Beknopte geschiedenis

Barcelona is de hoofdstad van het Spaanse autonome gebied Catalonië, een streek iets groter dan België. Het is een zeer oude stad die al aangeduid stond op wereldkaarten in 133 V.C.. In de gotische wijken zijn nog de bewijzen zichtbaar van deze lange geschiedenis; er zijn overblijfselen te zien van de romaanse muur en er staan ontelbare gotische gebouwen.
Door de eeuwen heen bleef de bevolking gestaag groeien en de stad barstte al spoedig uit zijn muren. Vanaf het begin van de 18e Eeuw kwam Catalonië onder Spaans bewind. Midden de 19e Eeuw was Barcelona een welvarende en snelgroeiende stad die op economisch en cultureel gebied floreerde. Gedurende deze periode werd de stad uitgebreid met de wijk Eixample. De Renaixenca beweging werd opgericht, met als doel de Catatalaanse cultuur te laten herleven en herwaarderen. Cataloniës drang om onder het Spaanse regime uit te komen resulteerde in rellen.
De Spaanse burgeroorlog begon in 1934 en de fascist Franco die toen aan de macht kwam, vernietigde de Catalaanse politiek, cultuur en economie totaal.
Na 1945 kende Barcelona een nieuwe heropleving, omdat ondertussen de rijke aristocraten samenwerkten met de fascistische overheid. Desondanks leefde het Catalaanse nationalisme nog altijd onder arbeiders, studenten en intellectuelen, en vanuit deze groep werden in de jaren 50 stakingen georganiseerd. De protesten bereikten hun top in 1971 en na de dood van Franco in 1975  werd Catalonië onafhankelijk. Hoezeer de opvolgers van Franco ook probeerden het fascistische regime in stand te houden, Spanje werd een democratie, geleid door Juan Carlos I.
In de jaren 80 was Catalonië economisch het sterkste gebied van Spanje, met 2 miljoen inwoners in zijn hoofdstad Barcelona. De stad leefde op, zowel op economisch als op cultureel en architectonisch gebied.

Modernistische politiek

Het Modernisme vond zijn oorsprong in de beweging 'la Renaxensa'. Sinds Catalonië zijn onafhankelijkheid aan Spanje kwijtspeelde einde 18e Eeuw, begon een sterk nationalistisch gevoel zich te ontwikkelen. Tegen de jaren 1880 was dit gevoel doorgedrongen tot in de literatuur, taal en kunst. De rijke industriëlen, handelaars en een aantal invloedrijke architecten deelden deze achtergrond. De architect Lluis Domènech i Montaner werd de eerste president van de 'Unio Catalana' en nam deel aan de vergadering in 1892, die de verklaring van de vraag om onafhankelijkheid van Catalonië goedkeurde. Josep Puig i Cadafalch, ook architect, was voorzitter van de eerste regionale regering in Catalonië. Beiden behoorden (Gaudí trouwens ook) tot de rechtse 'Hoge kerk'-aristocraten die in 1887 de invloedrijke Lliga de Catalunya vormden.
Het Modernisme betekende voor deze nieuw gevormde aristocraten onafhankelijkheid van de Spaanse tradities en cultuur. Zij vochten ervoor om de Catalaanse taal, geschiedenis, ambachten en kunst te doen herleven.
Catalonië had zich altijd op het noorden van Europa gebaseerd op gebied van handel en cultuur. Spanje had Catalonië verboden te participeren aan de ontginning van Amerikaanse kolonies, dus zochten zij hun invloeden elders. Dit Spaanse verbod werkte uiteindelijk in het voordeel van Catalonië, omdat zij op zichzelf aangewezen waren en zeer goed in staat bleken zelf de plaatselijke landbouw, textielindustrie en handel op te bouwen. Toen de economische omstandigheden in de rest van Spanje verslechterden, bleef Catalonië succesvol.

