1-2-3-4-5-6-7

Hå M¦îN OAI Hæ

Vua Tuyªn V­¬ng lµm vua c¶ n­íc Së. Chiªu HÒ TuÊt chØ lµ mét ng­êi bÇy t«i vua Tuyªn V­¬ng. ThÕ mµ ng­êi ph­¬ng b¾c ai nghe thÊy nãi Chiªu HÒ TuÊt còng ph¶i kinh sî. Vua lÊy lµm l¹, mét h«m, hái quÇn thÇn lµ v× cí lµm saä Kh«ng ai tr¶ lêi næi. ChØ cã Giang NhÊt th­a ®­îc r»ng: "Con hæ hay b¾t c¸c gièng thó ®Ó ¨n thÞt. Mét h«m b¾t ®­îc con hå, hå b¶o: "LiÖu ®ã! Chí cã ®éng ch¹m ®Õn ta mµ chÕt ngay b©y giê. Ta lµ Trêi sai xuèng, cÇm quyÒn coi hÕt c¶ b¸ch thó. Ng­¬i mµ ¨n thÞt ta, lµ ng­êi tr¸i mÖnh trêi, h¹i ®Õn th©n ngay lËp tøc. Kh«ng tin, thö ®Ó ta ®i tr­íc, ng­¬i theo hÇu sau, xem cã con thó nµo tr«ng thÊy ta mµ kh«ng sî h·i, t×m ®­êng trèn cho mau kh«ng!" Hæ cho hå lµ nãi thËt, bÌn theo hå ®Þ Qu¶ nhiªn b¸ch thó tr«ng thÊy ®Òu sî mµ ch¹y c¶. Hæ vÉn kh«ng biÕt r»ng b¸ch thó ®Òu sî m×nh mµ ch¹y, cø t­ëng lµ sî hå. Nay nhµ vua n­íc m¹nh, qu©n nhiÒu mµ vua giao c¶ quyÒn thÕ cho Chiªu HÒ TuÊt, ng­êi ph­¬ng b¾c sî Chiªu HÒ TuÊt, nh­ng kú thùc lµ sî vua còng nh­ b¸ch thó sî hæ vËy".

(ChiÕn Quèc S¸ch)

GI¶I NGHÜA:

Hå: Loµi vËt rõng bông thon, tai dµi, mâm nhän, ®u«i xï hay b¾t gµ vÞ ¨n cã tiÕng lµ con vËt tai qu¸i, gi¶o ho¹t. X­a nay nhiÒu ng­êi dÞch hå lµ c¸o.

Së: Mét n­íc lín thêi Xu©n Thu ë vµo vïng Hå B¾c, Hå Nam b©y giê.

Ng­êi ph­¬ng b¾c: ChØ nh÷ng ng­êi ë phÝa b¾c n­íc Së lóc bÊy giê.

QuÇn thÇn: C¸c quan.

B¸ch thó: B¸ch: mét tr¨m, chØ tÊt c¶ c¸c vËt.

MÖnh trêi: §©y lµ mÖnh trêi sai xuèng lµm mét viÖc g×.

QuyÒn thÕ: QuyÒn hµnh, thanh thÕ, cµi ®¸p ng­êi t¹

LêI BµN:

Bµi nÇy còng nh­ bµi ngô ng«n "Lõa ®éi lèt s­ tö" cèt ý nãi nh÷ng kÎ thÇn h¹ m­în quyÒn thÕ ng­êi trªn ®Ó hèng h¸ch däa n¹t ng­êi t¹ Nh­ng nÕu ng­êi ta kh«ng biÕt, th× ng­êi ta cßn sî, chø khi "hæ mµ thÌm cá, lõa mµ thß tai" th× ch¼ng nh÷ng ng­êi ta ®em lßng khinh bØ, mµ ng­êi ta cßn lµm cho ®ª nhôc ®Ó cho bâ ghÐt.

M¹NH TH¦êNG QU¢N VµO N¦íC TÇN

M¹nh Th­êng Qu©n lµ mét nhµ nghÜa hiÖp n­íc TÒ, muèn sang n­íc TÇn, ®Ó du thuyÕt. Cã hµng ngh×n ng­êi can ng¨n mµ kh«ng ®­îc. Sau T« TÇn ®Õn can. M¹nh Th­êng Qu©n b¶o r»ng: "ViÖc ng­êi th× ta ®©y kh«ng cßn sãt g× n÷a, chØ cã viÖc quØ thÇn lµ ta ch­a ®­îc râ mµ th«i".

T« TÇn nãi: "Êy chÝnh t«i l¹i ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Ó nãi viÖc ng­êi, t«i cèt ®Þnh ®em viÖc quØ thÇn nãi ®Ó «ng nghe".

