MAYSA A MALEM ITI PARAISO

TINUYAGAM TI BASOM iti maikadua a beer nga inordermo. Immigupka. Mayat ti lamiisna. Kimmaremkemka iti pulotam a sitsaron a kudil ti manok nga indennetmo iti nasilian a suka. Naimas man. Inimanom ti pabuya a wrestling iti tv iti suli a nakaipasnekan ti atension ti sumagmamano nga agiinum: ti dua iti masanguanam, ti tallo iti makannawanmo nga adda kaduada a dua a babbai a pattapattam a kastakasta, ken ti dua iti malikudam. Mayat ti diskusion ti lima iti maysa pay a lamisaan. Sika la ti agmaymaysa iti lamisaanna.

Adda lima nga agtutubo--tallo ti babbai, a sumungad. Simmiripka iti ruangan a simrekanda. Agdalapdapen ti sipnget iti ruar. Agar-arbis pay laeng. Immigupka iti beermo. Mayat man ti panagramanmo iti serbesa ita. Ngem maulawkan? Dudua pay la a botelia, nabartekkan? Maikawaka a talaga. Manmanoka ngamin nga uminum. No matiempuandaka la dagiti sigud a barkadam ken no adda pasken wenno taripnong a dar-ayam.

Ngem bay-am man, kayatmo ti aginum ita ket uray man no sanga-case koma no kabaelam. Immigupka manen. Pimmidutka iti pulotam. Naimas a talaga. Ita la a makaramanka ti kastoy. Ket ditoy man la kano Paraiso ti pakasarakan iti kasarangsangan ken kananaman a sitsaron a lalat ti manok nga isu kano ti ranrantaen dagiti kostumer, imparammag ti waiter a nagserbi kenka itay.

Ngem saan a 'toy sitsaron ti ginagaram ditoy Paraiso. Dim' pay ketdi ranta ti aginum. Ita la a mastrekmo 'toy Paraiso Beer Garden nupay malabsalabsam iti kada panagpa-Solanom. Simrekka itay ta sumipngeten, nagarbis iti pamigsaen ket awan sabali a kamangam a paglinongan. Kuriosidad, ania ngata no padasem ti uminom iti uray maysa la a botelia a beer? Pay man ketdi, napanunotmo itay, kastoy met la nga adda pakarikutam. Nga isu ti nanggapuam a rimmuar iti opisina ti warnakanyo idiay Bambang itay alas tres. A kaska la maaw-awanan iti nakem ket limmuganka lattan iti dyipni nga agpa-Bayombong. Saka nagpa-Solano. Nagpagnapagnaka. Nagbidingbiding iti magasin ken libro iti ayuyangmo a bookshop. Agingga a malemen.

Immigupka manen iti beermo. Napait. Pinisokam iti yelo. Ah, aginumka ketdi. Nasakit ti nakemmo. Bareng malemmes ti sumagmamano a bote ti beer ti parikutmo a dimo ammo no nasken a ladingitem unay wenno sakiten ti nakemmo ket yinumam. Insinanakan, awankayon ken ni Jocelyn, ti nobiam a domestic helper idiay Hong Kong. Katawtawagna itay alas dos. Iti mabiit, makikallaysa kanon iti penpalna a lumakayen a baknang nga Australiano.

Saankan a naklaat itay iti impalgak ti nobiam. Ninamnamamon a kasdiay ti pagtun-oyan ti amin. Nabayagen nga ammom ti maipapan iti daydiay a lakay nga Australiano. Ket nabayagen a dikay' agkinnaawatan ken ni Jocelyn. Sipud pay nagabrod daytoy, aguppat a tawenen.

Dimo palubosan idi nga ag-dh idiay Hong Kong ti kaayan-ayatmo. Ngem impapilitna ti napan ta di mapnek iti sueldona kas maestra iti haiskul. Nangato ngamin ti arapaapna iti biag. Inkaubinganna ti ambisionna a bumaknang. Dim' met ketdi idi mababalaw no maminsan ti nobiam. Kas kenka, nagtaud met iti nakurapay a pamilia. Ket kayatna kano a parang-ayen ti biagda, aglalo ket isu la ti pangnamnamaan dagiti dadakkel ken kakabsatna.

Agsupadikayo ken Jocelyn. Awan arapaapmo nga agpabaknang. Nga uray pay no kabaelam koma ti umasenso no kayatmo ti agagawa la unay, dimon gamden ti agpabaknang ket kontentokan iti simple a panagbiag a di agdepende iti nam-ay ken lisensia nga itden ti kuarta.