Modernistische Architectuur

De Barcelonese gemeenschap wilde grote veranderingen en vooruitgang zien op elk gebied, zowel economisch, cultureel als architecturaal. De grote industriële tentoonstelling in 1888 was een toonbeeld van deze nationalistische trots. Hoewel erg met hun eigen ontwikkeling bezig, volgden de invloedrijke Catalanen de stromingen in andere Europese landen, onder andere door het lezen van artistieke tijdschriften. De andere stromingen werden niet klakkeloos opgevolgd, maar men paste steeds wijzigingen toe. De modernistische architectuur stemde dan ook niet volledig overeen met de art nouveau die elders in Europa furore maakte, hoewel hier en daar toch art nouveau elementen te ontdekken zijn in modernistische gebouwen.
Vanaf 1893 werden een aantal modernistische kenmerken veel toegepast, zoals decoratief ijzerwerk, keramiektegels en gekleurde glasramen. De uitgeverij voor Montaner i Simon, gebouwd door Domènech in 1880, Casa Vicens van Gaudí in 1883, en de fabriek voor F. Vidal van Josep Vilaseca, werden beschouwd als de eerste echte modernistische gebouwen. Deze gebouwen vertoonden nog veel invloeden van de neomudejar, een Spaanse stijl met moorse versieringen en technieken.
Vanuit modernistisch oogpunt is de wijk 'L'Eixample' erg belangrijk. Half de vorige eeuw barstte de stad uit haar voegen en werd de architect I. Cerdá aangesteld om een nieuwe wijk te ontwerpen om arbeiders, maar vooral de burgerij te kunnen huisvesten. Hoewel van zijn plannen enkel het schaakbordpatroon met huizenblokken behouden werd en men alle voorziene groene zones schrapte, is dit op architectonisch gebied een fantastische wijk, met een hoge concentratie aan modernistische gebouwen.

De generatie architecten die in de jaren 1870 hun opleiding volgden aan de 'Nieuwe architectuurschool', kregen les vanuit het neogotische standpunt van Violet - le Duc. Die voorliefde voor de gotiek hing samen met de sterk religieuze sfeer die in Barcelona heerste. In deze stijl werden ook de grootse bouwwerken tijdens de late Middeleeuwen gebouwd, die uiting gaven aan de Catalaanse macht (de kathedraal is hier een goed voorbeeld van).
Veel modernistische architecten vermengden de Catalaanse gotiek met originele modernistische details in hun gebouwen.

Eigenschappen

Elke modernistische architect drukte zich anders uit. Sommigen wilden de romaanse architectuur laten herleven, velen pasten gotische elementen toe  en nog anderen zochten hun invloed bij andere nieuwe stijlen uit de rest van Europa. Karakteristiek is het gebruik van vormen gebaseerd op de natuur. Vormen van bloemen, planten en dieren werden verwerkt in decoratief ijzerwerk, keramiek en glasramen. De bedoeling was een moderne kunst te creëren gebaseerd op Catalaanse tradities. Deze nieuwigheden kon men verwezenlijken, enerzijds door het ontdekken van nieuwe materialen zoals gekleurde keramiektegels en door de uitvinding van machines zoals speciale zaagmachines, die het mogelijk maakten hout in allerlei vormen te schapen.

Na het modernisme

Modernisme bleef een populaire stijl tot in de jaren 20. Gaudí's invloed werd levendig gehouden in de werken van zijn jonge assistenten en bewonderaars. Het fantasierijke modernisme werd opgevolgd door het noucentisme, een classicistische, groffe stijl, waarin niets van de rijke detaillering van het modernisme overbleef.
Tijdens Wereldoorlog II werden in Duitsland en Frankrijk veel art nouveau gebouwen vernietigd, maar Barcelona werd niet zo erg geteisterd. De modernistische gebouwen geraakten echter in de vergetelheid en verkommerden gedurende de fascistische Francoperiode. Na Franco's dood werd opnieuw aandacht besteed aan de architectuur in de stad en een groot aantal modernistische gebouwen werden gerenoveerd en in ere hersteld. Toen werd duidelijk dat veel mensen deze architecturale parels erg waardeerden en dat toeristen zelfs speciaal hiervoor naar Barcelona kwamen. Een aantal bouwwerken zijn opengesteld voor het publiek en kunnen ook aan de binnenkant bewonderd worden.
De meeste gebouwen zijn in handen van investeerders of bedrijven die de verbintenis hebben aangegaan niets aan het uitzicht te veranderen.

