Kips travelpage. Barcelona. Hedendaagse architectuur.

Inleiding

Ten tijde van het Modernisme rond de jaren 1900 werden in Barcelona prachtige, originele gebouwen gerealiseerd. Toen het Modernisme aan populariteit inboette tijdens de jaren 20, werd het stadsbeeld bepaald door protserige gebouwen in een fantasieloze neoclassicistische stijl. Voor de wereldtentoonstelling in 1929 werd in deze stijl het Palau Nacional gebouwd. Totaal anders was het ook voor deze gelegenheid gebouwde Barcelona Paviljoen van Mies Van Der Rohe, dat geldt als een mijlpaal in de moderne architectuur. Na het uitbreken van de burgeroorlog in Spanje in 1936 en onder het fascistische regime van Franco werd aan originele architectuur amper aandacht geschonken. De stad werd volgebouwd met praktische, functionele en weinig decoratieve gebouwen. Openbare faciliteiten zoals parken en gezellige pleintjes werden niet voorzien. De bestaande Modernistische gebouwen hadden gelukkig niet veel te lijden gehad onder de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog, maar werden totaal verwaarloosd en verkeerden in erbarmelijke staat. Na de dood van Franco in 1975 en het daaropvolgende democratisch regime, keerde zowel op economisch als cultureel vlak het tij. Barcelona werd weer een welvarende stad. Tijdens de jaren tachtig werden de eerste renovaties en nieuwe projecten opgestart. Men kwam tot het besef dat de vervallen Modernistische gebouwen pareltjes van architectuur waren die in ere hersteld moesten worden. Verschillende gebouwen van Gaudi, Domènech i Montaner, Puig i Cadafalch en Berenger i Mestres werden prachtig gerenoveerd. Toen bekend werd dat de Olympische spelen in 1992 in Barcelona zouden plaatshebben werd het startsein gegeven om de stad verder te vernieuwen en uit te breiden. De wereldtentoonstellingen van 1888 en 1929 die in Barcelona plaatsvonden, hadden toen ook al geleid tot een stadsvernieuwing en het bouwen van imposante gebouwen.
Onder leiding van Oriol Bohogas, directeur van het departement voor stadsplanning en architectuur, werd de stad omgetoverd in een gigantische bouwwerf en architecturaal laboratorium.

Doorheen de hele stad werden projecten uitgevoerd, zowel aan de waterkant, Montjuïc, de binnenstad als in de buitenwijken. Hieronder volgt een overzicht per wijk.

Waterkant

Er moesten gebouwen specifiek voor de Olympische spelen gebouwd worden : huisvesting voor tienduizenden atleten en toeschouwers, sportinfrastructuur, transportmiddelen enz.. Men greep deze gelegenheid aan om in gans de stad nieuwe projecten, publieke faciliteiten, transportmiddelen, nieuwe musea en allerlei kunstprojecten op te starten. Een groot aantal gerenommeerde architecten uit Spanje en de rest van de wereld werden voor dit immense project aangetrokken. Voor het aanleggen van het Olympisch dorp, de wijk Nova Icaria, is een volledige weliswaar vervallen buurt tegen de vlakte gegaan. De spoorlijn werd onder de grond gestopt, de 19^e eeuwse fabrieken, loodsen en barakken waar vissers en immigranten woonden werden afgebroken. Hierdoor kwam 124 are grond en 4 km strand vrij. Het stratenplan werd gebaseerd op het stratenplan met vierkante blokken van de wijk Eixample.

Volgende architecten hadden hier de leiding: Josep Martorell, Oriol Bohigas, David Mackay en Albert Puigdomènech.

