ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1998, ΤΕΥΧΟΣ 21

Γράφει Ομάδα Συντακτών

Το gay μυθιστόρημα της Ελλάδας των 90'ς;

Φωτό: Έργο του Lazaros Pantos.

Έχοντας εμφανείς τις επιρροές από το εξωτερικό, το "Απογευματινό φως" αποπειράται να είναι το gay μυθιστόρημα της Ελλάδας των 90'ς. Ο αέρας της σύγχρονης πραγματικότητας δεν εισέρχεται απλά μέσα από τις επικοινωνίες μέσω e-mail των πρωταγωνιστών του. Πρόκειται μάλλον για την αποκόλληση από το γλαφυρό, ποιητικό, γεμάτο ενοχές ύφος της "παράνομης" λογοτεχνίας παλαιότερων εποχών, και τη σκιαγράφηση της ζωής μερικών γκέι του σήμερα. Ίσως γι' αυτό και τα βιβλία του συγγραφέα να βρίσκουν ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό της Γερμανίας και της Αγγλίας - που αν κρίνουμε από τις επιλογές του και τις κρίσεις του, δεν του πολυαρέσει η μιζέρια και η κατήφεια. Οι ενοχές και η παρανομία υπάρχουν τόσο όσο χρειάζεται για να διεγείρουν και να εξάψουν, οι παρακμιακές σκηνές λαμβάνουν χώρα σε αυστηρά καθορισμένα όρια. Διαβάζοντας το βιβλίο, και πνίγοντας ένα ελαφρύ χασμουρητό στη σκηνή σεξ #46 (ή #1023;), διαπιστώνει κανείς τις ομοιότητες των περιπλανήσεων στις σελίδες του με τις περιπλανήσεις στα πάρκα και τους σταθμούς των τρένων: Άγνωστες φάτσες, γνώριμες συνήθειες, η συνηθισμένη ιστορία. Για το "ΒΗΜΑ" οι αμέτρητες σκηνές σεξ μεταξύ ανδρών ήταν ικανό κίνητρο για να αφιερώσει μια εκτενή παρουσίαση στο βιβλίο. Για ένα κοινό όμως που το σεξ μεταξύ ανδρών κάθε άλλο παρά προκαλεί, τι άλλο από μια ναρκισσιστική διάθεση μπορεί να προκαλέσει την έξαψη κατά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου; Το "Απογευματινό φως" είναι, ίσως, το καλύτερο βιβλίο μέχρι τώρα του Αλέξη Αρβανιτάκη - μένει απλά να δούμε τι θα είναι το επόμενο.

Προηγούμενη κριτική......................................................................Επόμενη κριτική

Με αφορμή την παραπάνω κριτική, ο συγγραφέας έστειλε επιστολή στον «Πόθο», η οποία, μαζί με την απάντηση της εφημερίδας, δημοσιεύτηκε στο τεύχος 22 (Ιούνιος 1999).

        Αγαπητοί κύριοι,

        Με ιδιαίτερη έκπληξη – οφείλω να ομολογήσω – διάβασα στο τελευταίο φύλλο της εφημερίδας σας ένα κείμενο που αναφερόταν στο βιβλίο μου το οποίο έχει κυκλοφορήσει πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος και έχει τίτλο «Απογευματινό φως».
        Ο συντάκτης σας, αφού επισημαίνει – έστω με έμμεσο τρόπο – κάποια πράγματα ιδιαιτέρως κολακευτικά για το βιβλίο μου, παραθέτει στη συνέχεια, με αρκετά ειρωνική διάθεση, μερικές παρατηρήσεις, δυο από τις οποίες θα ήθελα να σχολιάσω.
        Καταρχήν, είναι αρνητικό το γεγονός ότι γράφτηκε και στη χώρα μας ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται σε ερωτικές σχέσεις μεταξύ ανδρών, χωρίς να χαρακτηρίζουν αυτές τις σχέσεις η «μιζέρια» κι η «κατήφεια», άποψη που πολλοί επιμένουν ακόμη να θέλουν να διαιωνίζουν;
        Φαίνεται ότι ο συντάκτης σας βαρέθηκε αφάνταστα διαβάζοντας τις ερωτικές περιγραφές που υπάρχουν στο βιβλίο, φτάνοντας στο σημείο μάλιστα να μπερδευτεί με την καταμέτρησή τους κι ακόμη περισσότερο να αποδοκιμάσει το γεγονός ότι η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» αφιέρωσε στο βιβλίο μιαν εκτενή παρουσίαση, θεωρώντας ότι το έκανε εξαιτίας αυτών ακριβώς των περιγραφών. Ο συντάκτης σας θα έπρεπε να γνωρίζει ότι η δημοσιογράφος η οποία συνέταξε την «επίμαχη» κριτική, είναι καταξιωμένη κριτικός λογοτεχνίας και είναι βέβαιο πως κάθε άλλο παρά «ικανό κίνητρο» θ’ αποτελούσαν γι’ αυτήν οι «αμέτρητες σκηνές σεξ μεταξύ ανδρών», ώστε ν’ ασχοληθεί με το βιβλίο.
        Τέλος, θα ήθελα να συμπληρώσω, ότι κάτω από άλλες συνθήκες – λόγου χάρη, αν το κείμενο που δημοσιεύσατε στον «Πόθο» δημοσιευόταν οπουδήποτε αλλού – θα ήταν αρκετό για μένα να στείλω απλώς στον συντάκτη του συγκεκριμένου δημοσιεύματος ένα ευγενικό σημείωμα. Στην περίπτωση όμως της εφημερίδας σας, η οποία θέλει να είναι το κατεξοχήν έντυπο που αφορά τους ομοφυλόφιλους στη χώρα μας, θεωρώ πως μια τέτοιου είδους αντιμετώπιση, για ένα βιβλίο που θέλησε ν’ αγγίξει τη ζωή των ομοφυλόφιλων στη σύγχρονη Ελλάδα με όση ειλικρίνεια μπορούσε, είναι επιεικώς απαράδεκτη.