Modernistische Architecten

Biografie en werken van Domènech  Berenguer  Jujol  Puig  Gaudi

Lluis Domènech i Montaner (1850-1923) 

Lluis Domènech studeerde af in 1873 en won bijna direct nadien, samen met architect Josep Vilaseca een belangrijke wedstrijd. Hierdoor kregen ze de opdracht toegewezen voor de bouw van de hoofdkantoren van de 'Instituciones Provinciales de Instruccion Publica', die zij in een vrije interpretatie van de neogotische stijl bouwden. Domènech was één van de stichters van het modernisme in 1878. Hij was gekant tegen het gebruik van stijlen afkomstig van buiten Catalonië en de enige stijlen die hij acceptabel vond waren : Romaans, Catalaanse gotiek en de neomudejar. Hij besefte wel dat het ongepast was deze stijlen te gebruiken voor moderne gebouwen, waarin nieuwe materialen zoals staal verwerkt werden.
Architect zijn was maar één van de vele dingen die hij deed, zowel op cultureel als politiek vlak was hij actief. Hij was voorzitter van de literaire groepering Jocs Floral, van de kunstvereniging Ateneo, voorzitter van de Lliga de Catalunya en parlementslid. Tussen 1888 en 1914 was hij als architect erg actief; hij bouwde verscheidene huizen en gebouwen in Reus en Barcelona. In 1914 gaf hij de architectuur op om zich volledig te wijden aan de politiek.

De belangrijkste werken van Domènech:

De uitgeverij van Muntaner i Simon (1880), Adres: Carrer Arago 255, Barcelona.
In dit gebouw waren de kantoren gevestigd van de uitgeverij van Muntaner i Simon. Het wordt beschouwd als het eerste modernistische bouwwerk in Barcelona. Het was de eerste keer dat voor een gewoon gebouw een ijzeren skelet gebruikt werd. De bouwstijl is modernistisch met toch nog een aantal neomudéjardetails. Het werd gebouwd in een zichtbare baksteen.  Momenteel is hier het museum Fundaçio Tapies gevestigd. Het gebouw werd mooi gerenoveerd aan het eind van de jaren 80. Een opvallend kunstwerk in staaldraad van de kunstenaar Tapies op het dak, doet het gebouw erg in het oog springen.

Castell dels tres dragons (1888) het caférestaurant en internationale hotel in het Ciutadellapark, werden gebouwd voor de wereldtentoonstelling in 1888. Het gebouw werd nooit volledig voltooid. In het caférestaurant is nu het zoölogisch museum gevestigd, het hotel werd afgebroken. De strenge lijn van de belangrijkste ruimtes contrasteerde met de originele details van glasramen, keramiek en smeedijzerwerk.

Palau Montaner (1889 )Adres: Carrer Mallorca op de hoek met Carrer Roger de LLuria, Barcelona.
Dit was het oorspronkelijke woonhuis van een van de eigenaars van uitgeverij Montaner i Simon. De bouw werd aangevat door een andere architect, maar Domènech werkte het af.

Casa Thomas (1895 - 1898)  Adres: Carrer Mallorca 291-293, Barcelona.
Dit was de woon- en werkplaats van de graveurfamilie Thomas. Later werden, zonder afbreuk te doen aan de stijl van het gebouw, drie verdiepingen bovenop gebouwd door de schoonzoon van Domènech. Het gebouw heeft torentjes en een groot raam met een elliptische boog.

Institut Pere Mata (1897) Stad: Reus
Domènech werkte samen met Reus' stadsarchitect Pere Casellas aan de bouw van deze psychiatrische instelling. Zowel aan het uiterlijk als aan de functionaliteit van het gebouw werd veel aandacht besteed. Elk paviljoen werd gebouwd volgens zijn functie en voor zijn specifieke doelgroep (ingedeeld volgens sekse, aandoening en sociale status). Omdat de stelling aangenomen werd, dat een mooie omgeving een gunstige invloed zou hebben op de psyche, werd aan het uiterlijke ook veel aandacht besteed, zo kreeg elk paviljoen een tuintje.

Casa de l'Arcadia, Carrer Santa Llucia, Barcelona.
Deze woning, in 1520 gebouwd voor de aartsdeken, werd in 1902 door Domènech verfraaid op vraag van de advocatenvereniging die toen het gebouw bezat. De brievenbus aan de gevel is een ontwerp van hem. Momenteel zijn de stedelijke stadsarchieven in dit gebouw gevestigd.