Bestaande gebouwen, structuren, pleinen en straten bleven als basis bestaan. Een passende uitspraak in dit verband vind ik: ‘ a place is the sum of what it has been.’
Het was de bedoeling een woongebied in de haven te maken, voorzien van alle faciliteiten zoals kantoren, winkels, hotels, restaurants, een jachthaven, een wandeldijk, parken en een paar duizend appartementen. Er werd veel aandacht besteed aan details zoals verlichting, sculpturen, zitbanken, bestrating e.d.. Een aantal gebouwen zijn echte blikvangers o.a. de twee torengebouwen van 142 meter hoog, het ronde meteorologisch instituut, het reusachtige metalen sculptuur Pez i Esfera op het winkelcentrum ‘Marina Village’, ontworpen door Frank Gehry. Eén van de torengebouwen is een kantoorgebouw, rond het andere, het Villa Olympica hotel, werd een stalen constructie gebouwd zodat het lijkt alsof het gebouw constant in de steigers staat.
Het is een aangename nieuwe wijk geworden met prachtige moderne architectuur.

Moll de la Fusta was een van de eerste projecten die in de jaren tachtig uitgevoerd werden. Deze laan langs de haven heeft zowel stroken voor autoverkeer als een brede voetgangerspromenade. Even belangrijk als de aanleg van de straat zelf zijn de interieurs van de cafés en restaurants die er gevestigd zijn. Enkele kunstwerken springen in het oog , zoals Gambrinus, de reuze-garnaal van Javier Mariscall en ‘Cap de Barcelona’ van Roy Liechtenstein. Uitvoerende architect : Manuel de Sola-Morales.

Moll d’Espanya verbindt het vasteland met de haven en bestaat uit houten platformen en bruggetjes met speelse gegolfde ijzeren structuren.

Montjuïc

Op de berg Montjuïc staan een aantal belangwekkende moderne gebouwen zoals:. het Barcelona paviljoen van Mies Van Der Rohe , het Fundacio Miro en de olympische gebouwen. Montjuïc was eveneens een belangrijke locatie tijdens de stadsvernieuwing. Aan de Olympische Ring stonden reeds het vervallen olympisch stadion uit 1929, een wielerbaan, een olympisch zwembad, en er was nog veel ruimte beschikbaar.

Het olympisch stadion uit 1929 was een symbool voor de inwoners van Barcelona, omdat het tientallen jaren lang een verzamelplaats geweest was voor topsporters en publiek. Jarenlang vervulde het gebouw een belangrijke rol, tot het tijdens de jaren zestig totaal verkommerde en niet meer gebruikt werd. Ter gelegenheid van de olympische spelen in ‘92 werd besloten dit gebouw te herwaarderen en volledig te renoveren. De grootte en de ligging van het gebouw maakten het mogelijk om het een hoofdrol te laten spelen in het olympisch gebeuren. Het was echter noodzakelijk om het stadion grondig te vernieuwen zodat het aan de huidige normen en veiligheidseisen kon voldoen.
Door de vorm en openheid van de bestaande constructie, gelegen boven op de berg Montjuïc, doet het denken aan een Grieks amfitheater. De bruine gevel werd bijna in zijn geheel bewaard en voorzien van een spierwitte dwarsbalk. De binnenkant van het stadion werd volledig nieuw gebouwd om plaats te kunnen bieden aan 70.000 toeschouwers.
Architecten : Correa, Mila, Buxada, Margarit en Gregotti.

Het sportpaleis Sant Jordi werd speciaal ter gelegenheid van de Spelen ontworpen door de Japanse architect Arata Isozaki. Dit futuristisch ogend gebouw biedt plaats aan 15.000 personen en lijkt door zijn enorme zwarte dakkoepel op het schild van een reuzenschildpad. Het sportpaleis is in twee delen opgesplitst. Het palau principal is het grootste volume en wordt overwelfd door de koepel. Het pavello polivalent kan door middel van scheidingsgordijnen in vier sportterreinen verdeeld worden. Dit deel wordt overdekt met een plat metalen dak. Tussenin zit nog een dienstruimte met de nodige voorzieningen voor elektriciteit en luchtverversing.

Het plein dat het olympisch stadion en het vlakbij gelegen sportpaleis Sant Jordi verbindt, werd prachtig aangelegd. De grote vlakte wordt gebroken door strakke waterterrassen en palen met gebogen stalen sculptuurtjes.