M¹nh Th­êng Qu©n nãi: "õ, thÕ nãi ta nghe".

T« TÇn nãi: "Võa råi t«i l¹i ®©y, ®i qua con s«ng, t«i thÊy mét pho t­îng ®Êt nãi chuyÖn víi mét pho t­îng gç. T­îng gç b¶o t­îng ®Êt: "Ng­¬i lµ ®Êt nÆn thµnh h×nh, ®Õn mïa m­a, n­íc s«ng lªn ngËp lôt th× ng­¬i bë tan ra mÊt". - T­îng ®Êt nãi: "Ta cã tan ra n÷a, ta vèn lµ dÊt, th× ®Êt l¹i hoµn ®Êt mµ th«Þ Chí nh­ ng­¬i lµ gç t¹c thµnh h×nh, n­íc trµn ngËp lªn, th× ch­a biÕt ng­¬i tr«i gi¹t vµo ®©u mµ råi ra thÕ nµo ... Nay n­íc TÇn lµ n­íc hiÓm trë, vua TÇn lµ vua b¹o ng­îc, nÕu «ng vµo ®Êy th× chöa biÕt cã ra tho¸t ®­îc kh«ng".

M¹nh Th­êng Qu©n nghe nãi, bÌn th«i kh«ng sang n­íc TÇn n÷a.

GI¶I NGHÜA:

M¹nh Th­êng Qu©n: Con vua n­íc TÒ thêi ChiÕn Quèc, hä §iÒn tªn V¨n lµm t­íng n­íc TÒ cã tiÕng lµ ng­êi nghÜa hiÖp, trong nhµ lóc nµo còng tiÕp ®·i ®Õn vµi ngh×n ng­êi kh¸ch.

NghÜa hiÖp: Ng­êi th¼ng tÝnh thÝch ®iÒu ph¶i, hay gióp ng­êi hÌn yÕu, chèng l¹i kÎ c­êng quyÒn.

TÇn: Tªn n­íc ®êi Xu©n Thu (tøc lµ tØnh ThiÓm T©y b©y giê) ®Õn ®êi Thñy Hoµng, n­íc TÇn chiÕm ®­îc c¶ s¸u n­íc mµ thèng nhÊt thiªn h¹.

Du thuyÕt: Nhµ ng«n luËn giái ®êi ChiÕn Quèc th­êng dïng lêi biÖn b¸c mµ lµm cho ng­êi ta xiªu lßng ph¶i nghÑ

T« TÇn: Ng­êi thêi ChiÕn Quèc, lµ mét nhµ du thuyÕt giái, cã c«ng ®i liªn hîp ®­îc s¸u n­íc ®Ó chèng l¹i n­íc TÇn.

QuØ thÇn: QuØ: BËc thiªng liªng ë d­íi ®Êt tøc lµ ng­êi chÕt; ThÇn: BËc thiªng liªng ë trªn trêi. M¹nh Th­êng Qu©n thÊy T« TÇn ®Õn, ®ét ngét ®em chuyÖn quØ thÇn hái, cã ý lµm cho khã kh¨n T« TÇn kh«ng nãi ra lµm sao ®­îc n÷a. Kh«ng ngê T« TÇn øng biÕn lanh, lÊy ngay chuyÖn quØ thÇn lµm vÝ dô mµ nãi ®Õn m×nh.

HiÓm trë: Nói cao, s«ng s©u ng¨n trë, ®i l¹i hiÓm nghÌo.

LêI BµN:

M¹nh Th­êng Qu©n cËy lµ tµi giái, tr­íc ®· kh«ng chÞu nghe ai, mµ sau l¹i nghe T« TÇn, lµ v× T« TÇn thuyÕt lý ®Õn n¬i kh«ng cßn sãt n­íc g×. Bµi ngô ng«n cña T« TÇn thùc lµ mét bµi häc cho nh÷ng kÎ cã tÝnh m¹o hiÓm mµ kh«ng biÕt liÖu søc m×nh. M¹o hiÓm lµ mét tÝnh hay, nh­ng ph¶i cã biÕt m×nh, biÕt ng­êi th× míi thµnh ®­îc viÖc mµ kh«ng ®Õn nçi thÊt b¹i.

THËP B× NãI CHUYÖN VíI HUÖ V¦¥NG

Vua HuÖ V­¬ng n­íc Ngôy hái ThËp B× r»ng: "Ng­¬i nghe ng­êi ta cho qu¶ nh©n lµ thÕ nµo"?

ThËp B× th­a: "ThÇn nghe ng­êi ta cho nhµ vua lµ nh©n tõ vµ hay gia ¬n l¾m."

Vua vui mõng hín hë nãi r»ng: "Nh­ thÕ th× c¸i c«ng ®øc cña qu¶ nh©n ®­îc ®Õn thÕ nµo"?