Hospital de Sant Creu i Sant Pau (1902-12), Adres: Avinguda Gaudi, Barcelona.
Dit ziekenhuis was dringend aan uitbreiding toe en Domènech kreeg een groot budget toegewezen om die uit te voeren. Hij omringde zich met de beste vaklui, handelaren en kunstenaars van die tijd, wat resulteerde in een prachtig en harmonieus gebouw. De bouwplannen lijken meer op die van een stadsplan dan van een ziekenhuis, door het ingenieuze systeem van gangen en aparte gebouwen, die ervoor moesten zorgen dat besmettelijke zieken volledig geïsoleerd van de rest van het ziekenhuis waren. Het gebouw is in een eclectische stijl, maar de details zijn duidelijk modernistisch.

Casa Navas, (1901 -1907), in Reus.

Casa Lleó Morera, Adres: Passeig de Gracia 35, Barcelona.
Deze woning uit 1864 werd tussen 1902 en 1906 door Domènech gerenoveerd op vraag van de familie Morera. Met deze woning won Domènech de eerste prijs van de 'wedstrijd voor artistieke bouwkunst in de stad ', die jaarlijks in Barcelona gehouden werd aan het begin van vorige eeuw. Sinds de tweede renovatie in de jaren 80 is hier de hoofdzetel van de toeristische informatiedienst gevestigd.

Palau de la Musica Catalan (1905-08)
Adres: Carrer Amadeus Vives 1, Barcelona.
Deze concertzaal werd gebouwd voor een beroemd plaatselijk koor. In 1906 moest de bouw stopgezet  te worden omdat de financiële middelen uitgeput waren, maar dankzij bijdragen van artiesten en burgers konden de werken weer gestart worden. Het vormt een van de hoogtepunten van Domènechs werk, zowel op decoratief als op constructief gebied. Dit is echt een overweldigend gebouw, zowel aan de buitenkant, als in het interieur. De gevel is overdadig versierd met beelden en mozaïek en zit vol symboliek. Het geeft een ongestructureerde aanblik, maar het gebouw is wel degelijk volgens rationalistische structuren gebouwd. De overgang tussen buitenkant en interieur verloopt geleidelijk. Er werd optimaal gebruik gemaakt van natuurlijk zonlicht. De concertzaal zelf is overdekt met een veelkleurige glazen koepel. Gedurende de jaren 80 werd het gebouw volledig en erg smaakvol gerenoveerd en uitgebreid om aan de huidige normen van een concertzaal te voldoen.

Casa Fuster  1908 - 1910). Adres : Carrer Gran de Gracia 132, Barcelona.
Dit gebouw is een mengeling van neogotiek en art nouveau. De totaalcompositie volgt de rationele gotische principes, zoals bv. de toren op de hoek, maar de overdreven detaillering is typisch modernistisch.

Casa Lamadrid, Adres: Carrer Girona 113, Barcelona.
Het gebouw is versierd met bloemmotieven op pilaren en balkons en heeft een trapgevel.

Casa Joaquim de Sola Morales,(1913 -1916) in Olot.

Berenguer groeide ( net als Gaudí ) op in Reus. Hij volgde Gaudí in1881 naar Barcelona om les te volgen aan de 'school voor kunsten en architectuur'. Hij huwde in 1887 en werd gedwongen zijn studies stop te zetten om in het levensonderhoud van zijn gezin te voorzien. Tussen 1887 en 1892 werkte hij 's voormiddags als assistent voor Augusto Font en 's namiddags voor Gaudí. Als Gaudí's assistent was hij vooral verantwoordelijk voor praktische zaken  zoals de boekhouding, technische berekeningen en de omgang met de arbeiders. Hij was ook de beste tekenaar op Gaudí's kantoor en maakte dan ook de meeste voorbereidende tekeningen. Zijn invloed op Gaudí was van groot belang, omdat hij er voor zorgde dat Gaudí's fantasie binnen de perken bleef. Vanaf 1892 tot aan zijn dood in 1914 was hij actief in Gracía onder leiding van architect Migel Pascal.

Belangrijkste werken van Berenguer:

Mercat de la llibertad ,1893, in Valencia.

Torre Matau ,1906, in Llinas del Valles.

Colonia Güell, in Santa Coloma de Cervello.

Gebouw voor de jeugdclub 'Central moral de Gracia',1909.

In samenwerking met Gaudí:

Finca Güell, 1900-1902, Bellesguard

Crypte van Colonia Güell ,in Sta Coloma de Cervello.

Bodegas Güell, wijnkelder.

Casa Gaudi in Parc Güell

Berenguer werkte aan de meeste van Gaudí's projecten mee.