Op het plein heb je uitzicht op de telecommunicatietoren van Santiago Calatrava, die hij ontwierp op vraag van de Spaanse telefoonmaatschappij Telefonica. De 188 meter hoge spierwitte constructie lijkt op een naald met een gebogen draad rondom.

Het Barcelonapaviljoen, ook het Mies van der Rohe paviljoen genoemd, is een belangrijke architecturale bezienswaardigheid op Montjuïc. Het werd gebouwd om dienst te doen als Duits paviljoen tijdens de wereldtentoonstelling in 1929. De Duitse overheid besliste een jaar later dat het gebouw diende ontmanteld te worden, zodat men het in Duitsland zou kunnen verkopen. Het was een vernieuwend en opmerkelijk gebouw dat nadien bleef gelden als één van de belangrijkste gebouwen in zijn stijl. Tot op heden wordt het beschouwd als een mijlpaal in de moderne architectuur. Mies van der Rohe was volledig vrij in het ontwerp, de enige voorwaarde was dat er een ruime ontvangsthal moest zijn.

Reeds enkele jaren na de afbraak begon men vanuit allerlei hoeken te ijveren voor een heropbouw. In 1983 nam uiteindelijk het stadsbestuur van Barcelona de beslissing om het gebouw te laten herbouwen op exact dezelfde plaats als in 1929. Omdat dit gebouw een belangrijke rol vervulde op architecturaal gebied, diende de reconstructie erg nauwkeurig en vakkundig te gebeuren. De architecten Cristian Cirici, Fernando Ramos en Ignasi de Sola-Morales droegen dan ook een grote verantwoordelijkheid.

Het gebouw is erg open en ruimtelijk en de vormgeving is strak door het gebruik van grote muurpanelen, een rechthoekige vijver en een plat dak. De voornaamste materialen die gebruikt werden zijn : glas, natuursteen, marmer en onyx. Dit gebouw met plat dak en één verdieping steunt op asymmetrische maar parallel geplaatste muren en verchroomde pilaren. De materialen zijn erg belangrijk en komen goed tot hun recht omdat ze op grote oppervlakten toegepast werden. De beige, grijze en groene tinten van het marmer versterken het gevoel van soberheid. Voor dit gebouw ontwierp Mies van der Rohe ook enkele meubels waaronder de beroemde Barcelonastoel.

Het Fundació Joan Miró is nog een opmerkelijk gebouw in Montjuïc. Dit museum gewijd aan Miró en moderne kunst werd voltooid in juni 1975. De Catalaanse architect en vriend van Miró, Josep Lluis Sert ontwierp dit enorme gebouw. Er zijn verschillende tentoonstellingsruimten, een restaurant, twee winkels, een bibliotheek, een auditorium en een dakterras. Zowel buiten als binnen is alles wit en licht. Er werd maximaal gebruik gemaakt van natuurlijk licht door middel van grote glaspartijen en glazen inhammen. De ruimtes zijn strak, maar de daken lijken hoge golven waardoor het gebouw Mediterraan aandoet. In 1986 werd het gebouw uitgebreid door architect Jaume Freixa, die ook al bij de constructie van het oorspronkelijke gebouw betrokken was.

Andere projecten

De Bac de Roda Felip II - brug is een opvallende constructie gebouwd door Santiago Calatrava.

