Over J. Bernlef:

• Een interview met J. Bernlef in: Piet Calis, 'Gesprekken met dichters' (1964)
• Bulkboek 59 was gewijd aan J. Bernlef, met als titel: 'Hoe het leven wegraakt in verhalen'.
• 'De Vlaamse Gids' wijdde in 1984 een thema nummer aan J. Bernlef.
• Een bijdrage over J. Bernlef in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Graa Boomsma (november 1986).
• J. Bernlef, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1990)
• 'Bzzlletin' nr. 176-177 (juni 1990) was aan J. Bernlef gewijd.
• Marja Pruis nam 'Hersenschimmen' op in een lijst van 100 (nationale en internationale) 'eversellers': 'Gouden fictie' (2001)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Onder de bomen' werd in 1965 verfilmd door Bob Langestraat.
• In 1965 verscheen, ter gelegenheid van 50 jaar Querido, het boekje 'Van zes een jaar'. Er staan verhalen in van J. Bernlef, Max Dendermonde, A. den Doolaard, Hella S. Haasse. Alfred Kossmann en Helga Ruebsamen. In een prijsvraag konden de lezers de verhalen aan de juiste auteur toewijzen.
• 'Souvenirs d'enfance (muziekcitaten, samen met L. Andriessen) (1967)
• 5 electrische dichters (1973), met poëzie van Riekus Waskowsky, Jules Deelder, J. Bernlef, K. Schippers en Hans Wap.
• Bajesmaf, een bijzonderhedenboek over Nederlandse gevangenissen (met S. Zuyderland) (1974)
• 'Een prop is minder dan niets' notities + tekeningen (met Siet Zuyden) (1978)
• Bulkboek 59 was aan Bernlef gewijd, met als titel: 'Hoe het leven wegraakt in verhalen...'.
• 'Hersenschimmen' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1984.
• Op 19-02-1986 werd een aflevering van het tv-programma 'Beeldspraak' aan Bernlef gewijd met als titel: 'Stilleven'.
• 'Hersenschimmen' werd in 1987 verfilmd door Hedy Honigmann.
• Maarten Klein uit 'Hersenschimmen' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Rose verhalen', een boek van Bernlef met medewerking va o.a. Boudewijn Büch, onder redactie van Martin Ros (1981)
• J. Bernlef schreef het lemma 'maasbal' voor 'Het vergeetwoordenboek' (1994)
• Op het noorden, documentaire over J. Bernlef, Regie en scenario: Leo de Boer; redactie: Jessica Swinkels, Co-produktie Letterkundig Museum/NOS (1994)
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Hersenschimmen' op nummer 7. Op 16% van de lijsten komt het boek voor! 'Eclips' staat op nummer 64 en komt op 2% van de lijsten voor.
• In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten' een gedicht van Bernlef te lezen op de muur van Sint Ursulasteeg 28/Caeciliastraat.
• 'Hersenschimmen' verscheen in 2000 in de serie 'Grote Lijsters'.

Literaire prijzen:

• Reina Prinsen Geerligs-prijs 1959 voor 'Kokkels'.
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1962 voor 'Morene'.
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1964 voor het gedicht 'Een dode hagedis' in de bundel 'Dit verheugd verval'.
• Lucy B en C.W. van der Hoogt-prijs 1964 voor 'Dit verheugd verval'.
• Vijverbergprijs 1977 voor 'De man in het midden'
• Constantijn Huygens-prijs 1983 voor zijn gehele oeuvre.
• AKO Literatuur Prijs 1987 voor 'Publiek geheim'.
• Mind Book of the Year Award 1988 voor 'Hersenschimmen'.
• Diepzeeprijs 1989 voor 'Hersenschimmen'.
• Nominatie AKO Literatuurprijs 1989.
• P.C. Hooft-prijs 1994 voor poëzie voor zijn gehele oeuvre.
• 'Boy' werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2001.

J. Bernlef was o.a. lid van de jury voor:

• P.C. Hooft-prijs 1968
• Alice Nahuys-prijs 1968
• Prijs der Nederlandse Letteren 1968
• Herman Gorter-prijs 1979
• C. Buddingh'-prijs 1988

Opmerkingen:

