[ Filmstudio's ] [ Filmgenres ] [ Filmgeschiedenis ] [ Filmtaal ] [ Filmtechniek ] [ Overzicht 1997 ] [ Top 100 aller Tijden ]

Tot in de eeuwigheid

Wanneer een al dan niet filmische formule aanslaat, zal ze meestal gretig herhaald worden. Het verschijnsel sequel bestaat sinds het ontstaan van de zevende kunst en kan nauwelijks een nieuwe trend genoemd worden. Een goede reden dus om de geschiedenis van de sequel even onder de loep te nemen.

Tussen 1912 en 1956 werden in Amerika vijfhonderd serials gedraaid, waarvan 269 stomme films. Een serial is een soort 'hoofdstukken'-film, bestaande uit tien tot vijftien delen.

Het eerste deel duurde meestal dertig minuten, de vervolgen veelal twintig minuten. Deze korte filmpjes werden gedurende een week vertoond en vertelden samen een verhaal. Iedereen die de hele serial wilde bekijken, moest dus tien tot vijftien weken achter elkaar naar de bioscoop. Zo trokken de bioscopen vaste klanten aan.

Serials waren vooral op jeugdige kijkers gericht en bestonden meestal uit western- en junglefilms. Tenslotte kon men nog eens naar een verkorte versie van speelfilmlengte kijken.

Onder de talloze voorbeelden vinden we een hoop Tarzan films. Ook Dick Tracy kreeg in de jaren dertig een aantal serials op zijn naam.

Ongetwijfeld kan de serial worden gezien als een vroege voorloper van het feuilleton en in bredere zin als de opa van de moderne sequel.

Modern wil echter niet zeggen hedendaags. In de gloriedagen van de serial, werden er reeds sequels geproduceerd. In alle genres vinden we talrijke voorbeelden.

Op het terrein van de western vinden we Hop-A-Long Cassidy (zesenzestig films), Kit Carson en de The Durango Kid-serie (meer dan tachtig films). Onder de bekende detectives lopen we Charlie Chan (meer dan veertig films), The Thin Man en Philo Vance tegen het lijf.

Op het vlak van de comedy citeren we Maisie (acht films) en Mexican Spitfire (zeven films), gemaakt in de jaren veertig en bol staand van voortijdse vrouwenemancipatie.

De sequel is uiteraard geen uitsluitend Amerikaans produkt. In de sixties produceerde Duitsland de bekende Winnetou-reeks, terwijl ook Jerry Cotton en Kommissar X het witte doek van allerlei moordmysteries verlosten. Frankrijk scoorde in jaren vijftig met Lemmy Caution (met Eddie Constantine) en Fantomas (met Louis de Funes). Later werden Angelique en Le Gendarme gelanceerd. In Japan startte men in 1954 met de Godzilla-reeks, die nog steeds doorloopt.

In onze reis doorheen de verschillende decennia belanden we stilaan in de zeventiger jaren. Naast de overbekende French Connection en Godfather films, maken ook mensen zoals Shaft (drie films) en Cleopatra Jones (twee films) hun debuut.

De eighties en nineties kunnen wellicht de hoogdagen van de sequel worden genoemd. De wereld van de hedendaagse sequel wordt vrij gecompliceerd maar is absoluut fascinerend. Vooral wanneer we ons verdiepen in de B- en C-films, vinden we pareltjes, die voor elke hardcore filmliefhebber een must zijn.

Als de jaren tachtig het decennium van de sequel waren, zo grapte onlangs iemand, dan zijn de jaren negentig het decennium van de sequel deel 2. Er gaat heelwat waarheid schuil achter deze boutade: zelden werden we met zoveel vervolgfilms opgezadeld als de laatste tijd. Jammergenoeg bewijst ook De Sequel Van Deze Week, Species 2, dat films met een rugnummer meestal niet veel goeds voorspellen. Een verhaaltje over sequels: speciaal voor u in één aflevering gegoten.

Als er al één zekerheid bestaat aan Hollywood Boulevard, dan is het de zekerheid dat men een succesvolle formule niet zonder meer zal dumpen. De kip met de gouden eieren wordt slechts geslacht als hij niets meer legt. Van Ace Ventura 2 tot Young Guns 2: bijna het hele filmalfabet is van sequels doordrongen. Nieuw is het fenomeen niet, althans niet helemaal. In de vroege jaren, toen films nog stom en in zwart-wit waren, was een variant van de sequel, de serial, populair. Een verhaal werd zelden in één film verteld, maar in verschillende hoofdstukken. Zo werden er tussen 1912 en 1956 in Amerika vijfhonderd serials gedraaid. De formule kan nog het beste vergeleken worden met de hedendaagse soaps: als je een verhaal op een cliffhanger (een spannend moment dat alle kanten opkan) laat eindigen, dan kun je er donder op zeggen dat het publiek terug zal komen.