ThËp B× nãi: "C¸i c«ng ®øc Êy råi ®Õn mÊt n­íc".

Vua ng¹c nhiªn hái: "Nh©n tõ vµ hay gia ¬n lµm lµm viÖc thiÖn mµ lµm viÖc thiÖn ®Õn nçi mÊt n­íc lµ nghÜa thÕ nµo"?

ThËp B× th­a: "Vua mµ nh©n tõ th× bÊt nhÉn trõng ph¹t; vua hay gia ¬n, th× chØ thÝch ban th­ëng. TÝnh ®· bÊt nhÉn, th× cã kÎ téi còng kh«ng trÞ; tÝnh hay ban ¬n, th× kÎ v« c«ng còng ®­îc th­ëng. §Õn kÎ cã téi kh«ng ph¶i ph¹t, kÎ v« c«ng còng ®­îc th­ëng, th× mÊt n­íc còng kh«ng cã g× lµ l¹.

(Hµn Phi Tö)

GI¶I NGHÜA:

Qu¶ nh©n: TiÕng vua tù x­ng víi thÇn h¹ vµ lÊy ý khiªm tèn lµ ng­êi Ýt ®øc.

Nh©n tõ: Nh©n ®øc, tõ bi, cã bông tèt hay lµm ®iÒu lµnh.

Gia ¬n: Lµm cho ng­êi ta ®­îc nhê, ®­îc khái khæ, ®­îc sung s­íng, ®©y lµ nãi hay ban ¬n cho c¸i nÇy c¸i nä.

C«ng ®øc: C«ng viÖc lµnh gióp cho ng­êi ta; ®øc: lßng lµnh nghÜ ®Õn ng­êi t¹

ThiÖn: Lµnh, chØ nh÷ng sù lµm cã nh©n ®øc.

BÊt nhÉn: Kh«ng nì lµm th¼ng tay, cã bông ¸i ng¹i.

V« c«ng: Kh«ng cã c«ng laä

LêI BµN:

Nh©n ®øc vèn lµ hay, tuy vËy còng cã c¸i nh©n ®øc cña kÎ tr­îng phu, c¸i nh©n ®øc cña ng­êi ®µn bµ. ¤ng vua cÇm quyÒn mét n­íc mµ nh©n ®øc nh­ ®µn bµ, th­¬ng kÎ cã téi, th­ëng kÎ v« c«ng, th× gi÷ sao cho trong n­íc trÞ an ®­îc. Phµm chõng c¸c ®øc tÝnh mµ t¨ng lªn qu¸ ®é, lµ hãa ra dë c¶. Cho nªn cø cÇm c©n gi÷ mùc th¨ng b»ng ph¶i ch¨ng, cã lý l¹i cã t×nh, cã ©n l¹i cã uy, th× míi lµ ®¹o trung dung ®­îc.

THAM LîI TR¦íC M¾T, QU£N H¹I SAU L¦NG

Vua Ng« muèn ®em qu©n ®i ®¸nh n­íc Kinh. §· nhiÒu ng­êi can ng¨n, vua nhÊt ®Þnh kh«ng nghÑ Sau l¹i h¹ lÖnh r»ng: "Ai can ta ®¸nh Kinh th× ph¶i xö tö".

Cã mét viªn quan trÎ tuæi muèn can ng¨n mµ kh«ng d¸m nãi, lu«n ba ngµy, cø s¸ng sím cÇm cung, tªn ®øng v­ên sau nhµ vua, s­¬ng xuèng ­ít ®Çm c¶ ¸o.

H«m thø ba, vua gÆp míi hái r»ng: "Ng­¬i ®Õn ®©y lµm g× mµ ®Ó s­¬ng xuèng ­ít c¶ ¸o nh­ thÕ"?

Viªn quan th­a r»ng: "Trong v­ên cã mét c©y cæ thô. Chãt vãt trªn ngän c©y cã con ve sÇu, hót giã, uèng s­¬ng, ra rÝch kªu c¶ ngµy, t­ëng ®· ®­îc yªn th©n l¾m. BiÕt ®©u ®»ng sau co con bä ngùa, ®ang gi¬ hai cµng chùc b¾t. ChÝnh con bä ngùa muèn b¾t con ve sÇu, l¹i biÕt ®©u ®»ng sau cã con chim sÎ nghÓnh cæ chùc mæ. ChÝnh con chim sÎ muèn b¾t con bä ngùa, l¹i biÕt ®©u d­íi gèc c©y cã t«i cÇm cung tªn chùc b¾n. ChÝnh t«i ®©y muèn b¾t con chim sÎ, mµ kh«ng biÕt s­¬ng xuèng ­ít ®Çm c¶ ¸o ... Nh­ thÕ ®Òu lµ chØ v× tham c¸i lîi tr­íc m¾t mµ quªn h¼n c¸i h¹i ë ngay sau l­ng vËy".