Dayta ti naynay a pagsubsubanganyo ken ni Jocelyn idi agplanoplanokayon para iti masakbayanyo. Sangkadagdagnaka idi ti nobiam nga ag-Saudi. Tinurposmo ti kurso a computer science ket adda idi napintas nga offer a trabaho para iti inadalmo a yaw-awis pay ti mismo a bayawmo idiay Riyadh. Nangato kano ti sueldo ken nalag-an nga obra. Ngem kinaykayatmo ti nageditor iti kallukat a rehional a pagiwarnak idiay Bambang. No ar-arigen, mabisinanka iti pinilim a trabaho a dimo met mapraktis ti inadalmo. Panagsurat ngamin ti talaga a liniam ken hiligmo. Ken kayatmo ti agpaay iti bukodmo a pagilian babaen ti serbisio publiko ti panagiwarnak.

Idi dinaka maallukoy ti nobiam nga agabrod, daytoyen ti nagaplay. Permanente idin daytoy iti pagisursuruanna nga eskuela publika. Yaw-awismo idin ti panagkallaysayo. Ngem di umannugot ti nobiam ket impettengna ti agtrabaho pay iti abrod. Dina kano kayat a mangrugikayo iti awan. Agurnongkayo pay kano.

Uray idi addan idiay Hong Kong, idardarirag latta ni Jocelyn ti panagabrodmo koma met tapno daraskayo a makaurnong ket agkasarkayonton iti mabiit. Isu payen a mismo ti nagsapul iti pagtrabahuam idiay Hong Kong. Isun ti nakaammo a nangipagna kadagiti kasapulan tapno direkta ken daraska a makapan. Ngem dimo napatgan ta dimo mapanawan ti dumurdur-asen a pagiwarnakyo ken ti rinugianyo a publikasion ti Iluko romance pocketbooks.

Dita a nangrugi a limmammiis kenka ni Jocelyn. Awan pammatina kadagiti ipalpalawagmo a prinsipio iti biag. Awan panagtalekna kadagiti bukodmo a plano ken gannuat. Ket idi nalpasna ti dua a tawen a kontratana, pinabarona manen. Panggepna kano ti agpa-Canada. Narasay idin dagiti surat ken tawagna. Aglalo idi maammuam nga adda kapenpalna a lakay ken balo ken nabaknang nga Australiano. Ni Jocelyn met la idi ti nakaammuam a nalabit pamallaag wenno paripiripna kenka iti mabalin a mapasamak no dimo latta ikaso ti kayatna.

Ket itan, agkallaysan ni Jocelyn. Adda kanon napasamakda iti penpalna idi agsarakda sadiay Hong Kong. Sumurotto kanon idiay Sydney ket sadiayda nga agboda. Sadiaydanto met kanon nga agnaed.

"Dinak mapabasol, maawatannak koma," kinuna itay ni Jocelyn iti telepono. "Nabayagen nga ur-urayek daytoy a gundaway, gasatkon daytoy. Matungpal met laengen dagiti arapaapko iti biag."

"Ay-ayatem kadi?" nasaludsodmo itay.

Nagkatawa itay iti nalag-an ni Jocelyn. "Praktikal itan ti biag, Sadiri. Dayta ayat-ayat, ilusion laengen dagiti idealistiko. Ti ammok, ni Richard ti makaipaay iti amin a kiddawek, ti pakatungpalan dagiti ambisionko iti biag. Ammok a natalged ken naragsakakto kenkuana."

"Kayatko la a maammuan no talaga a dinakon ay-ayaten," sinaludsodmo ket nabayag a di nakasungbat ni Jocelyn. Inuntonmo ngem kinunana a basta awatenyo lattan a dikayo a talaga agkagasat. Ket nagpakadan idi agangay.

Bullshit! Apay ketdin a pengdam koma ita no talaga met a nasaem kenka a mapukawmon a maminpinsan ti nobiam ket pagrennekanen nga ikutan ken tagabuen daydiay a laklakayan a puraw a ganggannaet? Bullshit, apay ketdin a di nasakit ket ay-ayatem ni Jocelyn! Saan nga asi-asi a rikna ken isip ti impaay ken inreserbam kenkuana. Adu met ket a plano ken arapaap ti nabusbosmo ken busbosemto pay kenkuana ken iti bangonenyonto koma a pamilia ken masakbayan. Bullshit, nasaem, wen, ta namnamaem a makapagpanunotto met laeng ket maawatan ken talkennaka ni Jocelyn...