De kunstgalerij Santa Monica Centre d’Arts aan de Rambla, werd gebouwd middenin een oud nonnenklooster. Opvallend aan de gevel is de grote groene cirkel in de grijze arduinen muur en het houten platform dat naar de inkom leidt. De oude kloostertoren bleef behouden en zorgt voor een boeiend contrast. Het interieur is een geslaagde combinatie van oud en nieuw.
Architecten : Albert Viaplana en Helio Pinon

Het MACBA, het museum voor hedendaagse kunst werd ontworpen door Richard Meier & Partners en was klaar in 1992. Het grote witte volume van dit gebouw steekt fel af bij de nauwe, donkere straatjes en oude huizen in die buurt. Het is vrij simpel van opbouw en het oogt erg sober en strak. De gevel bestaat voornamelijk uit glas en witte aluminium gevelplaten. Via een omhoog kronkelende wandelgang wordt de hoge hall met de bovenste verdieping verbonden. Er zijn verschillende ruimtes voorzien: grote loft-achtige ruimtes waarin grote tentoonstellingen gehouden worden, intiemere ruimtes voor kleinschalige exposities, een boekenwinkel en de hall.

De opvallende constructie die je in de verte op de top van een berg soms kan zien staan is de Torre de Collserola, een communicatietoren ontworpen door Sir Norman Foster. Centraal staat een ranke schacht die op zijn plaats gehouden wordt door drie stalen steundraden die in de bergwand verankerd zitten. De toren oogt erg hedendaags, origineel en fijn. Het was geen makkelijke opdracht om een constructie te bouwen die tegelijk mooi, functioneel en buitengewoon sterk moest zijn, zodat zij de natuurelementen zou kunnen weerstaan. De toren staat symbool voor de hedendaagse en toekomstige technologie en toont dat elektronica en esthetiek prachtig kunnen samengaan.

Er zijn nog tal van andere projecten b.v Parc del Clot, Parc de la Creueta del Coll, Parc de L’Espanya Industrial, Plaça de la Palmera.

Santiago Calatrava werd geboren op 28 juli 1951 in Valencia, Spanje. Hij volgde architectuur- en burgerlijk ingenieur-studies in Valencia. Later volgde hij nog les in Zurich aan het Zwitsers Nationaal Instituut voor Technologie, aan de universiteiten van Sevilla ( Spanje) en Edinburg (Schotland) en aan de ingenieursschool in Milwaukee USA. Hij bezit architectenbureaus in Zurich, Parijs en Valencia. Veel van zijn werk is dan ook in Zwitserland, Frankrijk en Spanje gesitueerd. Door zijn technische kennis als burgerlijk ingenieur is hij in staat moeilijke en ongewone constructies uit te voeren. Calatrava won verscheidene internationale ontwerpwedstrijden, o.a. de August Perret-prijs in 1979. Zijn gebouwen en constructies kenmerken zich door lichte open ruimtes en vrij strakke vormen, vaak uitgevoerd in staal en glas. Vaak gebruikt hij elementen uit bestaande constructies of invloeden uit het verleden. veel van zijn ontwerpen zijn eerder open constructies zoals b.v. bruggen, dan volledig gesloten gebouwen.

Arata Isozaki werd geboren in Oita,Japan op 23 juli 1931. Aanvankelijk werkte hij bij de Japanse architect Kenzo Tange. Zijn huidig werk is postmodern waarbij hij soms ook elementen gebruikt uit Europese historische stijlen. De vorm staat centraal maar hij besteedt ook erg veel belang aan de materiaalkeuze.

Richard Meier werd geboren op 12 oktober 1934 in Newark, New Jersey, USA. Hij studeerde architectuur aan de Cornell University in Ithaca. Van 1960 -63 werkte hij bij Marcel Breuer en In 1963 richtte hij een eigen bureau op. Hij won tijdens de jaren 80 verschillende architectuurprijzen. Zijn werk wordt geïnspireerd door Le Corbusier. De ruimtes zijn duidelijk gestructureerd en geordend, wit overheerst, hij maakt optimaal gebruik van het invallend buitenlicht, en als materiaal gebruikt hij vaak aluminium panelen.