Vua nghe nãi tØnh ngé bÌn th«i kh«ng ®¸nh n­íc Kinh n÷a.

(Thanh Lª Tö)

GI¶I NGHÜA:

Ng«: Tªn n­íc thêi Xu©n Thu, b©y giê ë vµo ®Þa phËn phÝa nam s«ng Hoµi, s«ng Tö cho ®Õn tØnh ThiÕt Giang.

Kinh: Còng lµ tªn n­íc Së.

H¹ lÖnh: TruyÒn mét ®iÒu g× xuèng b¾t ng­êi ta ph¶i theä

Xö tö: Xö téi chÕt.

Cæ thô: C©y sèng ®· l©u n¨m.

TØnh ngé: BiÕt r»ng m×nh mª muéi vµ hiÓu thÊu lÏ ph¶i tr¸i.

LêI BµN:

Ve sÇu ë cao t­ëng ®­îc yªn th©n, ngê ®©u cã bä ngùa muèn b¾t ve sÇu; bä ngùa l¹i ngê ®©u cã chim sÎ muèn b¾t bä ngùa, chim sÎ l¹i ngê ®©u cã ng­êi muèn b¾t chim sÎ, ng­êi b¾t chim sÎ l¹i ngê ®©u s­¬ng xuèng ­ít ®Çm ¸o! ThÕ míi hay ë ®êi, ch¼ng nãi chi mét loµi ng­êi, ®Õn c¶ mu«n loµi, còng chØ r×nh h¹i lÉn nhau, nuèt lÉn nhau mµ th«Þ Nh­ng biÕt ®©u, trong khi m×nh muèn nuèt ng­êi, l¹i cã kÎ kh¸c muèn nuèt m×nh, m×nh chØ ham mª trôc c¸i mèi lîi tr­íc m¾t mµ kh«ng phßng bÞ c¸i tai h¹i sau l­ng. Mµ khi tai h¹i nã ®· xÈy ®Õn, th× ch¼ng nh÷ng kh«ng thÊy lîi ®©u, l¹i thiÖt th©n m×nh tr­íc. Cho nªn ng­êi kh«n thÊy c¸i lîi, th× lo c¶ ®Õn c¸i h¹i, lîi bÊt cËp h¹i, th× kh«ng bao giê lµm.

TR¦íC KHI §¸NH NG¦êI PH¶I BIÕT GI÷ M×NH

V¨n C«ng n­íc TÊn ®em qu©n sang ®¸nh n­íc VÖ. Gi÷a ®­êng gÆp mét «ng l·o ®ang bõa ruéng, cø ngöng mÆt lªn trêi c­êi khanh kh¸ch m·i. V¨n C«ng cho ®ßi l¹i, hái: "Ng­¬i c­êi c¸i g× thÕ"?

¤ng l·o th­a r»ng: "T«i c­êi ng­êi l¸ng giÒng nhµ t«Þ Anh ta ®­a vî ®i ch¬i nhµ bµ con. Gi÷a ®­êng gÆp ng­êi con g¸i h¸i d©u, anh ta thÝch qu¸ lÐn vî, rÏ xuèng ruéng d©u, nãi chuyÖn víi ng­êi con g¸i. Mét chèc, ngo¶nh l¹i xem vî ®i ®Õn ®©u, th× thÊy mét chµng ®µng vÉy vî anh ta ®Þ Êy c©u chuyÖn chØ cã thÕ, t«i nghÜ mµ t«i kh«ng nhÞn c­êi ®­îc".

V¨n C«ng nghe nãi, tù nhiªn tØnh ngé, kÐo qu©n vÒ. VÒ ch­a ®Õn n¬i, th× ®· thÊy b¸o cã giÆc ngoµi vµo x©m ph¹m trªn m¹n b¾c trong n­íc.

(LiÖt Tö)

GI¶I NGHÜA:

TÊn: Mét n­íc ®êi Xu©n Thu, ®Õn ®êi ChiÕn Quèc bÞ hä Hµn, hä TriÖu, hä Ngôy lÊy mÊt vµ chia lµm ba n­íc, ë vµo tØnh S¬n T©y vµ mét phÇn Trùc LÖ b©y giê.

V¨n C«ng: Vua giái n­íc ch­ hÇu ®êi Xu©n Thu, ®øng vµo bùc ngò b¸.

VÖ: Tªn mét n­íc thêi Xu©n Thu ë vµo vïng tØnh Trùc LÖ vµ Hµ Nam b©y giê.

TØnh ngé: §­¬ng mª man viÖc g× mµ tØnh ra biÕt nghÜ l¹i.