Ket bullshit, nasaem, wen, ta ammom nga ay-ayatennaka pay laeng ni Jocelyn ngem masapul nga ilibakna, masapul a lipatenna tapno matungpalna ti ambisionna--ken tapno magun-odna laeng ti kunkunana a nam-ay ken talged ken ragsak...
      
Bullshit! No apay ketdi nga addada dagiti mangibilang iti biag a saan a kas biag no di ket kinaadda laeng a nasken a taraknen iti kuarta, materialismo, komersialismo tapno agtultuloy ken agtalinaed? Ket bullshit ta no apay a maysa ti nobiam kadakuada?

A, ngem ba'amon. Siguro, saankayo a talaga a para iti maysanmaysa. Awanen maaramidam. Awatem lattan. Dimon pakasikoran. Ket ala, adtoy, aginumka latta. Wen, yinumam laengen. Ibartekam tapno inton mausawanka, bareng awanen a pampanunotem ti saem ken suron.

Inyibusmo ti laon ti botelia iti basom samo impaminsan a linidok. Kimmaremkemka iti sitsaron a kudil ti manok. Sineniasam ti waiter iti maysa pay a beer.

Inarasaasannaka ti waiter idi yegna ti beermo. Inarasaasam met ket mayat ti isem daytoy a pimmanaw.

Amangan kano no kayatmo ti babai? Ti diaske a waiter ta bugaw gayam ket sika ti nangibagaanna ta kabarbaroka kano a kostumer ti Paraiso ken agsolsoloka. Ket agdadamo kano met ti babai: estudiante kano a makasapul iti pangmatrikulana. Napintas kano, natayag, seksi, napudaw, barbonan--dimo la ketdi kano sanudan! Ti sinalbag a waiter, kitam kad' ngata ti mahilig aya? Yegmo man ngarud, kinunam la ngarud a kasla aleng-aleng. Nabartekkan? Ngem nasadia pay ti isipmo. Manen, kuriosidad: aniada, siasinoda met dagitoy a babbai nga aglaklako iti bagida? Pay man ta duktalem. Suratem no kua. Estudiante kano? Pangmatrikula ti masapulna? Patiem met, daanen dayta nga estilo! Ketdi, maysa la daytoy a gagangay a puta nga agpampammarang nga inosente ken agkasapulan. Maysa la manen kadakuada nga agkunkuna a praktikal itan ti biag. A ti pirak ti kangrunaan tapno agbiag... Ket nalagipmo latta ni Jocelyn...

Bullshit a babbai! Agpapadakayo! Puta! Puta! Dimon imbaso, nagpupungtotam nga intangad ti botelia ti beer. Naguduan idi idissom. Kimmaremkemka iti pulotan. Timmakderka, naibasingka iti apagapaman. Tinurongmo ti cr. Nagdiram-oska idi makadyinggelka. Kinitam ti langam iti sarming. Sal-at a beer ta pinapungaynan dagiti matam. A, nupay narapiska, adda met bassit guapom ketdi ket ub-ubingka ngem iti 28 a tawenmo.

Nadanonmon iti lamisaam ti babai. Nakadumog, naulimek ken kasla mabuteng. Pasaray agtalangkiaw iti aglawlaw. Ket agpayso, dinaka bulbulatawen 'tay waiter, talaga a napintas 'toy dangnga, awan pay sigurot' duapulona. Simple ti kawesna, nakatisert la iti puraw a labong ken naka-jeans iti maong. Madlawmo, uray nabessag ti lawag: nakain-inosente ngem makaawis ken makabang-ar ti naamo a rupana nga awan puligadna a kolorete. Sagudayna ti tagtagipatgem nga ikutan ti maysa a babai: atiddog a buok. Sa ket idi perngem, tinagiruotnaka dagiti naglanay, nagsin-aw a matana. Agduaduaka no kastakasta daytoy a babai. Adayo man iti namnamaem a langa ti maysa a tipikal a puta. A, ngem nalabit, paset ti estilona nga agpammarang.

Pinaguniam ta di met la agtagarin, dinamagmo no ania ti kayatna nga inumen. Ngem nagwingiwing laeng ket sikan ti nagorder iti sopdrink ken hamburgerna. Masemsemka man ta sobran sa met nga agpammarang daytoy. Siguro ket madlawna nga agdadamoka iti kas kenkuana ket dramaannaka. Siak pay ti maysaam, naisipmo. Inibusmo ti beermo saka manen nagorder. Ket rinugiam nga interbiuen ti babai.