Josep Lluís Sert werd geboren in Barcelona op 1 juli 1902 . Sert studeerde architectuur in Barcelona. Van 1929 - 1931 liep hij stage bij Le Corbusier. Hij richte mee de GATCPAC (Groep van Catalaanse kunstenaars en technici voor de vooruitgang van de eigentijdse architectuur)op. In 1939 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij in 1945 aan de Harvard University hoogleraar werd. Hij werkte veel in New York en in Latijns Amerika. In 1953 volgde hij Walter Gropius op als hoofd van de Graduate School of Design van Harvard University en oefende deze functie uit tot 1969. Zijn werk werd beïnvloed door le Corbusier. Aanvankelijk werkte hij in een functionalistische stijl, maar later werden zijn gebouwen minder strak. Hij verwerkte ook Zuid-Amerikaanse elementen. Hij overleed in Barcelona op 15 maart 1983.

Norman Robert Foster werd geboren in Manchester, Engeland op 1 juni 1935. Hij studeerde aan de universiteit van Manchester en van Yale. In 1964 richtte hij samen met zijn vrouw Wendy, en Richard Rogers, Team 4 op, dat in 1967 veranderde in Foster associates. Norman Foster werd in 1990 geridderd en mag vanaf toen de titel 'Sir' gebruiken. Hij combineert creativiteit met functionaliteit en maakt gebruik van de nieuwst technieken en vormgeving.

Ludwig Mies van der Rohe werd geboren in Aken, Duitsland, op 27 maart 1886 en overleed in Chicago op 17 augustus 1969. Hij bekwaamde zich in Berlijn bij de meubelontwerper Bruno Paul en bij Peter Behrens die een grote invloed op hem had. Van 1912 tot 1937 werkte hij als zelfstandig architect in Berlijn. In 1930 werd hij directeur van het Bauhaus in Dessau, dat hij leidde tot het in 1933 werd gesloten. In 1937 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij een architectenbureau in Chicago opzette. In 1944 nam hij de Amerikaans nationaliteit aan. Tot 1958 leidde hij de architectuurafdeling van het Illinois Institute of Technology (IIT).Hij wenste een synthese te bereiken tussen de eisen van het moderne industrialisme en de vormen van het neoclassicisme. Deze invloed is het sterkst aanwijsbaar in zijn ontwerp voor een landhuis voor mevrouw Kröller-Müller (1912). In Nederland maakte hij kennis met de architectuur van H.P. Berlage, en tot aan de Eerste Wereldoorlog bleek in zijn werk dyuidelijk de invloed van Behrens en van Berlage. Tussen 1919 en 1924 leverde hij een aantal ontwerpen die afwisselend opvallend en authentiek waren, o.m. wolkenkrabbers die bijna geheel uit glas bestonden. In een serie ontwerpen voor landhuizen tussen 1923 en 1926 zijn duidelijk de principes van De Stijl aanwijsbaar. Zijn ontwerp voor het Duitse paviljoen voor de Wereldtentoonstelling in Barcelona (1929; herbouwd) is duidelijk voorbeeld van de principes van De Stijl en van zijn eigen principe om ‘meer met minder’ te bereiken. Voor dit paviljoen ontwierp hij ook zijn beroemde Barcelonastoel. Het hoogtepunt van Mies' Europese periode wordt gevormd door het Tugendhat Haus te Brno, Tsjechië (1930). In Amerika hield hij zich sinds 1938 bezig met het ontwerpen van de campus en een serie gebouwen voor het IIT te Chicago. Het meest kenmerkende voor zijn werk in Amerika is het gebruik van een uitwendig zichtbaar metalen skelet (dat meestal niet exact overeenkomt met het eigenlijke skelet dat het gebouw draagt) en van grote glasoppervlakken. Vaak ging hij uit van een bepaalde grondvorm, waarmee variërend hij een harmonieus samenstel van eenheden opbouwde. Dit laatste is vooral het geval met zijn Lake Shore Apartments te Chicago (1957). Zijn laatste belangrijke werk was de Neue Nationalgalerie (1965–1968) in Berlijn.


Torengebouwen Olympisch dorp	Sant Jordi	Olympisch stadion	Torre de Collserola

Barcelona paviljoen	Barcelona paviljoen	Santa Monica Centre d'Arts	Santa Monica Centre d'Arts

MACBA	MACBA