LêI BµN:

Phµm c¸i g× m×nh thÝch, tÊt ng­êi ta còng thÝch. NÕu cø theo lßng dôc mµ v¬ n¾m gÊp m­êi kh«ng phßng bÞ th× cã khi x«i háng báng kh«ng, ch¼ng nh÷ng kh«ng lÊy ®­îc g× cña ng­êi ta, mµ m×nh cã g× còng mÊt vµo tay ng­êi ta n÷a. ViÖc n­íc còng thÕ, ®i ®¸nh n­íc ngoµi mµ kh«ng nghÜ gi÷ n­íc nhµ, thÕ lµ bá n­íc m×nh cho giÆc vËy.

KH¤NG N£N S¸T PH¹T LÉN NHAU

V¨n Qu©n ®Êt Lç D­¬ng s¾p ®em qu©n sang ®¸nh n­íc TrÞnh. MÆc Tö nghe thÊy, ®Õn can, nãi r»ng: "VÝ b©y giê trong ®Êt Lç D­¬ng nÇy, tØnh lín ®¸nh tØnh nhá, nhµ lín ®¸nh nhµ nhá giÕt ng­êi lÊy cña lÉn nhau, th× nhµ vua nghÜ thÕ nµo"?

V¨n Qu©n nãi: "Bao nhiªu ng­êi ë Lç D­¬ng ®Òu lµ t«i con cña ta c¶. VÝ tØnh lín ®¸nh tØnh nhá, nhµ lín ®¸nh nhµ nhá, ®Ó c­íp lÉnnhau, th× ta tÊt ®em trÞ téi thËt nÆng".

MÆc Tö nãi: "Bao nhiªu ng­êi trong thiªn h¹ ®Òu lµ t«i con cña Trêi còng nh­ bao nhiªu ng­êi trong ®Êt Lç D­¬ng lµ t«i con cña nhµ vua; nay nhµ vua ®em qu©n ®¸nh TrÞnh, th× h¸ l¹i tr¸nh khái ®­îc v¹ trêi hay sao"!

V¨n Qu©n nãi: "Sao tiªn sinh l¹i ng¨n ta ®¸nh TrÞnh. Ta muèn ®¸nh TrÞnh lµ thuËn c¸i chÝ cña trêi. Vua n­íc TrÞnh ba ®êi giÕt cha, trêi ®· ra tai, lµm mÊt mïa ba n¨m. Nay ta ph¶i gióp trêi mµ giÕt TrÞnh".

MÆc Tö nãi: "Vua n­íc TrÞnh ba ®êi giÕt cha, trêi ®· ra tai, lµm mÊt mïa ba n¨m, trêi ph¹t nh­ thÕ còng lµ ®ñ. Nay nhµ vua l¹i cßn ®em qu©n ®¸nh TrÞnh, mµ nãi r»ng: "Ta ®¸nh TrÞnh lµ ta thuËn ý trêi", th× lµ nghÜa thÕ nµo? VÝ nh­ ngay ®©y cã mét ®øa con ngang ng¹nh, cha nã ®· cÇm roi ®¸nh nã, ng­êi cha bªn l¸ng giÒng l¹i cßn v¸c gËy ra ®¸nh h«i, b¶o r»ng: "Ta ®¸nh nã lµ thuËn c¸i chÝ cña cha nã". Nãi nh­ thÕ, th× cã nghe ®­îc kh«ng?"

(MÆc Tö)

GI¶I NGHÜA:

Lç D­¬ng: Tªn mét Êp lín cña n­íc Së vÒ thêi Xu©n Thu, tøc lµ huyÖn Lç S¬n tØnh Hµ Nam b©y giê.

Can: Nãi ®Ó ng¨n ai ®õng lµm viÖc g×.

Thiªn h¹: §Êt d­íi gÇm trêi, tøc lµ c¶ thÕ giíi. Ng­êi Tµu tr­íc th­êng cho thiªn h¹ lµ chØ cã n­íc Tµu vµ mÊy xø ë chung quanh th«Þ

Tiªn sinh: Bùc cã tuæi, cã tµi, ®¹o ®øc, ®¸ng d¹y ®­îc m×nh. Hay dïng chØ thÇy d¹y häc hay ng­êi ®¸ng quý.

ChÝ: T©m ®Ó vµo viÖc g×.

Ra tai: Lµm cho thiÖt h¹i khæ së nh­ lôt, ®¹i h¹n, b·o, dÞch lÖ, ®ãi kÐm, lo¹n l¹c.

Ph¹t: Trõng trÞ cho lÇn sau chõa.

Ngang ng¹nh: Kh«ng v©ng lêi, b­íng, chèng l¹i.