        Αγαπητέ κύριε Αρβανιτάκη,

        Βλέπουμε στο γράμμα σας μια πικρία για όσα γράφτηκαν στο προηγούμενο τεύχος του “Πόθου” για το πιο πρόσφατο βιβλίο σας. Δεν νομίζουμε πως θα δυσκολευόσαστε να ανεχθείτε μια, ενδεχομένως, αρνητική κριτική για κάποιο έργο σας, οπότε δεν θα επιμείνουμε στο σημείο αυτό. Αντίθετα, πιστεύουμε ότι η πικρία σας πηγάζει από τις κοινωνικές και φιλοσοφικές σας πεποιθήσεις πάνω στο θέμα της ομοφυλοφιλίας.
        Γράφετε λοιπόν ότι θελήσατε να αγγίξετε τη ζωή των ομοφυλόφιλων στη σύγχρονη Ελλάδα με όση ειλικρίνεια μπορούσατε. Ούτε όμως η προσπάθεια, ούτε οι σεξουαλικές προτιμήσεις του συγγραφέα μάς ενδιαφέρουν — σίγουρα όχι τόσο όσο το αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά, δεν μπορέσαμε να παραβλέψουμε την πρωτοτυπία του θέματος για τα ελληνικά δεδομένα. Στον ίδιο πειρασμό φανταζόμαστε ότι μπήκε και η διακεκριμένη κριτικός λογοτεχνίας του “Βήματος”: πόσο συχνά βλέπουμε δείγματα γραφής με αυτή τη θεματολογία από σύγχρονους έλληνες συγγραφείς; Αυτός λοιπόν ήταν η “ικανή” αιτία για την παρουσίαση του βιβλίου σας, κι όχι γιατί πιστέψαμε ότι κάποιοι το βρήκαν... σόκιν.
        Μπορεί να βρήκατε το χιούμορ μας κρύο, όμως η παρουσίαση του βιβλίου σας από τον “Πόθο” συνέπιπτε σε πολλά σημεία με αυτή του “Βήματος”, αλλά και της “Ελευθεροτυπίας” που ακολούθησε λίγο καιρό αργότερα. Θετικά λοιπόν θα έπρεπε να δείτε και τα τρία άρθρα, και ως προσμονή να εκλάβετε τις παροτρύνσεις του τελευταίου για λιγότερο ναρκισσισμό.
        Σας προτείνουμε μάλιστα να ανατρέξετε σε παρουσιάσεις άλλων βιβλίων ελλήνων συγγραφέων, σε προηγούμενα τεύχη της εφημερίδας σας. Πιστεύουμε ότι θα δώσουν απάντηση στα πολιτικά και αισθητικά ερωτήματα που βάζετε.
        Τέλος να σας υπενθυμίσουμε ότι ο “Πόθος” είναι το παιχνίδι μερικών ατόμων και όχι εκπρόσωπος ή σταυροφόρος ομοφυλόφιλων και γκέι κοινοτήτων.

Προηγούμενη κριτική......................................................................Επόμενη κριτική

Τι έγραψε ο Τύπος για το Απογευματινό φως

ΤΟ ΒΗΜΑ
Γράφει η Μ. Θεοδοσοπούλου
 Άνδρας τον άνδρα...

Η ΒΡΑΔΥΝΗ
Γράφει η Τζούλη Αγοράκη
Οι απελπισμένοι έρωτες στο μεγαλείο τους...

ΠΟΠ & ΡΟΚ
Γράφει η Μαρία Αναγνώστου
Πρώτης τάξεως λογοτεχνικό αποτύπωμα...

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Γράφει ο Βασίλης Χατζηβασιλείου
Ταράζοντας τα χρηστά ήθη...

Ο ΠΟΘΟΣ
Γράφει Ομάδα Συντακτών
Το gay μυθιστόρημα της Ελλάδας των 90'ς;...

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Γράφει ο Αλέξης Ζήρας
Η παρουσία του θανάτου σ' ένα μεταιχμιακό σύμπαν...

ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ
Γράφει ο Γιώργος Χρονάς
Αληθινό σαν αυτοβιογραφία...