โฮมเพจเพื่อเผยแพร่พระเกียรติคุณของ
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว



 

สารบัญ


การก่อตั้งหน่วยงานเพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจ


ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีการก่อตั้งสภาเผยแผ่พาณิชย์และศาลแยกธาตุขึ้น ซึ่งถือได้ว่าเป็นหน่วยงานที่ก้าวหน้ามากสำหรับยุคนั้น เพราะมีบทบาทเทียบเท่ากับสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และสภาวิจัยแห่งชาติที่เพิ่งก่อตั้งขึ้นใหม่หลังจากนั้นถึงกว่า 30 ปี หน่วยงานทั้ง 2 นี้แม้จะมีบทบาทและความสำคัญสูงต่อการส่งเสริมให้เกิดความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจของชาติ แต่เนื่องจากปัญหาขาดแคลนงบประมาณแผ่นดินที่เกิดขึ้นในปลายรัชสมัย และตามมาด้วยผลกระทบจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำครั้งใหญ่ทั่วโลกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทำให้หน่วยงานทั้ง 2 นี้ต้องถูกยุบเลิกและหมดบทบาทไปอย่างน่าเสียดาย

  • สภาเผยแผ่พาณิชย์

สภาเผยแผ่พาณิชย์เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2463 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยถูกกำหนดให้เป็นหน่วยงานที่มีบทบาทสำคัญในกระบวนการพัฒนาเศรษฐกิจของชาติ ซึ่งถ้าหากจะเปรียบเทียบกับหน่วยงานที่มีลักษณะอย่างเดียวกันในปัจจุบันแล้ว ก็อาจกล่าวได้ว่าหน้าที่และบทบาทของสภาเผยแผ่พาณิชย์นั้น ใกล้เคียงกับ"สภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติ" ซึ่งเพิ่งตั้งขึ้นเมื่อเริ่มใช้แผนพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติฉบับที่ 1 หรือที่ได้เปลี่ยนชื่อมาเป็น"สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ"ในขณะนี้นั่นเอง

บทบาทด้านการ "เผยแผ่พาณิชย์"ของสภาเผยแผ่พาณิชย์นั้น เป็นบทบาทที่ครอบคลุมกว้างขวาง มิใช่เพียงแต่ส่งเสริมการค้าดังที่คนรุ่นหลังซึ่งดูแต่ชื่ออาจจะเข้าใจเช่นนั้น โดยแท้จริงแล้วสภาเผยแผ่พาณิชย์ถูกกำหนดให้เป็นหน่วยงานกลางที่ทำหน้าที่ทั้งในด้านการวางแผน การจัดการประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อให้เกิดการขยายการผลิต ทั้งในด้านเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม ทำการคาดคะเนตลาดสินค้าต่าง ๆ ทั้งภายในและต่างประเทศ รวมทั้งประสานงานให้การขยายตลาดสินค้าของไทยเป็นไปได้อย่างประสบผล ตลอดจนชี้ช่องทางการลงทุนในด้านต่าง ๆ ที่น่าจะเป็นไปได้แก่เอกชนทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศด้วย

แม้ว่าการดำเนินงานของสภาเผยแผ่พาณิชย์ จะประสบผลสำเร็จอย่างน่าพอใจ แต่ปัญหาการขาดแคลนงบประมาณอันเนื่องมาจากวิกฤตการณ์ทางการคลังในช่วงปลายรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีผลต่อเนื่องมาถึงต้นรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทำให้สภาเผยแผ่พาณิชย์ถูกยุบเลิกไป ผลงานของสภาฯ นี้แม้ว่าจะมีความสำคัญ แต่เนื่องจากมีบทบาทอยู่เพียงชั่วระยะเวลาสั้น ๆ จึงถูกลืมเลือนไปตามกาลเวลา จนแทบจะไม่มีผู้ใดเคยคิดว่า ก่อนที่จะมีสภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติถึงกว่า 30 ปีนั้น ประเทศไทยได้เคยมีหน่วยงานวางแผน และประสานงานระหว่างกระทรวงทบวงกรมสำคัญทางเศรษฐกิจมาก่อนแล้ว

  • การก่อตั้ง

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมุ่งหมายจะให้สภาเผยแผ่พาณิชย์ทำหน้าที่วางแผน และเป็นหน่วยงานกลางเพื่อประสานงานระหว่างกระทรวงทบวงกรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาประเทศให้เป็นไปโดยราบรื่น ซึ่งจุดมุ่งหมายของการก่อตั้งอาจเห็นได้ชัดแจ้งจากข้อความต่อไปนี้

"กุศโลบายของรัฐบาลในการสร้างทางรถไฟและทางหลวง...ได้ตั้งต้นเปิดตาของผู้ที่ใฝ่ใจในความเจริญของบ้านเมือง ทั้งไทยและเทศ ให้เห็นว่าประเทศสยามมีช่องทางที่จะเจริญได้ใหญ่โตเพียงไร และมีความจำเป็นเพียงไรที่จะต้องวางแผนทางการไว้ให้เรียบร้อยในเรื่องนี้ ด้วยความมุ่งหมายดังกล่าวนั้นและด้วยประสงค์ที่จะสหกิจการทั้งปวงของกระทรวงทบวงการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องหรือมีหน้าที่ในการบำรุง ให้กลมเกลียวกัน พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 6 จึงได้ทรงพระราชดำริโดยพระปรีชาญาณอันสุขุม ให้สถาปนากระทรวงพาณิชย์และสภาเผยแผ่พาณิชย์ขึ้นเมื่อพ.ศ.2463 ซึ่งสภาฯ นี้ประกอบด้วยกรรมการคือ เสนาบดีกระทรวงพระคลังฯ เสนาบดีกระทรวงเกษตรฯ เสนาบดีกระทรวงพาณิชย์ ผู้บัญชาการรถไฟหลวงแห่งกรุงสยาม อธิบดีกรมสรรพากร อธิบดีกรมศุลกากร อธิบดีกรมทดน้ำ และมีที่ปรึกษา 3 นายคือ ที่ปรึกษาราชการกระทรวงพระคลังฯ ที่ปรึกษาราชการกระทรวงเกษตรฯ และที่ปรึกษาราชการกระทรวงพาณิชย์ ประจำอยู่ด้วยสำหรับปรึกษากิจการทั้งปวง

บรรดากฎหมายและแผนการทั้งหลาย ซึ่งเกี่ยวกับการพาณิชย์หรือการบำรุงพระราชอาณาเขตนั้น ให้เสนอต่อสภานี้ก่อนเมื่อสภาฯ พิจารณาวินิจฉัยแล้ว จึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาต่อไป"

    หน้า 22   

    หน้า 24   

1