LêI BµN:

Khi m×nh cËy søc, cËy nhiÒu, cËy kh«n, cËy tµi mµ hµ hiÕp kÎ kÐm m×nh, th­êng m×nh cø hay viÖn lÏ nä, cí kia, ddÓ nh­ cho m×nh lµ ph¶i mµ che m¾t thÕ gian, lÊp miÖng thiªn h¹. Nh­ng dï viÖn lÏ g× cí g×, còng vÉn kh«ng ®­îc ch¸nh ®¸ng. Danh bÊt chÝnh th× ng«n bÊt thuËn. M×nh ®· r¾p t©m ®Ì nÐn ng­êi ta, tham lÊy cña ng­êi ta, lµ m×nh lµm ®iÒu phi nghÜa råi, kh«ng bao giê röa s¹ch ®­îc c¸i « danh n÷a. Lµm viÖc bËy mµ lÊy c©u nãi ph¶i ®Ó tÕ to¸i ®i, cã kh¸c g× lÊy vãc gÊm phñ ngoµi c¸i cµnh kh« hay t­îng ®Êt mµ b¶o ng­êi ta lµ thÇn th¸nh ®Êy.

DIÒU Gç

MÆc Tö lµm c¸i diÒu gç, ba n¨m míi xong. Lóc th¶ cho bay, ®­îc mét h«m th× diÒu háng.

Häc trß khen r»ng: "ThÇy lµm diÒu gç mµ bay ®­îc thËt lµ khÐo"!

MÆc Tö nãi: "Ta lµm c¸i diÒu ba n¨m míi xong, diÒu bay míi ®­îc mét ngµy ®· háng, cho lµ khÐo thÕ nµo ®­îc! Sao b»ng ng­êi lµm c¸i xe gç chØ tèn mét Ýt c«ng, kh«ng hÕt mét buæi, mµ chë ®­îc nÆng, ®i ®­îc xa, dïng ®­îc l©u n¨m. Cã thÕ míi gäi lµ khÐo".

HuÖ Tö nghe c©u chuyÖn, b¶o: "MÆc Tö nãi thÕ thËt lµ ng­êi khÐo".

(MÆc Tö)

GI¶I NGHÜA:

DiÒu gç: C¸i diÒu lµm b»ng gç.

LêI BµN:

DiÒu gç mµ bay ®­îc, ai kh«ng chÞu lµ khÐo ? Nh­ng c«ng lµm mÊt ba n¨m, dông chØ ®­îc mét ngµy, th× c¸i dông t­ëng kh«ng bæ víi c¸i c«ng. Cho nªn MÆc Tö, vèn lµ ng­êi tiÕt kiÖm, chØ vô sù lµm ¨n thiÕt thùc, kh«ng cÇn sù v¨n hoa v« dông, ý cho mét g× së dÜ gäi lµ khÐo, kh«ng ph¶i chØ lµ viÖc lµm tinh x¶o h¬n ng­êi, nh­ng cèt ph¶i lîi dông ®­îc viÖc cho ng­êi tr­íc. HuÖ Tö khen MÆc Tö lµ còng theo c¸i lý thuyÕt Êy. Tuy vËy, xÐt ra ë ®êi c¸i khÐo vµ c¸i dïng kh«ng cÇn g× cø ph¶i ®i ®«i víi nhaô Th­êng c¸i khÐo, c¸i ®Ñp kh«ng cÇn lµ h÷u dông hay v« dông: miÕng gç tr¹m c¸i tranh vÏ, giäng h¸t bµi ®µn chØ cã khÐo, kh«ng cã thiÕt dông mµ thùc lµ cã Ých cho ng­êi l¾m.

L¸ Dã

N­íc Tèng cã ng­êi lÊy ngäc , tØa lµm mét c¸i l¸ dã ba n¨m míi xong. C¸i l¸ lµm rÊt khÐo; sèng, cuèng, c¹nh s¾c, l«ng t¬, mµu mì gièng nh­ hÖt, ®em trén víi nh÷ng l¸ dã thËt, kh«ng ai ph©n biÖt ®­îc n÷a.

Ng­êi Êy ®em c¸i l¸ d©ng vua Tèng. Vua khen lµ khÐo, cÊp l­¬ng bæng chä

Tö LiÖt Tö nghe thÊy chuyÖn, nãi r»ng: "Gi¸ b©y giê nh÷ng c©y cèi trong kho¶ng trêi ®Êt ba n¨m míi mét ®­îc c¸i l¸, thêi dÔ kh«ng cã mÊy c©y cã l¸ n÷a"!

(LiÖt Tö)

GI¶I NGHÜA:

L¸ dã: L¸ c©y dã dïng ®Ó lµm giÊy, gÇn gièng nh­ l¸ d©u, nh­ng xï x× vµ ram r¸p h¬n.

