Pagine 2

2. Litres e sones
21 Litres
211 Alfabete
Li alfabete del interlingue ha le sekuenti 25 literes:

A a F f K k P p U u

B b G g L l Q q V v

C c H h M m R r X x

D d I i N n S s Y y

E e J j O o T t Z z


212 Nomes del literes
On noma li literes: a, be, ce, de, e, fe, ge, he, i, je, ke, le, me, ne, o,
pe, que, re, se, te, u, ve, xe ye, ze.

213. Digrafes
Com signe de sones por queles li alfabete have nuli speciali literes on usa
combinatione de du literes. Tali digrafes es ch e sh.

214. Otri literes
In nomes propri e in stranjeri vordeson pov usa anke otri litereso
midificationes literali: Göteborg*, København, Åmål*, Gävle*
Liège, Poincaré, Ibañes, Dvor(hacek)ák, watt, whisky.
*svedani lokes.

215 Majuscules
Li majuscules (A, B, C etc) on usa in comense de sententies o de nomes propri.


22 Sones
221 Sonarie
Li sones del interlingue es 24 (5 vocalese 19 consonantes):

1)* a e o i u

2) l r m n ng**

3) f v s z sh zh j h

4) b d g p t k
* Le numeres del linies es li mies. Kj.R
**Pro tekniki kauzes me have substitue li fonetiki literes per digrafes . Kj.R.

222 Vocales
Li pronuncie del vocales es variabli inter certeni limites: li sone [a] pov
ese E father o D Vater, [o] pov ese E fall o D Sohn etc. Li maxim
importantu es ke on pronuncia chaki vocale clarim e distinktim e non
confuse le con otri vocales usat in li interlingue. Li vocales coresponda
con li secuenti sones del linguesnational EFD:

[a] E father, F là, part, D Vater, fasse

[e] E yes, F Père, été, D sehen, denn

[o] E fall, hot, F beau, tôle* , D Sohn, von

[i] E machine, in, F fille, ici, D viel, in

[u] E rude, pull, F tout, jour, D du, dumm


223 Liquides
Li laterale [l], li tremulante [r] e li nasales [m] e [n] e [ng] coresponda
con li secuenti sones de EFD:
[l] E well, F mille, D Quelle
[r] E very, run, F art, D Tor
[m] E name, F mot, D Zimmer
[n] E hand, F lune, D Hund
[ng] E sing, finger, D Jungfrau, danken

224. Fricatives
Li fricatives [v], [z], [zh], [j] voisati e [f], [s], [sh], [h] invoisati
coresponde con lisecuenti sones de EFD:
[v] E have, F vif, D wir
[z] E rose, F rose, zèle, D Rose
[zh] E measure, vision, F jardin, agir
[j] E young, F crayon, D Jahr
[f] E father, F femme, D Vater, fassen
[s] E addres, F noblesse, D Wasser
[sh] E ship, F chose, D Schiff
[h] E his, behave, D Haus, behalten

225 Explosives
Li explosives [b], [d], [g] (voisati) e [p] [t] [k] invoisati coresponda
con li secuenti sones de EFD:
[b] E be, F bon, D Baum
[d] E dog, F danse, D Dank
[g] E go, get, F gain, D Gabe, geben
[p] E ship, F père, D puppe
[t] E sit, F tel, D töten
[k] E come, F lac, D krank

226 Africates
Combinatione de explosives e fricatives on noma africates. Li maxim
frequenti invoisat africates es [ts], [tsh] e [ks] queles koresponda con
respectivim D Zimmer, E church e D Exempel. Li corespondenti
voisati sones [dz], [dzh], (E John) e [gz] on usa alternativim in zone,
bagaje, exemple.

23 Pronuncie
231 Literes -> sones
Quand on lecte lautim textu del interlingue it es necesari to conose li
pronuncie de chaki litere o digrafe. Li literes es li primari cose, e on
sercha ler pronuncie. On ergo mova in li directione literes -> sones.

232 Vocalari literes
Li vocalari literes a, e, i, o, u on semper pronuncia com li corespondanti
sones [a], [e], [i], [o], [u]: almanake, etikete, imperie,
orttodoxi, unguente.

233 Consonantali literes
Li consonantali literes b, d, f, g, h, k, l, m, p r, s, t, v on semper
pronuncia com li corespondanti sones [b], [d], [f] etc.: barbe,
diadema, filosofe, gigante, hangare, kirke, lilie,
memore, papere, reforma, sesone, tractate, vive.
Li litere c on pronuncia [ts] ante e, i: centre, citrone, e [k] in
ceteri casus: cavale, viaducte. Li litere n es [ng] ante [g], [k]:
lingue, anke, ancore, e [n] in ceteri casus: nuanse. Li litere q
on usa solim ante u e pronuncia [k]: quali, aque. Li litere x on pove
pronuncia [ksk] o [gz] facultativim: xenie, exemple. Li litere y on
semper pronuncia [j]: yes, lacaye. Li litere z on pove pronuncia [z] o
[dz] facultativim: zoologie, ozone.