Tagalog ti saona ket patiem lattan a Bisayana wenno Bikolana a prostitute nupay kunana a taga-Santiago City, Isabela ket Ilokana ti inana ken Batanggenio kano ti amana. Evelyn ti naganna ket wen, estudiante kano--addan iti maudi a tawen ti kinamaestra iti maysa a kolehio idiay Bayombong. Pagsarsardengen kano dagiti nagannakna nga agbasa ta didan kaya nga isakad. Marigrigatda la kano ngamin, agba-buy and sell la iti nateng dagiti dadakkelna. Aduda nga agkakabsat, isu ti inaunaan. Pilpilitenda kano nga ag-dh laengen idiay Saudi ngem impettengna latta ti agbasa. Nagenrol latta kano itoy a semestre babaen ti sangkabassit nga urnongna iti panagdespatsadorana idi bakasion. Ket ita a panageeksamen manen, awan kanon umanay a kuartana ken nabayag kano payen a di nakabayad iti kaserana. Adu kanon ti nabulbulodna. Talaga a dramaannak ti loka, heavy! naisipmo bayat ti panangig-igupmo iti beermo ken iti panangmingmingmingmo iti naemma a rupana a darumog latta. Dina pay kinuti ti inordermo.

Ket kinunamon: "Kung totoong nag-aaral ka nga, bakit, wala ka na bang ibang mapapasukang trabaho kaysa ganyan? Halimbawa'y mag-parttime waitress o salesgirl ka na lang kaya? O kung mag-working student ka na lang sa paaralan ninyo? At yung mga magulang mo, pababayaan ka na lang bang ganyan?"

Insungbatna: "Gipit na gipit lang po kasi ako ngayon at wala akong alam na pinakamadaling gawin kundi ito. Ngayong-ngayon lang naman po ako sumubok ng ganito kasi inaya ako nung inuutangan kong kakilala na sa ganitong paraan din nagdedelihensiya. At saka balak ko naman talagang mag-working student na sa susunod na sem, e. Yung mga parents ko naman e, wala po akong maaasahan dahil galit na galit nga sila sa akin sa pagpipilit kong mag-aral pa. Gusto nila talagang mag-abrod na lang ako para mapalitan ko raw ang mga nagasta nila sa akin at para guminhawa naman daw ang buhay nila..."

"At ba't ba kasi ayaw mong mag-abrod?"

"Gusto ko pong makatapos agad. Pangarap ko pong maging guro."

"Ang liit-liit lang naman ng sinasahod ng guro. Karamihan nga, nagdi-dh. Kaya kalaunan, siguradong katulong sa abrod din ang bagsak mo. At ba't ka pa magsasayang ng panahong magtapos ng kurso kung papaalila ka rin lang sa mga banyaga?" Dimo ammo ngem ni Jocelyn ti kasla pangisasawam kadagita.

Insungbatna: "Pangarap ko po talagang magturo, ang magsilbi sa sariling bayan. Wala po sa akin kung kokonti ang suweldohin. Wala po akong ambisyong magpayaman, e."

Naikulengka. Ngem inyaw-awanmo ti panagraemmo koma iti nangngegam. Paset la dayta ti pammarangna. Ket ah, ti ket laingda a mangballaibo dagitoy a babbai!

Ngem dimo latta maala ti masuron itoy a babai. Dimo mailibak, atrakarennaka ti libnosna. Sulisog ti kaaddana iti sangom a sidadaya nga agtungpal iti amin a kayatmo nga aramiden, itdem la ketdi ti kantidad a kaitutopanna. Ket lalakika laeng... Ngem kasla maay-ayka iti pakaasi dagiti nabnabiag a matana. Ket tagtagisayangem no apay a kastoy daytoy a babai--ken no apay a nasarakam a kastoy.

Kinitam ti relom. Nasapa pay. Rabiinto ngatan no kaskasano. Agpa-Bambangka pay, adu ti isasambot a deadline. A, ngem agbuskanton no awanen agbiahe a dyipni.

Kayatmo koma a yatiddog ti saritaanyo ngem pinutedmon. Balbalatongennaka laeng met. Koma met no orihinal nga idea dagiti ibagbagana ta maaramatmo a bugas ti nobela. Gasgasen a plot. Kadawyan nga estilo-pangawis dagiti kas kenkuana.

"Magkano ba ang kailangan mo?" indiretsamon idi agangay. Kinitanaka sa nagdumog ket manen, dagiti agpakarigat a mata. Ket manen, no apay a mariknam latta a tagisayangem no apay a kastoy daytoy a babai. No apay a nasarakam a kastoy.