• J. Bernlef woonde als kind in Amsterdam en Haarlem. Hij volgde de HBS in Amsterdam. K. Schippers en G. Brands kent hij van deze school. Rob Nieuwenhuys was hun leraar Nederlands. In 1955 doet hij examen.
• Na zijn eindexamen was hij bediende in een boekhandel.
• Van 1956 tot 1958 zat hij in militaire dienst.
• J. Bernlef reisde van 1958 tot 1960 heen en weer tussen Nederland en Zweden. Hij had allerlei baantjes, bijv. bordenwasser (in een hotel in Karlstad), houthakker en ober.
• Van 1960 tot 1964 werkte Bernlef in een boekenimportbedrijf in Amsterdam.
• J. Bernlef debuteerde met de dichtbundel 'Kokkels' (1960). als prozaïst debuteerde hij met 'Stenen spoelen' (1960).
• Sinds 1964 wijdt hij zich geheel aan het schrijven.
• J. Bernlef is getrouwd met Eva Hoornik (dochter van de dichter Ed. Hoornik). Ze hebben twee kinderen. Ze woonden o.a. in Amsterdam op Koestraat 36.
• De essaybundels 'Perfektie met een gaatje' (1980) en 'Schiet niet op de pianist' (1993) gaan over jazz.
• 'Hersenschimmen' (1984) was Bernlefs doorbraak naar het 'grote publiek'. Hierin beschrijft hij het dementeringsproces.
• In zijn vroege poëzie maakt Bernlef gebruik van ready-mades en van collage-techniek. Zijn latere poëzie is geconstrueerder van vorm.
• De titel van de bundel 'De noodzakelijke engel' (1990) verwijst naar de Amerikaanse dichter Wallace Stevens, die zijn essays over de poëtische verbeelding in 1951 onder de titel 'The necessary angel' bundelde.
• In het werk van J. Bernlef komen enkele van zijn fascinaties steeds terug: lege plekken, gaten, vergeten, het waarnemen, Laurel & Hardy, fotografie, jazz.
• Uit het juryrapport van de P.C. Hooftprijs 1994: 'De kwaliteit van zijn poëzie werd al meteen erkend door de prijzen die hij voor zijn eerste twee bundels kreeg. Toch is Bernlef voor het lezende publiek vooral een romanschrijver, waarbij misschien te weinig wordt opgemerkt dat zijn verhalend proza in thematiek de consequentie trekt uit wat al in zijn gedichten was geëxploreerd. Men kan zijn poëzie dus het hart noemen dat het bloed door zijn hele oeuvre doet stromen.
• De poëzie van Bernlef wordt wel gekenschetst als: 'Kijken met woorden. Zijn gedichten zijn als contactlenzen: ze zijn zo gewoontjes opgeschreven, in alledaagse taal, dat je nauwelijks merkt dat je erdoorheen kijkt, dat je amper door hebt hoe ze de werkelijkheid verscherpen.'

Anderen over J. Bernlef:

• Boven mijn bed heb ik een speciaal kastje voor het werk van Bernlef, dat is erg bevorderlijk voor mijn nachtrust en gevoel van eigenwaarde. (Gerrit Komrij, De buitenkant, blz. 16)
• Niets dan een kleine kruimeldief van de taal. (Jan Arends, Lunchpauzegedichten, blz. 53)
• Bernlef toont iets dat elders in zijn werk zelden vrij spel krijgt: een talent voor grimmige en ongegeneerde humor. (Aad Nuis over 'Hersenschimmen' (1984), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Hij stond eerder middenin dan boven of achter het materiaal, rondkijkend. En de lezer met hem. Een kijker is hij altijd gebleven. Er is geen oeuvre zo vol van gedetailleerd geschreven close-ups. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 92)
• Hij verkent in zijn proza de scheidslijn - of liever: het schemergebied - tussen kunst en psychiatrie. Het is hem daarbij niet in de eerste plaats te doen om psychologische cases; het gaat altijd primair om het kijken, liefst buiten het bewustzijn om. (Jeroen Vullings, Het vraagstuk van de papraplu (over 'Boy'), Vrij Nederland, 15-01-2000)
• Mijn hele generatie heeft zijn ouders Hersenschimmen van J. Bernlef cadeau gegeven, in de hoop hun ontgeestelijking te bezweren, maar mijn moeder was vergeten dat zij het had gelezen. (Kees van Kooten, Annie, blz. 17)
• Van oudsher gewend aan de fine fleur van lezend Nederland, schrok J. Bernlef toen hij door het onvermoede publiekssucces van zijn roman Hersenschimmen opeens op voorleesavondjes het gepeupel in de ogen moest kijken. 'Bent u zelf ook dement geweest?' 'Kan het niet zo zijn dat u in een vorig leven aan Aalzheimer leed?' De auteur die sinds jaar en dag schrijft over de menselijke illusie om greep op of inzicht in de werkelijkheid te krijgen, werd opeens klemgezet in een realistische leestraditie. (Marja Pruis, Gouden fictie. Het fenomeen everseller, blz. 19)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van J. Bernlef

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van J. Bernlef
• Vasco Verlaan, over Bernlef
• Collegenet - J. Bernlef
• AbsoluteFacts - J. Bernlef
• Dementiecafé - Hersenschimmen
• Schrijversnet - J. Bernlef
• DBNL - J. Bernlef
• Muurgedicht - zonder titel : Sint Ursulasteeg 28 en Caeciliastraat

Bronnen o.a.:

• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Paspoort voor de lezer. Nederlandse en Vlaamse auteurs van nu (1968)
• Wim Hazeu, Verhaal nog es wat... (1973)
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Ooitgedicht (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins Lexicon van de Nederlandse Letterkunde (1986)
• Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek (1987)
• Vrij Nederland (11-03-89)
• Schrijversgezichten (1990)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Uittreksel top-100
• Encarta '98 (1997)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)