234. Digrafes
Li digrafe ch on semper pronuncia [tsh]: chambre, chefe, cavalache. Li
digrafe sh on semper pronuncia [sh]: shilde, pasha.

24 Ortografie
241 sones -> literes
Quand on voli scripte li interlingue it es necesari to conose per queli
literes o digrafes on deve scripte li sones. Li sones es li primari cose, e
on sercha ler ortografie. On ergo mova in li directione sones -> literes.

242. Vocales
Li vocales [a], [e], [o], [i], [u] on semper scripte per li corespondanti
literes a, e, o, i u: almanake, etikete, ortodoxi,
imperie, unguente.

243 Liquides
Li laterale [l], li tremulante [r] e li nasales [m] e [n] on semper scripte
per li corespondanti literes l, r, m, n: lilie, reforme,
memore, nuanse. Por li nasale [ng] on usa n: lingue, anke,
ancore.

244. Fricatives
Li fricatives [f], [v], [s], [z] e [h] on semper scripte per li
corespondanti leteres f, v, s, z, h: filosofe, vive, sesone,
zoologe, ozone, hangare. Por [sh] on usa sh, por [zh] j: shilde,
pasha, jurnale, bagaje. Li sone [j] on scripte per y: yes,
laca -y -e.


245 Explosives
Li explosives* [b], [d], [g], [p], [t] on semper scripte per li
corespondanti literes b, d, g, p, t: barbe, diadema, gigante,
papere, tractate. Por [k] on usa k ante e, i: kirke; q ante
diftongaliu: quali, aque; c in ceteri casus: cavale, viaducte.
_________________________________
* = clusiles (Note del copiatore)

246 Africates
Li africates [ts] e [dz] on scripte per respectivim c e z: centre,
citrone, zoologie, ozone. Li africates [tsh] e [dzh] on scripte per
respectivim ch e j: chambre, chefe, cavalache, jurnale, bagaje.
Por li africates [ks] e [gz] on usa x: xenie, exemple.

Le secuente unite es 25 Prosodie

25 Prosodie
251 Sonoritate
Omni sones non es egalim sonori: li sonoritate de p.ex. [i] e [u] non es
tam grandi quam tele de [a] [e], [o]; [p], [s], [f] non es tam sonori quam
[l], [r], [m] etc.
In li vorde bananes li tri vocales have plu grandi sonoritate quam li
circumstanti sonsonantes [b], [n], [s]. In tali vorde on ergo trova tri
culmines de sonoritate: on dicte que tali vorde have tre silabes; li vorde
activisme have quar silabes, li vorde somnambulisme quin etc.

Ma non semper li nombre del vocales coresponda con li nombre del silabes.
In combinatione con li plu sonori vocales [a], [e], [o] li min sonori [i],
[u] in instresati positione pove functiona com consonantes: háuse have
solim du silabespro ke [u] es consonantal in combinatione con [a]. Tali
combinationes on noma diftonges. Li diftonges del interlingue es [ai],
[au], [ei], [eu], [oi]: faire, lauda; feire, europani, boicota.
Otri tipe de diftonges comensa per [i], [u]: [ia], [ie], [io], [ua], [ue],
[uo], p.ex.: Suedia, familie, filio, acentua, statue, asiduo.

252. Intensitate
Une del vocales in vorde on pronuncia plu intensim quam li otres: banáne,
activísme etc. On dicte ke teli vocale have li acentu o li strese.

Li regule por li acentu del interlingue es: on accentua li prelasti vocale:
déo, díe, blúi, flóre, flóres, póvri, póvrim, párla,
párlad, máxim, ínter, cónter, valóre, filosófe, indivídu,
individuáli, individualísme. Li prelasti vocale on acentua anke in
láuda, státue, féude, famílie, Suédia, acéntua, etc. pro ke [i]
e [u] in tali vordes functiona consonantalim.

253. Quantitate
In li lingues nationali li sones pov ese longi c brevi: brevi [i] nos have
in E his, F vif, D bin; longi [i] in E we, F lire, D ihn etc.
Sovente on solim per li quantitate del vocale pove distincte du vordes: E
leave, live, F maître, mettre, D biete, bitte.

In li interlingue nuli longi sones existe: les es omnes semilongi. Ma
facultativim on pove longisa stresati vocale ante simpliconsonante: róse,
banáne, juvéle etc.

254. Tonalitate
Li tonalitate concerna li melodie del parlati lingue. In questiones e in
expresiones on altisa li tone: Eske li profesore venid al urbe? Quel
surprise! In otri sententies on usa plu basi tone: Li profesore venid al
urbe chaki die.

Li sequanti unite: 3 Flexione nominal

Noval Gramatike de Valter Ahlstedt