Voor zulke serials moet je vandaag de dag niet meer naar de bioscoop. Je zet gewoon je televisie aan en kunt desnoods van zeven uur 's ochtends tot drie uur 's nachts vervolgverhaaltjes bekijken, van The Bold and the Beautiful tot The X-Files. Cliffhangers houden het publiek in een wurggreep en zorgen voor de enige zekerheid die een omroep nodig heeft: het publiek zal het volgende seizoen weer kijken. Zo liet het vierde seizoen van The X-Files zijn achterban in horror achter, met Mulder dood en Scully ten dode opgeschreven. Reken maar dat de X-Philes willen weten hoe dit afloopt.

Er zijn nog maar weinig sequels in de bioscoop die echt gepland zijn en deel uitmaken van een vooraf uitgedokterde reeks: de Star Wars-film zijn een goed voorbeeld, evenals de Back to the Future-trilogie. Films waarin een bepaald personage centraal staat vallen een beetje tussen serial en sequel in. Hoogbejaarde 007 is straks alweer aan zijn negentiende avontuur bezig; Godzilla maakt in de herfst al voor de 23e keer onze schermen onveilig; National Lampoon houdt het al zestien films uit, hoewel ze het (net als pakweg Police Acadamy) niet meer tot in de bioscoop redden. Een peulschil nochtans als je weet dat bijvoorbeeld de Durango Kid-serie ooit meer dan tachtig films uitzong.

De geboorte van een zuivere sequel hangt af van de opbrengsten van zijn moeder. Blijkt die erg succesvol, dan kan de kopiemachine aan het ronken gaan, desnoods tot in de eeuwigheid. Marktspecialisten hebben uitgerekend dat een sequel gemiddeld veertig procent minder opbrengt dan het origineel. Kwantiteit en kwaliteit spelen meestal een omgekeerd evenredig spel: hoe hoger het nummer, hoe lager de kwaliteit. Natuurlijk zijn er uitzonderingen: Aliens bijvoorbeeld, of The Godfather Part 2. Als we de boekhouding goed hebben bijgehouden, dan wordt eind dit jaar Friday the 13th officieus recordhouder wat de nog in leven zijnde sequels betreft. Jason Voorhees zal voor de tiende keer zijn opwachting maken. Ironisch genoeg zal hij het in een strijd voor de toekomst moeten opnemen tegen Freddy Kruger, die dan aan zijn achtste nachtmerrie begint. Het is niet zo verbazingwekkend dat juist horrorfilms tot de laatste cent uitgemolken worden. Voorbeelden bij de vleet: Amityville Horror zit al aan acht films, Halloween en The Howling zitten al aan zeven, The Puppet Master aan zes en Jaws aan vier. Andere veelvraten zijn natuurlijk Star Trek (Insurrection wordt nummer negen), Bloodfist (acht), Death Wish (zes) en Kickboxer (vijf).

Wat brengt de toekomst? Nóg meer sequels natuurlijk. In een niet nader te noemen weekblad konden we lezen dat Titanic 2 volgende zomer aan zijn opnames begint. Babe 2, Carrie 2, Jurrassic Park 3, The Flintstones 2, Highlander 4, Scream 3 en Spawn 2 behoren tot de zekere sequels. Op From Dusk Till Dawn komt een prequel (The Hangman's Daughter) én een sequel (Texas Blood Money). Over andere films speculeert men al een hele tijd. Wat vindt u bijvoorbeeld van de titels op deze lijst, die van het internet rolde? Alien 5; Austin Powers 2; Back to the Future 4; Bad Boys 2; Batman 5; Basic Instinct 2; Beavis and Butthead 2; Beetlejuice 2; Blade Runner 2; The Bodyguard 2; Childs Play 4: The Bridge of Chucky; Cliffhanger 2: The Dam; The Crow 3; Die Hard 4; El Mariachi 3; The Exorcist 4; Forrest Gump 2: Gump and Co; Fortress 2; Ghostbusters 3; Godzilla 2; Independence Day 2; Indiana Jones IV; Jaws 5; Lethal Weapon 5; Mad Max 4; Men In Black 2; Mission Impossible 2; The Nutty Professor 2; Predator 3; Rain Man 2; Rambo 4; The Rock 2; Roger Rabbit 2; Starship Troopers 2; Terminator 3; Total Recall 2; Toy Story 2; Twister 2; Under Siege 3; The X-Files 2 en Zorro 2.

Dat voorspelt weinig goeds, niet? Maar zolang het filmhongerige publiek sequels blijft vreten, is er voor de producenten niets aan de hand. Voor ons, kijkers, blijft de sequel ironisch genoeg een dolce nemica, een zoete vijandin. Lelijk genoeg om het te beseffen, maar toch zo verleidelijk. En Hollywood wéét het.