Ph©n biÖt: Chia rÏ, t¸ch b¹ch.

L­¬ng bæng: Thãc g¹o hay tiÒn b¹c cÊp ®Ó tr¶ c«ng cho aÞ

LêI BµN:

Bµi nÇy còng gÇn mét ý nh­ bµi trªn (DiÒu gç, bµi thø 57), nãi sù kh«n khÐo chØ lµm trß ch¬i ®­îc mét lóc, kh«ng ®¸ng chuéng b»ng sù thùc dông lµm lîi cho mäi ng­êi l©u dµi. Song tay ng­êi lµm ra mµ gièng ®­îc nh­ t¹o hãa th× thËt lµ kh«n khÐo. Mü thuËt x­a nay th­êng lÊy sù b¾t ch­íc hÖt ®­îc nh­ hãa c«ng lµm môc ®Ých. LiÖt Tö vèn lµ mét nhµ L·o häc, th× l¹i cho c¸i c¶nh tù nhiªn lµ ®Ñp h¬n c¶, chØ mét c¸i c¶nh Êy còng lµm cho con ng­êi ®­îc ®ñ h­ëng thô vui s­íng.

CH÷ TÝN

Þ C¸I §ØNH

N­íc Lç cã mét c¸i ®Ønh rÊt quÝ. N­íc TÒ b¾t ph¶i ®em d©ng. Vua Lç tiÕc l¾m, cho lµm mét c¸i ®Ønh gi¶ ®­a sang.

Vua TÒ b¶o: "Ph¶i cã Nh¹c ChÝnh Tö ®em ®Ønh sang nãi, th× ta míi tin".

Vua Lç cho gäi Nh¹c ChÝnh Tö ®Õn, b¶o ®Þ

Nh¹c ChÝnh Tö hái: "Sao kh«ng ®­a c¸i ®Ønh thËt"?

Vua Lç nãi: "Ta quÝ c¸i ®Ønh Êy l¾m".

Nh¹c ChÝnh Tö th­a: "Nhµ vua quÝ c¸i ®Ønh Êy thÕ nµo, th× t«i quÝ c¸i ®øc "TÝn" cña t«i nh­ thÕ".

Sau vua Lç ph¶i ®­a ®Ønh thËt, Nh¹c ChÝnh Tö míi chÞu ®Þ

IÞ THANH G¦¥M

QuÝ Tr¸t lµ con vua n­íc Ng« ®i du lÞch c¸c n­íc. Khi qua n­íc Tõ vµo th¨m vua Tõ. Vua Tõ thÊy QuÝ Tr¸t cã thanh g­¬m b¸u, muèn xin, mµ ch­a d¸m nãi. QuÝ Tr¸t trong bông còng ®Þnh cho, mµ ch­a d©ng ®­îc, v× cuéc du lÞch ch­a xong. Khi ë n­íc TÇn vÒ, th× vua Tõ ®· mÊt råi. QuÝ Tr¸t kh«ng biÕt lµm thÕ nµo, ®µnh ph¶i ®em thanh g­¬m ®Õn treo chç gèc c©y bªn mé vua Tõ, råi míi vÒ.

(Sö ký)

GI¶I NGHÜA:

Lç: Mét n­íc ch­ hÇu nhë thêi Xu©n Thu ChiÕn quèc, ë vµo ®Þa phËn tØnh S¬n §«ng b©y giê.

TÒ: Mét n­íc ch­ hÇu lín, thêi Xu©n Thu ChiÕn quèc còng ë vµo ®Þa phËn tØnh S¬n §«ng b©y giê.

Nh¹c ChÝnh Tö: Ng­êi n­íc Lç thêi Xu©n Thu, häc trß giái thÇy T¨ng Tö.

QuÝ Tr¸t: Con ót vua Ng«, mét bùc danh nh©n thêi Xu©n Thô

Du lÞch: §i ch¬i tr¶i qua nhiÒu n¬i ®Ó xem nh©n d©n phong tôc.

Ng«: Tªn n­íc thêi Xu©n Thu, b©y giê ë vµo ®Þa phËn phÝa nam s«ng Hoµi, s«ng Tö cho ®Õn tØnh ThiÕt Giang.

TÊn: Mét n­íc ®êi Xu©n Thu, ®Õn ®êi ChiÕn Quèc bÞ hä Hµn, hä TriÖu, hä Ngôy lÊy mÊt vµ chia lµm ba n­íc, ë vµo tØnh S¬n T©y vµ mét phÇn Trùc LÖ b©y giê.