Jujol was erg inventief, creatief, had veel fantasie en een voorliefde voor sculpturale vormen. Zijn eigen werken waren zeer origineel, maar soms nogal ongedisciplineerd. In al zijn werken komen gebogen vormen voor. Als assistent van Gaudí, had hij vooral een grote inbreng op decoratief vlak, hij voerde veel van de keramiekwerken en ijzerwerken uit. Jammer genoeg worden veel van zijn creaties onterecht aanzien als GaudÍ's werk. De slingerbank en de fontein in Parc Güell zijn bijvoorbeeld voor het grootste deel van zijn hand.

Belangrijkste werken van Jujol:

Torre de la Creu in Sant Joan Despi.

Casa Negre in Sant Joan Despi.

Casa Planells in Sant Joan Despi.

Iglesia de la Sagrat Cor, kerk in Vistabella (1918- 1923).

Tombe voor de kapel van Montserrat, Montferri, onafgewerkt (1926).

Casa Sole, Els Pallaresos (1927).

Drakenfontein in Parc Güell.

Veel van de mozaïekwerken die in Gaudi's ontwerpen terug te vinden zijn, werden door Jujol gemaakt. In Parc Güell ontwierp of hielp Jujol mee aan de meeste decoratieve werken.

Josep Puig i Cadafalch was een zeer drukbezet man, zowel actief als architect, politicus, kunsthistoricus en schrijver van boeken over 'de nieuwe Europese architectuur '. Hij was president van de eerste regionale regering van Catalonië. Puig was een leerling van Domènech en deelde zijn interesse voor het werken met gekleurde keramiek en baksteen. De Middeleeuwen vormden zijn grootste inspiratiebron.

Belangrijkste werken van Puig:

Casa Amattler : (1898- 1900), Adres: Passeig de Gracia 41, Barcelona.
Dit was een bestaand gebouw dat door Puig gerenoveerd werd voor de chocoladefabrikant Antoni Amattler. Het gebouw heeft een opvallende trapgevel en de gevel zit vol neogotische details. Als symbolen werden St.-Joris en de draak in het gebouw verwerkt.

Casa Coll, Régas Mataró (1897 - 1898).

Casa Puig i Cadafalch, (1897 - 1900) Argentona.

Casa el Cross,(1899 -1900) El Cros d'Argentona.

Casa Marti = Café 4 gats(1895-1896 )Adres: Carrer Montsio 3, Barcelona.
Het gebouw is geïnspireerd door de Middeleeuwse Catalaanse Gotiek en rijkelijk gedecoreerd. Dit café is erg beroemd omdat dit de ontmoetingsplaats was van beroemde modernistische artiesten. Picasso hield hier zijn eerste tentoonstelling en kwam hier regelmatig.

Casa Avelli Trixet,(1903 -1904) Carrer Corsega, Barcelona.

Casa Terrades (1903-1905), Adres : Diagonal 416 - 420, Barcelona.
Dit huis wordt ook wel 'Casa de les punxes' genoemd; het torenhuis. Het zeshoekig woonblok ziet er een beetje uit als een burcht, met  zes torens en verscheidene puntgevels. Het is gebouwd in onbepleisterde baksteen en versierd met smeedijzerwerk en azulejos (gekleurde tegels).

Casa Macaya (1898 -1901), Adres : Passeig de Sant Joan 108, Barcelona.
In dit gebouw is de 'Centre de cultura de la caixa de pensiones', een cultureel centrum gevestigd, waar regelmatig tentoonstellingen en concerten worden georganiseerd. Het ziet eruit als een gotisch paleis, met rijkelijk versierde trappen. In de patio contrasteert het mediterrane witte stucwerk mooi met de decoraties en gebeeldhouwde ornamenten ron de ramen.

Casa Serra,(1903-1908) Rambla de Catalunya 126, Barcelona. In het gebouw werd veel beeldhouwwerk, medaillons en wandschilderingen verwerkt.

Palau del baro de Quadras, Avenida Diagonal 373, Barcelona. Dit was het woonhuis van baron de Quadras. Dit gebouw in neo-gotische stijl heeft een weelderig gedecoreerde voorgevel, en erkers met beeldhouwwerken.

Casimir Casarramora textile factory in Barcelona. (1909-1911)

Palau Alfonso XIII, werd gebouwd voor de wereldtentoonstelling in Barcelona in 1929.

Casa Amattler
Puig i Cadafalch