Nabayag bassit sana imbaga ti masapulna, ti presiona. Dandani dimo nangngeg ti timekna. 'Nia ket nga artenan! Putatsingto met laeng! Intanguapmo ti nabati a beermo. Kasla nakapuspuskolen ti rupam. Uppat a botelia a beer. Maulawka met la unayen. Makaduldul-oka payen. Ngem kayam pay ti maysa wenno dua a bote. Ken maysa a naemma a puta... Bullshit!

Ket inawismon ti babai. Iggemnan ti tulbek ti maysa a kuarto iti maikadua a kadsaaran 'toy Paraiso. Indawatna nga umun-unan iti kuarto ket sumarunokanto laengen. Mabain man kano nga agkuyogkayo nga agpangato. Masuronka a makakatawa. Bullshit ta dramaannaka a talaga ti gaga!

Nadanonmo a nakatugaw iti iking ti kama ti babai. Dumdumoganna dagiti dakulapna iti saklotna. Nakabasbassit ti panagkitam kenkuana iti aragaag ti nakusnaw a gangat ti lampshade iti lamesita iti suli. A, loklokuennaka! Aginkukuna 'toy dangnga! Pay ketdi ngarud ta tutopam--pangalaam iti padas, iti suratem. Ha-ha! Agpampammarang a puta!

Karuprupat' kuarta! Imbaltogmo ti bagim iti nalukneng a kama. Laloka a naulaw ket bimmangonka, inabaymo ti awan simekna a babai a nakamulengleng iti saklotna.

"Ano ba?" kinunam ket kinallabaymo. Inapiangnaka ti banglona, ti lamuyot-luknengna. Nadlawmo nga agpigpigerger ken umanges-anges. `Nian sa ket ti kayatna daytoy `ya? naisipmo. Pinasangom. Inyangadmo ti rupana. Apagapaman a naimayengka: nakakidem daytoy--agar-arubos ti luana!

Laloka a nasemsem. Timmakderka ket kinunamon: "Ano bang gusto mong palabasin? Paarte-arte ka pa! Huwag mo na akong dramahan. Daragdagan kong presyo mo pag nasiyahan ako sa serbisyo mo!"

Nagsaninglot ti babai. Idi kuan, nayugyog ti abagana ket intallikudna ti naganug-og. Ket iti baet ti saibbek, kinuna: "P-Pasensya na po kayo... Di ko po kasi talaga gawain ang ganito, e... Ngayon lang po talaga... D-Dahil kailangang-kailangan ko po talaga ng gagamitin sa eskuwela... Gusto ko lang po talagang makatapos..."

Dimo ammo ti sawem. Naidarekdekka.

"P-Pasensiya na po talaga kayo..." Intangwana ti rupana a nalayus iti lua. Ket manen, dagiti kaay-ayom a matana, nga itan ad-adda a nakaay-ay-ay, a pagarupem a dimonton malipatan agingga a mannuratka.

"P-Pasensiya na po... H-Hindi ko po alam ang.... Diring-diri na nga po ako ngayon sa sarili ko, e... Andito't pinagbibili ang katawan... Maniwala po kayo, di naman po talaga ako masamang babae... Mapapatunayan naman po ninyo `yan pagkatapos ng.... Ni hindi ko pa nga po nararanasang magka-boypren kahit maraming nanliligaw sa `kin, e... Gusto ko lang po talagang mag-aral muna at makatapos ng kurso..."

Dika latta makatimek. Tinallikudam ti babai. Awanen 'tay semsemmo. Awanen 'tay pangasmo. Awanen 'tay gartemmo.

Sinangom manen ti agsasaibbek a babai. Nakaapput iti rupana. Awanan gaway nga agur-uray iti aniaman nga aramidem. Inasutmo ti petakam ket nangbilangka iti gatad.

"Heto ang kailangan mo," kinunam. "Dinagdagan ko na. Hindi ito bayad, ito'y pagdamay. At pakiusap lang, huwag mo na sanang ulitin ito. Kung kailangan mo pa ng tulong, magsabi ka lang, narito ang calling card ko. Pagbutihin mo'ng pag-aaral mo."

Agmalmalanga ti babai a nangawat iti intedmo. Dagiti matana, sibabasa iti lua, agkiremkiremda, napnuan siddaaw. Ken rimat. Ah, dimonto a talagan malipatan ti lanay-sin-aw dagita a mata!

Ket tinurongmon ti ridaw.

Rimmuarka iti Paraiso. Agar-arbis pay laeng, pimmigsa pay ketdi. Ngem sinarakusokmo lattan. Maibasbasingka a nagna. Idi mabatogmo ti maysa a nasipnget a suli, imbakuarmo ti beer ken ti sitsaron a kudil ti manok.

» Bannawag,