LêI BµN:

Nh¹c ChÝnh Tö kh«ng chÞu ®em ®Ønh gi¶, QuÝ Tr¸t kh«ng chÞu vÒ kh«ng cho g­¬m, ®Òu lµ nh÷ng ng­êi biÕt träng ch÷ "TÝn" c¶. Gi¶ kh«ng nãi lµ thËt ®· quÝ, míi høa trong bông mµ cè lµm cho ®­îc, l¹i quÝ h¬n n÷a. ¤i! x­a nay ch÷ tÝn cã gi¸ biÕt ngÇn nµo! Ch÷ tÝn liÖt râ trong ngò th­êng ng­êi ë ®êi giao thiÖp cèt lÊy ch÷ tÝn lµm chñ. Cho nªn cæ nh©n cã nh÷ng c©u nh­: "Nh©n v« tÝn bÊt lËp" (Khæng Tö) nghÜa lµ ng­êi kh«ng cã tÝn th× kh«ng ®øng ®­îc ë ®êi.

"TÝn v× quèc chi b¶o" (TÊn V¨n C«ng) nghÜa lµ tÝn lµ c¸i b¸u cña c¶ n­íc.

Tù LÊY LµM KHOAN KHO¸I

§øc Khæng Tö ®i ch¬i nói Th¸i S¬n, gÆp «ng VÞnh Kh¶i Kú ngao du ë ngoµi ®ång, mÆc ¸o cõu th¾t l­ng d©y, tay g¶y ®µn dÇm, võa ®i võa h¸t.

§øc Khæng Tö hái: "Tiªn sinh lµm thÕna`o mµ th­êng vui vÎ thÕ"?

¤ng VÞnh Kh¶i Kú nãi: "Trêi sinh mu«n vËt, loµi ng­êi quÝ nhÊt, mµ ta ®­îc lµm ng­êi, ®ã lµ mét ®iÒu ®¸ng vuÞ Trong loµi ng­êi, ®µn «ng quÝ h¬n ®µn bµ, mµ ta ®­îc lµm ®µn «ng, ®ã lµ hai ®iÒu ®¸ng vuÞ Ng­êi ta sinh ra cã ng­êi ®ui quÌ, cã ng­êi non yÓu, mµ ta hoµn toµn kháe m¹nh nay ®· chÝn m­¬i tuæi; thÕ lµ ba ®iÒu ®¸ng vuÞ.. Cßn c¸i nghÌo lµ sù th­êng cña thÕ gian, c¸i chÕt lµ sù chÕt cña ®êi ng­êi. Ta nay xö c¶nh th­êng, ®îi lóc hÕt, th× cã g× lµ lo buån"?

§øc Khæng Tö nãi: "Ph¶i l¾m! Tiªn sinh thÕ lµ biÕt c¸ch tù lµm cho khoan kho¸i mµ h­ëng sù vui thó ë ®êi".

(LiÖt Tö)

GI¶I NGHÜA:

Th¸i S¬n: Tªn mét d¶i nói cao ë tØnh S¬n §«ng.

Ngao du: §ang ch¬i ng¾m phong c¶nh.

CÇm: Mét thø ®µn b¶y d©y h×nh gièng nh­ ®µn thËp lôc t¹

Tiªn sinh: Bùc cã tuæi, cã tµi, ®¹o ®øc, ®¸ng d¹y ®­îc m×nh. Hay dïng chØ thÇy d¹y häc hay ng­êi ®¸ng quý.

Hoµn toµn: Trän vÑn, ®©y nãi th©n, thÓ toµn vÑn.

ThÕ gian: Câi ®êi ng­êi ta ë.

Khoan kho¸i: DÔ chÞu thªnh thang, vui vÎ.

LêI BµN:

C¸i sung s­íng ë ®êi thùc kh«ng biÕt lÊy g× mµ ®o l­êng, kh«ng biÕt ë ®©u mµ t×m ®­îc. ¤ng vua sang giµu nhøt bùc, mµ kh«ng biÕt sung s­íng, ng­êi ch¨n dª, c¸i ¸o lãt m×nh kh«ng cã, mµ lÊy lµm sung s­íng còng nh­ Vinh Kh¶i Kú ®©y, chØ ®­îc lµm ng­êi, sinh lµm ®µn «ng, kh«ng èm ®au tµn tËt, còng ®ñ lÊy lµm sung s­íng. ThÕ míi hay c¸i s­íng kh«ng ë ®©u xa, mµ ë ngay trong m×nh, kh«ng ë sù giµu sang, mµ ë trong t©m yªn vui, hÔ biÕt sung s­íng th× ®­îc sung s­íng, biÕt tháa c¸i sè phËn m×nh, nãi tãm, biÕt "trÝ tóc" Êy lµ sung s­íng ®ã. Chí nh÷ng kÎ tham lam kh«ng chõng, mª man qu¸ ®é, th× bao giê biÕt s­íng th©n ®­îc!

1-2-3-4-5-6-7